زراعت گیاهان داروئی “اسفرزه”

اهمیّت اسفرزه:

اسفرزه گیاهی دارویی است و از برگ ها و دانه هایش موادی استخراج می کنند که جهت درمان : التهاب های پوستی، تورّم چشم، التیام زخم ها، زخم معده و نارسایی های کبد استفاده می گردند .

گیاهشناسی اسفرزه:

خانواده: بارهنگ Plantaginaceae

جنس و گونه: Plantago psyllium و Plantago ovate

اسفرزه گیاهی یکساله و علفی به ارتفاع ۴۰ – ۲۰ سانتیمتر است.

اسفرزه دارای برگ ها باریک و بلند می باشد.

ساقه های گلدهنده اسفرزه از طوقه خارج می شود.

گل ها دوجنسی هستند و هر سنبله ۴۷ – ۴۵ گل کوچک دارد.

میوه اسفرزه از نوع کپسول و حاوی دانه های کوچک به رنگ قهوه ای مایل به زرد

این گیاه که در اروپا و ایران می روید، دارای گلیکوزید “اوکیوبن”  (Ocubin glycoside) در برگ ها و دانه ها است و همچنین ترکیبات موسیلاژ در پوسته دانه دارد.

نیازهای رشد:

مناسب ترین خاک برای اسفرزه را خاک های هوموسی و حاصلخیز می دانند که حاوی ترکیب مناسبی از شن، رس و سیلت باشد .

PH  مناسب ۷.۵ – ۶.۵

اسفرزه به شوری حساس می باشد.

بذور اسفرزه در رطوبت کافی و دمای ۱۰ – ۵ درجه سانتیگراد جوانه می زنند.

بهترین دما برای رشد اسفرزه ۲۵ – ۲۰ درجه سانتیگراد است.

نور فراوان خورشید بر مقدار موسیلاژ پوسته دانه ها می افزاید.

وزش باد از عملکرد گیاه اسفرزه می کاهد زیرا باعث ریزش دانه ها در زمان برداشت می شود.

آماده سازی بستر و کاشت :

شخم عمیق زمین در پائیز جهت زیر و رو کردن بقایای گیاهی و کودهای دامی ضرورت دارد.

شخم سطحی در اواخر زمستان تا اوایل بهار انجام می پذیرد.

دو دفعه دیسک توصیه می شود.

ضدعفونی بذور بر علیه بیماری ها اهمیّت دارد.

کرت بندی و کاشت بذور به صورت ردیفی در داخل کرت ها با تراکم ۲۰ × ۲۰ و یا ۲۵ × ۲۵ سانتیمتر

زمان کاشت از اواخر اسفند تا اوایل بهار

عمق کاشت: ۱ – ۰.۵ سانتیمتر

مقدار بذر: ۸ – ۵ کیلوگرم در هکتار

تناوب با گیاهان وجینی و لگومینوزها بسیار با ارزش است.

کود دامی به میزان ۳۰ – ۲۰ تن در هکتار توصیه می گردد.

کود فسفره : ۸۰ – ۵۰ کیلوگرم خالص در هکتار طی پائیز

کود ازته: ۵۰ کیلوگرم ازت خالص در ابتدای کاشت و بخش سَرَ ک قبل از گلدهی

آبیاری: بلافاصله پس از کاشت و ادامه آن به تعداد ۶ – ۵ دفعه

وجین: به تعداد ۳ – ۲ دفعه در طول دوره رشد

برداشت:

برداشت ۳ – ۲ دفعه در طول دوره رشد

خشک کردن برگ ها بلافاصله پس از برداشت در مکان سایه و یا توسط دستگاه الکتریکی

برداشت بذرها بلافاصله پس از رسیدن آنها در تیرماه که با دست و یا کمباین انجام می پذیرد.

عملکرد برگ ۲ – ۱.۵ تن و بذر ۵۰۰ – ۳۰۰ کیلوگرم در هکتار

منابع و مآخذ :

۱) آخوندزاده، ش – ۱۳۷۹ – دایرة المعارف گیاهان دارویی – جهاد دانشگاهی تهران

۲) آریاپور، ع و همکاران – ۱۳۸۹ – گیاهان دارویی، معطر و صنعتی جنگل و مرتع – مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی کشاورزی

۳) اکبری نیا، احمد – ۱۳۸۲ – بررسی عملکرد و ماده مؤثره زنیان در سیستم های کشاورزی متداول، ارگانیک و تلفیقی – پایان نامه دکتری دانشگاه تربیت مدرس

۴) امیدبیگی، رضا– ۱۳۷۹ – تولید و فرآوری گیاهان دارویی، جلد سوّم – آستان قدس رضوی

۵) امیدبیگی، رضا – ۱۳۷۶ – رهیافت های تولید و فرآوری گیاهان دارویی، جلد دوّم – طراحان نشر

۶) اهوازی، مریم و همکاران – ۱۳۸۹ – بذر گیاهان دارویی، جلد اوّل – جهاد دانشگاهی تهران

۷) برنا نصرآبادی، فاطمه – ۱۳۸۴ – اثر زمان های مختلف بر رشد، عملکرد و مقدار اجزاء تشکیل دهندۀ اسانس بارشبی – پایان نامه کارشناسی ارشد تربیت مدرس

۸) پورفخاران، م و همکاران – ۱۳۹۰ – راهنمای جامع گیاهان دارویی، جلد دوّم – گنجینه سلامت

۹) جعفرنیا، س و همکاران – ۱۳۸۸ – راهنمای جامع و مصوّر خواص و کاربرد گیاهان دارویی – مجتمع آموزش کشاورزی سبز ایران

۱۰) حجازی، اسداله – ۱۳۷۲ – کلید بذرشناسی برای رشته های کشاورزی، جلد دوّم – جهاد دانشگاهی ماجد

۱۱) زرگری، علی – ۱۳۷۶ – گیاهان داروئی، جلد چهارم – دانشگاه تهران

۱۲) صمصام، ش – ۱۳۷۴ – پرورش و تکثیر گیاهان دارویی – نشر مانی

۱۳) طاهریان، کاظم – ۱۳۷۴ – اطلاعات گیاهان دارویی – مرکز تحقیقات منابع طبیعی سمنان

۱۴) عمویی، ع.م – ۱۳۸۸ – زراعت گیاهان دارویی و معطر، جلد اوّل – مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی کشاورزی

۱۵) قهرمان، ا – ۱۳۶۲ – فلور ایران – مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع

بيشتر بخوانيد:

زراعت گیاهان داروئی “اسطوخودوس”

زراعت گیاهان داروئی “زِنیان”

زراعت گیاهان داروئی “بادرشبو”