گلابتون دوزی، رودوزی سنتی ایرانیان

هنر گلابتون دوزی یکی از رودوزی های سنتی ایران است که در گذشته در تمام نقاط ایران رواج داده اما هم اکنون این هنر در استان های اصفهان، شیراز، تهران، کردستان، قزوین، تبریز، کاشان، یزد و بخش هایی از بوشهر، شوش، شوشتر و … وجود دارد. این هنر بیشتر اختصاص به بانوان خوش ذوق و خانه دار استان هرمزگان و شهر های بندرعباس، میناب، بندرلنگه و روستاهای این استان دارد. هنر گلابتون دوزی از زمان هخامنشیان رواج داشته و علاوه بر این که لباس درباریان و پادشاهان را با این دوخت تزیین می کرده اند، محصولات گلابتون دوزی صادر نیز می شده است.

این دوخت در نقاط مختلف ایران به کم دوزی، کمان دوزی، گل دوزی و برودری دوزی معروف است. در قدیم از رشته های نقره و طلا که در مرکزیت آن ها ابریشم وجود داشته برای دوخت گلابتون استفاده می شده اما امروزه به جای استفاده از الیاف طلا و نقره از نخ هایی با روکش فلزی به رنگ طلایی، نقره ای و سفید استفاده می شود که عمدتا این نخ ها در کشور پاکستان تولید می شود.

برای گلابتون دوزی از پارچه های ماهوت، مخمل، اطلس، ابریشم، پشم، تافته و حتی کرباس استفاده می کنند.
‎نقوش مورد استفاده در گلابتون دوزی عبارت است از پیچک ترنج، گل ساعتی، نقش محرابی، گل های اسلیمی، گل های ختایی، نقش بازوبندی، بته روحی، محرماتی یا ستونی، بته جقه ای، سروچه، انواع گل ها، گاها تصویر افراد و … .

از گلابتون دوزی برای تولید و تزین دیوار کوب، جای قرآنی، سجاده، جانماز، لباس مجلسی، شلوار، کلاه، رویه کوسن، رویه بالش، پرده، بقچه، پشتی، کیسه پول، یقه، آستین، قلم دان، جای شانه، سرمه داران، مانتو و … استفاده می کنند.

مراحل انجام گلابتون‌ دوزی:

ابتدا نقش مورد نظر را بر روی پارچه کپی می‌کنند. سپس پارچه را بر روی دايره‌­ای چوبی كه «كم» يا «كمان» نام دارد قرار داده و اطراف آن را به وسيله يك نوار یا کش محکم می‌بندند و پارچه را از اطراف می­‌كشند تا مانند پوست بر روی کم قرار گیرد. سپس هنرمند به كمك قلاب و نخ گلابتون، عمل دوخت را انجام می‌دهد. برای دوخت هنرمند دست چپ خود را در قسمت پشت پارچه قرار داده و قلاب را در دست راست نگه میدارد و آن گاه از روی كار، قلاب را به داخل پارچه فرو برده و با دست چپ نخ را که از يك سو به قرقره متصل است، به نوك برجسته قلاب آويخته و آن را از پارچه بيرون می‌كشد و دوباره به داخل پارچه فرو برده و این کار را ادامه می‌دهد و به اين ترتيب انواع دوخت بر روی پارچه ایجاد می‌شود. هم‌چنین امروزه از نخ‌های ابریشمی رنگی و پولک‌های رنگی برای دوخت استقاده می‌شود.