بهترین صنایع دستی قزوین

با توجه به این که یکی از شهرهای تاریخی ایران قزوین است پس دور از انتظار نیست که این شهر صنایع دستی زیبایی، که با مهارت و ظرافت خاصی تهیه می شوند را در خود جای داده باشد که در بازار سنتی قزوین حجره هایی را می بینیم، که هنرمندانی مشغول خلق آثار هنری بدیع و جالبی هستند.

فرش بافی

با توجه به تاريخ و پيشينه قدمت فرش دستباف قزوين كه بيش از دويست سال است كه شاهد خلق آثار برجسته و گرانبها توسط اساتيد بنامي چون استاد اعتماد و استاد اطمينان بوده ايم ولي بدليل وقوع جنگ جهاني دوم و ركود اقتصادي در آلمان باعث فروپاشي اين هنر صنعت با ارزش و رها شدن آن گرديد.

در سال ۱۳۰۰ بزرگترين كارخانه توليد فرش دستباف در استان قزوين با مديريت سيد مجتبي نبوي و حاج مهدي معتمدي با ۱۲۰۰ بافنده از كاشان، تبريز، همدان و قزوين در كاروانسراي صالحيه شروع به كار كردند كه طراحان و نقاشان فرش دستباف آن دوره از كشور آلمان نيز بوده اند كه فرش ابريشم و گل فرنگ را توليد مي كرده اند. فرش هاي توليد شده در قزوين داراي تكنيكهاي بافت فارسي و تركي مي باشد و از طرحهاي شهري رايج اين استان ميتوان طرح هاي شكارگاهي، لچك ترنج، گل فرنگ و قاب قابي و … نام برد. طرح لچك ترنج همانند طرح كاشان بوده ( داراي زمينه لاكي و حاشيه سرمه اي ) با اين تفاوت كه در نقش مايه هاي قزوني ميتوان گل پسته، برگ مو و خوشه انگر را به وفور مشاهده كرد.

استان قزوين گرچه بعنوان محور و مركز توليد فرش در حال حاضر نبوده وليكن بدليل شرايط و ويژگي هاي فرش بومي آن در مقاطعي در كنار ديگر مراكز توليدي فرش دستباف قرار گرفته است.

بنا به گفته آقاي تورج ژوله محقق فرش، پيشينه فرشبافي در قزوين به ۱۲۰۰ سال قبل و حتي در مواردي به آغاز دوره ده نشيني (نوسنگي) نسبت مي دهند به اين ترتيب كه سه پود بافي از شاخصه هاي قزوين كه تنها در سه منطقه كرمان،‌قزوين و يزد رواج داشته از تداوم سنت ۱۲۰۰ ساله در فرشبافي قزوين حكايت دارد و كاربرد نوع خاصي از دار به نام (دارگل) شيوه فرشبافي قزوين را به آغاز دوره يكجانشيني بشر پيوند ميدهد.

بنابه مستندات و شواهد در زمان شاه طهماسب صفوي كه قزوين پايتخت ايران انتخاب مي شود،‌با توجه به علاقه و حمايت دربار كارگاههاي قاليبافي در كنار دربار رونق خاصي داشته و هداياي آنان فرشهاي دستباف بوده است.

گلیم بافی

گلیم به عنوان نخستین زیرانداز بشر دارای سابقه تولیدی بسیار طولانی است که یکی از زیر ‏اندازهای سنتی این مرز و بوم می باشد و عمری به قدمت تاریخ دارد.

این هنر صنایع دستی تقریباً در تمامی روستاهای قزوین رایج است از مراکز مهم بافت گلیم می توان به رودبار الموت، رودبار شهرستان، ارداق و ضیاء آباد اشاره کرد.

شاخص ترین صنعت دست استان قزوین را می توان گلیم قزوین دانست.

گلیم‌های منطقه دشتابی از توابع شهرستان بویین زهرا و گلیم‌های منطقه الموت از ویژگی‌های برجسته تری به لحاظ نقش برخوردارند و نقش‌های ارداق گلی، نقش امین آقان، سرمه دان،گل الموت، ستاره، موج دریا ، تبرزین.

جاجیم بافی

اين صنایع دستی در استان قزوین از سابقه نسبتاً طولانی برخوردار است در اكثر روستاهای اين استان جاجيم بافی رايج بوده است، اما متأسفانه اكثر كارگاههای آن از چرخه توليد خارج شده است. مواد اوليه بافت جاجيم پشم است كه معمولاً توسط زنان روستا تهيه مي شود زنان در مواقع بيكاری علاوه بر پشم چينی آنها را توسط مواد محلی و گياهی رنگ مي كنند. لازم به ذكر است كه امروزه از كامواهای رنگی در جاجيم بافی استفاده می كنند روستائيان در فصول بيكاری كه پاييز و زمستان است كارگاه جاجيم را در داخل اتاق بر پا می دارند و عشاير از اوايل بهار و اواخر زمستان در فضای باز به جاجيم بافی مي پردازند.

پن بافی

در منطقه ی الموت قزوین به کارت بافی در اصطلاح محلی «پن بافی» می گویند و نقوش به کار رفته در آن کاملاً هندسی است و کارتها به شکل مربع و چهار سوراخه است و به طور معمول از نخ های ابریشمی که به آن «نخ کج» گویند استفاده می کنند. طول تارها بسته به سفارش متراژ نوار توسط مشتری دارد اما به طور معمول از ۱۵ تا ۲۵ متر بافته می شود. عمدتاً طرحهای مورد استفاده شامل پیچک، چشم خروس، ۸ چپر، ۲۹ چپر، تمام مداخل و نیمه مداخل می باشد.

در منطقه ی الموت به کارتها «چپر» می گویند و به طور عادی معمولاً از ۲۴ کارت برای بافت یک نوار استفاده می کنند هر چه تعداد کارت بیشتر باشد عرذض نوار پهن تر می شود.

بعد از اینکه از کارتها نخ تار عبور داده شده بر طبق نقشه نخهای تار را از یک طرف دور دوکی می پیچند و از یک طرف که به کارتها وصل است آنرا بر روی صفحه ی چوبی که در طرفین آن استوانه ای چوبی نصب شده محکم می کنند و نخ پود را از فضای بین کارتها عبور داده و توسط کاردی چوبی آنرا زده تا کاملاً در دهانه ی باز شده قرار گیرد در واقع نقش شانه را ایفا می کند به این دستگاه ساده چوبی جهت نگهداری رشته های تار کارت بافی در اصطلاح محلی «کار چوب» می گویند.

رنگهای رایج در پن های الموت بیشتر سرمه ای، قرمز، مشکی است چون معمولاً در این منطقه پن جهت تزئین دامن های محلی «تومبان» استفاده می شود و چون اکثراً به رنگ تیره و مشکی است رنگ غالب پن ها به تیرگی گرایش بیشتری دارد به خصوص آنها که مصرف منطقه ای دارند ولی امروزه جهت شناساندن این هنر در صورت گرفته رنگهای شاد نیز که مناسب سلیقه ی امروز بازار است نیز بافته می شود و در حال حاضر کلاسهای آموزشی پن بافی نیز در این مرکز مشغول به فعالیت می باشد.

تمرکز پن بافی در روستای علی آباد الموت بیشتر از سایر روستاهای این منطقه می باشد.

 موج بافی

موج نوعی دست بافته سنتی است كه هنوز در برخی از مناطق  بافت آن رواج دارد رونق اين هنر مانند ساير صنايع دستی منطقه با رواج استفاده از مصنوعات كارخانه ای كه هم ارزانتر و هم متنوع ترند، كم رنگ تر شده است دستگاه موج بافی قابليت بافت پارچه های ظريف جهت تهيه البسه و توليد پارچه های ضخيم تر كه بيشتر از آن به عنوان پتو، روكرسی، روفرشی، پرده، ملحفه و جا نماز استفاده می‌شود را دارا ست.

گلابتون دوزی

یکی از صنایع دستی استان قزوین، گلابتون دوزی است. گلابتون دوزی در قديم ميان طبقات متوسط و اعيان معمول بود اين هنر مانند سوزن دوزی می باشد با اين تفاوت كه به جای نخ از مفتول‌های بسيار نازك طلائی و يا برنجی استفاده می كردند.

نم نم دوزی اشياء

یکی‌دیگر از صنایع دستی که به عنوان سوغات قزوین می‌توانید از این شهر ببرید، نم نم دوزی اشیا است که در واقع نوعی تزئین پارچه به شمار می‌رود. با استفاده از گره‌های دستی، انواع دوخت و به‌کارگیری منجوق‌های فلزی در اشیایی مثل کیسه پول، سرمه‌دان، جای مهر و… تهیه می‌شود.

گیوه دوزی

از جمله مراکزی که این صنعت رایج است شهر های قزوین و تاکستان است. در حال حاضر گیوه های تولیدی این استان با گیوه هایی که در یزد، آباده و کرمانشاه می دوزند کمی تفاوت دارد و آن اینکه در این استان کف گیوه ها پلاستیکی و یا چرمی است (شیوه ای که از پارچه های کهنه و نوارهای چرمی ساخته می شود) و در گیوه های موسوم به ملکی کاربرد دارد در این استان تولید نمی شود.

مشبک فلز

مشبک کاری فلز که یکی از زیباترین صنایع دستی ایران است متعلق به قزوین می باشد. مشبک کاری روی فلز در حقیقت نوعی قلمزنی است که طرح ها و اشیاء گوناگونی را شامل می شود که در آن فضاهای طرح (فضاهای منفی) درآورده می شود. این هنر در دوره سلجوقیان از رونق خوبی برخوردار بوده است. هنرمندان طرح ها را بر روی فلز انداخته و بوسیله اره مویی و یا سمبه های تیز آن را برش می زنند. در گذشته از این هنر فقط برای آینه و شمعدان استفاده می شد و رفته رفته به آن گلدان ها و ظروف افزوده شد امّا امروزه هر نوع شی و یا وسیله ای را با این هنر می سازند.

نقاشی پشت شیشه

نقاشی پشت شیشه ی هنری است وارداتی كه در دوره صفویه از اروپای شرقی و هند و چین وارد ایران شده است. این نوع نقاشی برخلاف دیگر هنرهای وارداتی، بلافاصله بعد از ورود به كشور رنگ و بویی بومی به خود گرفت و تا آنجا پیش رفت که قزوین را مرکز تولید این هنر شد. اما از آنجا که این آثار زیبا در موزه های بزرگ بدون نام و نشان پراکنده شدند، هنرمندان این عرصه و این هنر گمنام ماندند. در آثاری كه با این تكنیك خلق شده‌اند، كمتر با نمونه‌های تقلیدی از كارهای مشابه غربی برخورد می‌كنیم.

خوشنویسی

قزوین به دلیل اینکه مهد پرورش هنرمندان خطاطی همچون میرعماد حسنی قزوینی بزرگترین استاد خط نستعلیق و میرمحمدحسین عمادالملک سیفی حسنی قزوینی است برتری بزرگی نسبت به سایر شهرهای ایران در این حرفه دارد. شما می توانید آثار خوشنویسی این هنرمندان و دیگر خوشنویسان را در قزوین بیابید و از دیدن این هنرهای زیبا لذت ببرید.

بیشتر بخوانید:

گلیم بافی، صنایع دستی پر کاربرد

جاجیم‌ بافی صنایع دستی روستاییان و عشایر ایران

گلابتون دوزی، رودوزی سنتی ایرانیان