جاجیم؛ میراثی کهن از هنر صنعت زنان طارم
شهرستان طارم از دیرباز مهد تمدن و هنر بوده است و مردمان آن در هنرهای مختلفِ صنایع دستی از جمله جاجیم بافی همیشه دستی بر آتش داشته‌اند و این هنر میراثی کهن برای زنان این شهرستان است.
جاجیم بافی یکی از صنایع دستی رایج در بین خانواده‌های روستایی و عشایری از دیرباز تاکنون بوده، این هنر هم اکنون در روستای پاوه رود شهرستان طارم با برگزاری کلاسهای آموزشی از سوی اداره میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و همچنین همت بانوان هنرمند طارمی در حال احیا است.
بعد از گذشت سال‌ها «جاجیم بافی» به عنوان یکی از هنرهای صنایع دستی طارم رونق گرفته و علاوه بر اشتغال در آینده نزدیک، موجب صادرات این محصولات به خارج از کشور نیز خواهد شد.
جاجیم بافی، یکی از صنایع دستی رایج در ایران است که جزو نساجی سنتی یا دست‌بافته های دستگاهی محسوب می‌شود و از دیرباز بین خانواده‌های روستایی و عشایر رواج داشته است.
جاجیم دست بافته‌ای است تارنما، که با استفاده از نخ‌های رنگین و ظریف پشمی یا پنبه‌ای یا آمیزه‌ای از این دو بافته می‌شود، جاجیم‌ها پرز ندارند و می‌توان از هر دو روی آن استفاده کرد.
پیشینه نساجی در ایران به استناد آثار مکشوفه به حدود ۶۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد و با توجه به کاربرد و رواج جاجیم بافی بر اساس نوع کاربرد آن در بین مردم شهرستان طارم و همچنین روایات نقل شده سابقه این هنر به طور دقیق مشخص نیست.
احیا ی جاجیم بافی در شهرستان طارم با برگزاری کلاسهای آموزشی
رئیس اداره میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان طارم به خبرنگار مهر گفت: جاجیم بافی یکی از هنرهای قدیمی و کهن شهرستان طارم است که نسل به نسل توسط زنان هنرمند این شهرستان منتقل شده و در حال حاضر این اداره برای احیای هرچه بهتر این هنر با ارزش و پرکاربرد کلاسهای آموزشی برگزار می‌کند.
زهرا جعفری استقبال زنان این منطقه از استان زنجان از جاجیم بافی را چشمگیر دانست و افزود: بیشتر هنرجویان ما بانوان جوان هستند و این موضوع جای خوشحالی دارد که دار جاجیم بافی توسط جوانان برپا شده و نوید این را می‌دهد که در آینده این هنر به عنوان یکی از مشاغل خانگی رواج پیدا خواهد کرد که در نهایت موجب رونق اشتغال و اقتصاد منطقه خواهد شد.
وی تعداد شرکت کنندگان در کلاسهای آموزشی دوره مقدماتی جاجیم بافی در روستای پاوه رود طارم را ۲۴ نفر عنوان کرد و اظهار داشت: برای هر کدام از این صنعتگرانِ فعال کارت شناسایی ویژهٔ دوره آموزشی صادر شده که در آینده بتوانند از تسهیلات کمکی سازمان برای رواج این هنر با ارزش استفاده کنند.
رئیس اداره میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان طارم از حمایت‌های این اداره از صنعتگران و هنرمندان خبر داد و خاطرنشان کرد: این اداره در صدد است برای رواج صنایع دستی چون جاجیم بافی از طریق طرح‌هایی چون تسهیلات کرونایی، بیمه عشایری روستایی، دریافت نشان ملی برای هنرمندان، تسهیلات مشاغل خانگی مستقل و پشتیبان و همچنین شرکت در نمایشگاه‌های داخل استانی و کشوری از هنرمندان شهرستان طارم حمایت کند.
احیا و رواج هنر جاجیم بافی با حمایت مسئولین امکان پذیر است
مربی قدیمی آموزش جاجیم بافی در روستای پاوه رود شهرستان طارم جاجیم بافی را یکی از هنرهای کهن طارم نام برد و گفت: برای احیا و رواج این صنعت قدیمی و زیبا نیاز به حمایت مسئولین داریم.
راحله اسلامی نبود فضا و مکانی برای آموزش را از مشکلات اصلی آموزش این هنر دانست و افزود: در حال حاضر کلاس‌ها را داخل محوطه حیات منزل برگزار می‌کنیم که یادگیری در این شرایط برای همه مشکل است و امیدواریم مسئولین برای احداث کارگاه صنایع دستی از طریق واگذاری زمین و تسهیلات کمک حال ما هنرمندان باشند.
رقیه رضایی از هنرجویان رشته جاجیم بافی نیز گفت: برای یادگیری بهتر و آسان‌تر نیاز به محیطی امن و مناسب داریم تا بتوانیم این رشته هنری با ارزش را در شهرستان طارم رواج دهیم.
معصومه رجبی دیگر هنرجوی این هنر زیبا حمایت مسئولین را مشوق اصلی هنرمندان دانست و گفت: برای اینکه بتوانیم این هنر کاربردی و قدیمی را رواج دهیم نیاز به تسهیلات کمکی داریم تا از این طریق هم موجب ایجاد اشتغال شده و هم در اقتصاد منطقه تأثیر گذار باشیم.
هنر جاجیم بافی از پارچه کلفت شبیه به پِلاس که از پلاس نازک‌تر است و آن را از نخ‌های رنگین و ظریف پشمی یا پنبه‌ای یا آمیزه‌ای از این دو می‌بافند. جاجیم‌ها پرز ندارند و می‌توان از هر دو روی آن استفاده کرد. همچنین هنگام کوچ عشایر برای بسته‌بندی و جابه‌جایی اسباب و لوازم و گاهی به‌عنوان بالاپوش گرم و محافظ سرما استفاده می‌شود.
زیبایی و جاذبه‌های هنر جاجیم بافی چنان است که به رغم وجود انواع فرش‌های دستبافت نفیس، جاجیم همچنان به لحاظ نقش و نگار، طبیعی و زنده‌بودن رنگ و مقاومت، ازجمله زیباترین و با صرفه‌ترین هنرها است. در بافت جاجیم از نقوش انتزاعی و ذهنی استفاده می‌شود.
جاجیم معمولاً به صورت نواری به عرض ۱۸ تا ۳۵ سانتی‌متر و طولی حدود ۳۰ تا ۴۰ یا ۶۰ بافته شده و در قطعات مورد نظر بریده و استفاده می‌شود. کاربرد جاجیم برای رو فرشی، رومبلی، انواع پشتی، کیف، روکش اتومبیل و…. است. طی دهه‌های اخیر بافت جاجیم در ایران بشدت کاهش یافته و امید است با رشد مجدد این هنر ارزشمند از زیبایی‌های آن بهره‌مند شویم. علاوه بر اینکه جاجیم نوعی فرش است در امر تزئین مکان آئین‌های سنتی نیز به کار می‌رود.
هنر ارزشمند جاجیم بافی به عنوان یکی از ارکان توسعه اقتصادی در کنار کشاورزی و دامداری نقش بسزایی ایفا می‌کند، مردم استان زنجان بخصوص شهروندان طارمی از مهم‌ترین بافندگان جاجیم به شمار می‌روند.
