غذاهای محلی هر دیار ریشه در فرهنگ و سبک زندگی آن منطقه دارد و اقلیم زیبای ایران زمین باعث ایجاد تنوع در این ملغمه‌های رنگ، عشق و طعم شده است. غذاهای بومی محلی استان سمنان را به سه دسته نان‌ها، آش‌های محلی و غذاهای گوشتی یا برنجی تقسیم کرد.
در استان سمنان به دلیل شرایط آب و هوایی و کمبود منابع آبی، تولیدات زراعی و کشاورزی رنگ و بویی متفاوت از دیگر نقاط دارند. در اینجا سیرها و فلفل‌ها به دلیل آبیاری کمتر تندتر از نقاط شمالی هستند و به‌تبع آن، عطررورطعم غذاها نیز تندتر و گرم‌تر از مناطق شمالی ایران است. همچنین در استان سمنان طعم‌ها قوی‌تر هستند و سبزی‌ها باوجود کمی کمیت، از کیفیت بالایی برخوردارند که استفاده از آن می‌تواند غذاهای محلی دیار قومس را در سطح کشور مطرح سازد.
نان‌های استان سمنان
نان پیچو: پیچو نوعی نان سنتی است بیشتر در نواحی محلی شهرستان میامی طبخ می‌شود. این نان مانند همه فرآورده‌های نانی، با خمیری از ترکیب آرد گندم، آب، نمک و خمیرترش به دست می‌آید اما تفاوت عمده آن با سایر نان‌ها افزودن مقادیر فراوانی زردچوبه، روغن و کنجد به خمیر اولیه است. پیچو از خوشمزه‌ترین نان‌های محلی شهرستان میامی است.
نان فطیر: نان فطیر ازجمله نان‌های محلی شهرستان شاهرود و میامی است که خمیر آن از مخلوط آرد، روغن، شیر و شکر درست می‌شود. پس از چند ساعت خمیر را به‌صورت چانه‌های بزرگ درآورده و نان دوار فطیر را در تنور خانگی می‌پزند.
نان‌روغنی: نان‌روغنی یا جزغاله (چربی گوسفند) بیشتر در شاهرود و شهمیرزاد تهیه می‌شود و مواد موردنیاز برای تهیه آن، چربی پخته دنبه گوسفند، ادویه، آرد گندم، نمک، ماست و مایه خمیر است.
نان ماستی: نان ماستی همان‌طور که از نامش پیداست با مخلوط آرد و ماستی تهیه می‌شود که به آن روغن و شکر نیز افزوده شده باشد.
بخسمات: یکی از بهترین نان‌های مخصوص سمنان است که با آرد سفید کم سبوس و آب نخود، در شب عید درست می‌شود. بخسمات بسیار مقوی و خوشمزه است.
آش‌های محلی استان سمنان
یخنی: یکی از غذاهای محلی بسطام است که آن را در دسته آبگوشت‌ها نیز می‌توان طبقه‌بندی کرد. این غذا با طبخ پیاز داغ، در دیگ مسی یا همان قلیف و افزودن آب، ادویه، نخود، لوبیا، سبزی آش و گوشت چرب گوسفند آغاز می‌شود و در ادامه، زردآلوی نارس که در شاهرود به آن زنگلاچو یا چاقاله نیز می‌گویند، به مخلوط یخنی افزوده می‌شود.
جوش بره: جوش بره یکی از خوشمزه‌ترین غذاهای محلی استان سمنان است که البته یکی از دشوارترین دستورالعمل‌های پخت در بین آش‌های این دیار را نیز به خود اختصاص داده است. طبخ این غذا بیش از یک ساعت در مرحله پایانی به طول می‌انجامد و پس از اتمام آن، جوش بره‌ها در کاسه‌های سفالین ریخته و روی آن با کشک، پیازداغ، نعناع داغ و فلفل قرمز تزیین می‌شود.
کله‌جوش: یا کال جوش یا ماست جوش از غذاهای مشترک بین مردم دیار خراسان و قومس است این غذا را نیز می‌توان در زمره آش‌ها طبقه‌بندی کرد که طعمی بسیار دل‌چسب و پرطرفدار دارد. کله‌جوش را معمولا با گردو و خیساندن نان خشک محلی میل می‌کنند که طعمی بسیار مطبوع و دل‌چسب به‌ویژه در فصل زمستان دارد این غذا یکی از راحت‌ترین و سریع‌ترین غذاهای محلی استان سمنان است.
پلوها و غذاهای اصلی استان سمنان
مانی پلو: مانی پلو غذای سمنانی است که در دامغان نیز به‌خوبی پخت می‌شود. این برنج بسیار خوشمزه است چراکه مخلوط گوشت، لپه، ادویه، پیاز، زرشک و کشمش لابه‌لای دانه‌های برنج برای دم کشیدن افزوده می‌شوند و با طعم زعفران فراوان، مجموعه‌ای از زیبایی، طعم، بو و لذت چشایی را برای میهمانان بهاری به همراه خواهد داشت.
رشته‌پلو با سبزی سمنانی: این غذا مخصوص روز اول فروردین در سمنان است و با سبزی‌های صحرایی و گوشت چرب گوسفند طبخ می‌شود. این پلو مانند غذاهای مشابه با ترکیب سبزی، برنج و گوشت درست می‌شود با این تفاوت که گوشت نیم پخته گوسفند که معمولا از بخش‌های چرب آن نیز تهیه می‌شود، لابه‌لای برنج نهاده شده تا با بخار آن بپزد. سبزی‌پلوی سمنانی مقدار بسیار کمی برنج را در خود می‌بیند و بخش عمده آن با رشته درست می‌شود.
ته‌چین اسفناج: ته‌چین اسفناج را شاهرودی‌ها به حد اعلاء درست می‌کنند. این غذا با گوشت ماهیچه گوسفند، برنج، زعفران، روغن کره گوسفندی و اسفناج تازه درست می‌شود و مانند سایر ته‌چین‌ها مخلوط گوشت و برنج به‌صورت لایه‌ای در ظرف غذا طبخ می‌شوند.
تلخون: تلخون نوعی دسر در فرهنگ مردمان شرق استان سمنان محسوب می‌شود مردم میامی و شاهرود و حتی در برخی نقاط دامغان تلخون را به نحوی مشترک و یکسان درست می‌کنند و بهترین زمان برای تهیه آن، زمان برداشت گندم است.
غذاهای محلی هر نقطه از ایران زمین رنگ و بویی از اقلیم، فرهنگ و سبک زندگی آن منطقه را در خود جای‌داده است. نگاهی به سبک زندگی مردمان کویری و ترکیب غذاهای پرانرژی، چرب و پر ادویه نشان می‌دهد که ارتباط تنگاتنگی بین روش زندگی و غذاهای محلی وجود دارد که همین رابطه عمیق می‌تواند سوژه‌ای مناسب برای جلب گردشگران نوروزی به دیار قومس، دیار رنگ‌ها، طعم‌ها و مزه‌های بی‌نظیر محسوب شود.
