زراعت گیاهان داروئی “مرزنگوش”

مرزنگوش یا مرزنجوش (Origanum majorana) گیاهی علفی، یکساله و در بعضی مواقع دوساله با ساقه‌ای راست و شاخه و برگ‌های متقابل بیضی شکل است. گلهای سفید و ریز آن از بغل برگ‌ها در خوشه‌های به هم فشرده‌ای می‌رویند. میوه آن به صورت فندقه و چهار قسمتی است. تمام قسمت‌های گیاه دارای عطر خوشایند است.

گیاهشناسی:

خانواده: نعنائیان Labiatae)Lamiaceae)

جنس و گونه:

گونه های وحشی Origana sp

گونه اهلی Majorana hortensis

مرزنگوش گیاهی یکساله است که در مناطق گرم به صورت گیاهی دائمی رشد می یابد.

ساقه های این گیاه از نوع علفی و به ارتفاع یک متر هستند.

برگ های آن انبوه، به طول ۵ – ۳ سانتیمتر، متقابل، بیضوی و بدون دندانه می باشند.

ریشه های مرزنگوش سطحی هستند.

گل ها به شکل مجتمع در انتهای ساقه ها و به رنگ های صورتی، بنفش و آبی ظاهر می شوند.

میوه های مرزنگوش از نوع کپسول، استوانه ای، سطح صاف و قهوه ای رنگ هستند.

نیازهای رشد:

مرزنگوش خاک های سبک حاوی آهک و PH 5.5-6.7 را می پسندد.

این گیاه به شوری حساس است.

مرزنگوش به رطوبت زیاد و نور کافی نیازمند می باشد.

زمین را در پائیز شخم می زنند و در بهار با دیسک و ماله هموار می سازند.

بذور مرزنگوش را در خزانه می کارند و گیاهک ها را پس از ۶ – ۴ برگی به زمین اصلی منتقل می سازند.

برای هر هکتار زمین به ۱۰۰ مترمربع خزانه نیاز است.

مرزنگوش را علاوه بر کاشت بذور می توان با تقسیم بوته های ۳ – ۲ ساله تکثیر نمود.

کاشت بهاره آن مرسوم تر است و آن را بصورت کرتی و یا فارو کشت می کنند.

بذور مرزنگوش بسیار ریز هستند.

تراکم گیاه مطلوب مرزنگوش ۵۰ × ۲۰ سانتیمتر می باشد.

دوره کاشت این گیاه از اوایل فروردین تا خرداد ماه می باشد.

در مناطق فاقد زمستان ممکن است رشد مرزنگوش تا ۵ سال دوام آورد.

تناوب با مرزنگوش بقولات و گیاهان وجینی توصیه شده است.

مرزنگوش علاوه بر کود دامی به ۱۵۰ – ۱۰۰ کیلوگرم کود ازته و ۱۰۰ – ۵۰ کیلوگرم کودهای فسفره و پتاسه در هکتار نیاز دارد.

نیاز آبی مرزنگوش نظیر نعناع یعنی حدوداً ۷۰۰ میلیمتر بارندگی معادل ۷۰۰۰ مترمکعب آبیاری در سال است.

مرزنگوش را حداقل ۲ دفعه در اوایل رشد وجین می کنند.

برداشت:

در صورت برداشت سرشاخه ها آن ها را ۳ – ۲ دفعه با داس درو می کنند ولی اگر هدف تولید بذر باشد، در یک دفعه برداشت می شود.

بهترین زمان برداشت اندام های رویشی در شروع گلدهی است سپس آن ها را بلافاصله در سایه خشک می کنند.

عملکرد سرشاخه ها ۳ – ۲ تن ماده خشک و عملکرد بذر ۱۵۰ – ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار است.

اهمیّت:

هدف اصلی از تولید مرزنگوش شامل برداشت سرشاخه هایش است.

از جوشانده “مرزنگوش” یا “مرزنجوش” برای درمان بیماری های سیستم اعصاب، معده، التیام زخم ها و نفخ استفاده می شود.

از جوشانده سرشاخه های مرزنگوش برای کودکان مبتلا به نرمی استخوان بهره می گیرند.

اسانس مرزنگوش: مُدر، معرق، نیروزا و ضد عفونی کننده است.

مرزنگوش دارای مواد مؤثره ای چون:

“تیمول”، “فلاونوئید”، “موسیلاژ”، “ترپن ها” و روغن است.

منابع و مآخذ:

۱) آخوندزاده، ش – ۱۳۷۹ – دایرة المعارف گیاهان دارویی – جهاد دانشگاهی تهران

۲) آریاپور، ع و همکاران – ۱۳۸۹ – گیاهان دارویی، معطر و صنعتی جنگل و مرتع – مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی کشاورزی

۳) اکبری نیا، احمد – ۱۳۸۲ – بررسی عملکرد و ماده مؤثره زنیان در سیستم های کشاورزی متداول، ارگانیک و تلفیقی – پایان نامه دکتری دانشگاه تربیت مدرس

۴) امیدبیگی، رضا– ۱۳۷۹ – تولید و فرآوری گیاهان دارویی، جلد سوّم – آستان قدس رضوی

۵) امیدبیگی، رضا – ۱۳۷۶ – رهیافت های تولید و فرآوری گیاهان دارویی، جلد دوّم – طراحان نشر

۶) اهوازی، مریم و همکاران – ۱۳۸۹ – بذر گیاهان دارویی، جلد اوّل – جهاد دانشگاهی تهران

۷) برنا نصرآبادی، فاطمه – ۱۳۸۴ – اثر زمان های مختلف بر رشد، عملکرد و مقدار اجزاء تشکیل دهندۀ اسانس بارشبی – پایان نامه کارشناسی ارشد تربیت مدرس

۸) پورفخاران، م و همکاران – ۱۳۹۰ – راهنمای جامع گیاهان دارویی، جلد دوّم – گنجینه سلامت

۹) جعفرنیا، س و همکاران – ۱۳۸۸ – راهنمای جامع و مصوّر خواص و کاربرد گیاهان دارویی – مجتمع آموزش کشاورزی سبز ایران

۱۰) حجازی، اسداله – ۱۳۷۲ – کلید بذرشناسی برای رشته های کشاورزی، جلد دوّم – جهاد دانشگاهی ماجد

۱۱) زرگری، علی – ۱۳۷۶ – گیاهان داروئی، جلد چهارم – دانشگاه تهران

۱۲) صمصام، ش – ۱۳۷۴ – پرورش و تکثیر گیاهان دارویی – نشر مانی

۱۳) طاهریان، کاظم – ۱۳۷۴ – اطلاعات گیاهان دارویی – مرکز تحقیقات منابع طبیعی سمنان

۱۴) عمویی، ع.م – ۱۳۸۸ – زراعت گیاهان دارویی و معطر، جلد اوّل – مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی کشاورزی

۱۵) قهرمان، ا – ۱۳۶۲ – فلور ایران – مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع

بيشتر بخوانيد:

زراعت گیاهان داروئی “گشنیز”

زراعت گیاهان داروئی “گل گاوزبان”

زراعت گیاهان داروئی “گلپر”