نگاهی به روش کار دستگاه های جوجه کشی
ماشین یا دستگاه جوجه‌کشی وسیله‌ایست که قابلیت ایجاد شرایطی همانند آنچه پرنده مادر بطور غریزی برای تبدیل تخم به جوجه فراهم می‌کند را داشته باشد، شرایطی که هر تخم نطفه‌داری در آن قرار بگیرد در زمان مشخصی بسته به نوع پرنده به جوجه تبدیل خواهد شد.
ماشین یا دستگاه جوجه‌کشی وسیله‌ایست که قابلیت ایجاد شرایطی همانند آنچه پرنده مادر بطور غریزی برای تبدیل تخم به جوجه فراهم می‌کند را داشته باشد، شرایطی که هر تخم نطفه‌داری در آن قرار بگیرد در زمان مشخصی بسته به نوع پرنده به جوجه تبدیل خواهد شد و این شرایط عبارتند از:
– دمای کافی و یکنواخت
– رطوبت کافی و یکنواخت
– چرخاندن تخم‌ها برای جلوگیری از چسبیدن به پوسته
– تهویه مناسب
پس هر دستگاه یا ماشین جوجه‌کشی برای تبدیل تخم به جوجه باید شرایط فوق را دارا باشد.
تامین و تنظیم دما در ماشین جوجه‌کشی
حرارت مورد نیاز در ماشین جوجه‌کشی به روش‌های مختلف تامین شده است؛ از سوزاندن فضولات حیوانات در ماشین‌های جوجه‌کشی مصریان باستان و مردم چین باستان گرفته تا پارافین، نفت، الکل، آب گرم و نیروی الکتریسیته که امروزه نیروی الکتریسیته تقریبا در اکثر دستگاه‌های جوجه‌کشی به عنوان منبع تامین حرارت استفاده می‌شود. از قدیم تنظیم دما نیز با ابزار و روش‌های مختلف انجام می‌گرفته است. دریچه‌های تعبیه شده در بدنه ماشین‌های جوجه‌کشی قدیمی ابتدایی‌ترین روش تنظیم دما بوده، هر چند روش‌های متداولی بسته به نوع دستگاه مرسوم بوده و هست مثل ترموستات الکتریکی، کپسول اتری، کلید جیوه‌ای، دماسنج جیوه‌ای تماسی، کلیدهای حرارتی الکتریک (ترموستات‌های مکانیکی) و …
اما امروزه با پیشرفت روزافزون علم و تکنولوژی ترموستات‌های الکترونیکی با مدارهای پیچیده و سنسورهای فوق حساس با کنترل دقیق دما تا ۲ دهم درجه کنترل دما در ماشین‌های جوجه‌کشی را بسیار قابل اطمینان کرده هر چند بکار بردن این ترموستات‌ها تا حدی هزینه‌های ساخت دستگاه‌های جوجه‌کشی را بالا برده اما تا حد قابل توجهی میزان ریسک را کاهش داده و به نوعی کار با دستگاه‌های مجهز به این ترموستات‌ها برای کاربران ساده‌تر شده است.
خصوصیات یک سیستم گرمایی ایده‌آل برای ماشین جوجه‌کشی:
– متناسب بودن با ابعاد و حجم دستگاه جوجه‌کشی
– فاصله و محل قرارگیری مناسب نسبت به تخم‌ها
– راندمان بالا
– تامین حرارت مطلوب و مورد نیاز دستگاه در کوتاه‌ترین زمان بدون وارد کردن شوک حرارتی به تخم و جنین
– پخش یکنواخت حرارت به نحوی که تمام تخم‌ها در شرایط دمایی نرمال و یکسان قرار بگیرند.
اجزاء تشکیل‌دهنده سیستم تامین و کنترل دما در اکثر دستگاه‌های جوجه‌کشی:
– المنت یا هیتر
– فن یا دمنده
– ترموستات یا دماپا
– دیمر
– المنت یا هیتر
یکی از نکات اصلی در ساخت دستگاه جوجه‌کشی انتخاب المنت یا هیتری متناسب با حجم محفظه جوجه‌کشی است به نحوی که توانایی تامین حرارت مورد نیاز محفظه را در کوتاه‌ترین زمان ممکن بدون وارد کردن شوک حرارتی به تخم‌ها داشته باشد.
فن یا دمنده
وظیفه فن و هدف از بکارگیری آن در ساخت دستگاه جوجه‌کشی جابجایی و یکنواخت کردن هوا در محفظه است و بطور مشخص فن در سیستم حرارتی ماشین جوجه‌کشی وظیفه دمیدن هوا به المنت جهت گرم شدن در حد مطلوب همچنین یکنواخت کردن دمای محفظه را بر عهده دارد که بسته به اندازه ظرفیت و حجم دستگاه و محفظه می‌توان از یک یا چند فن یا دمنده با دورهای متناسب و قدرت جابجایی هوای مشخص استفاده کرد.
ترموستات یا دماپا
بطور قطع می‌توان گفت یکی از حیاتی‌ترین اجزای دستگاه جوجه‌کشی ترموستات است. امروزه ترموستات‌ها یا دماپاها با قابلیت‌ها و ساختارهای متنوع و متفاوتی مشاهده می‌شوند اما همگی یک وظیفه دارند، کنترل دما. امروزه غالبا ترموستات یا دماپا که در ساخت ماشین جوجه‌کشی استفاده می‌شود دو نوع است:
الف) ترموستات مکانیکی:
ترموستات مکانیکی از یک قسمت مکانیکی متصل به یک رله یا کلید الکتریکی تشکیل شده است و در خوشبینانه‌ترین حالت دارای خطا تا یک درجه سانتیگراد است. از این رو کاربرد زیادی ندارد آن هم هر چند حداقل انتظارات را برآورده خواهد کرد و بیشتر در دستگاه‌ها با ظرفیت کم قابل استفاده است.
ب) ترموستات دیجیتال:
ترموستات دیجیتال با دقت فوق‌العاده و درصد خطای حداکثر ۲ دهم درجه سانتیگراد، این ترموستات‌ها بسیار متنوع هستند و همگی آنها از مداری مشتمل بر چندین قطعه الکترونیکی از قبیل ترانزیستور، خازن، دیود، چیپ‌های (آی سی‌های) برنامه‌ریزی شده و یک سنسور حساس به دما تشکیل شده‌اند.
دیمر
دیمر به مدار الکترونیکی گفته می‌شود که با کنترل جریان ورودی به المنت وظیفه کنترل گرمای تولیدی توسط المنت و جلوگیری از سرخ شدن و به هم خوردن تعادل حرارتی را بر عهده دارد. گرم شدن سریع و بیش از حد المنت باعث بروز خسارت‌های غیر قابل جبرانی به جنین می‌شود و بسیاری از سازندگان خانگی این دستگاه‌ها با آن دست به گریبان بوده و هستند که با بکارگیری یک دیمر در سر راه المنت این نقیصه قابل جبران است. لازم به ذکر است دیمر با ظرفیت‌های مختلفی در بازار موجود است. حتما دیمر متناسب را تهیه نمایید.
روش نصب سیستم حرارتی و مکانیزم کنترل دما
– سنسور را باید در محلی هم تراز با تخم‌ها نصب کرد تا دمای اطراف تخم‌ها با سنسور یکسان باشد و کنترل بطور دقیق اعمال شود.
– بهتر است المنت در بالای محفظه و با فاصله مناسب از تخم‌ها نصب شود تا شوک حرارتی به تخم‌ها وارد نشود.
– چرخش فن و قدرت جابجایی هوا توسط آن باید متناسب با حجم محفظه باشد زیرا جابجایی و جریان شدید هوا موجب نقصان رطوبت و افزایش تبخیر از سطح تخم‌ها شده و تبعات منفی به دنبال دارد.
– تنظيم قدرت المنت بسیار حیاتی است و گرم شدن بیش از حد آن باعث می‌گردد حتی در صورت قطع جریان توسط ترموستات حرارت بیش از حد به محفظه اعمال شده و شوک حرارتی شدید به جنین وارد می‌کند.
تامین رطوبت در ماشین‌های جوجه‌کشی
یکی از ارکان تشکیل‌دهنده دستگاه جوجه‌کشی مکانیزم تامین رطوبت است. گاه ممکن است این رطوبت توسط یک ظرف آب تامین شود که در اکثر دستگاه‌ها اینگونه مرسوم است یا بوسیله دستگاه اندازه‌گیری دیجیتالی، میزان رطوبت سنجیده شده و در صورت نیاز آب بوسیله پمپی با فشار و به صورت بودر به محیط اضافه شود. روش دیگری که مدتی است بکار گرفته می‌شود استفاده از دستگاه‌های رطوبت‌ساز یا مه‌ساز یا بخار سرد آلتراسونیک که مبتنی بر مدارات الکترونیکی بوده و با استفاده از سرامیک‌های پیزو الکتریک که تحت شرایط تعریف شده با استفاده از امواج التراسونیک آب را به ذرات بسیار ریزی تبدیل کرده و همانند مه به محیط تزریق می‌کند، از مزایای این روش می‌توان به تامین سریع رطوبت بدون ایجاد قطره روی اجزاء دستگاه اشاره کرد.
تامین رطوبت با استفاده از ظرف آب
همانطور که می‌دانید میزان رطوبت محیط ارتباط مستقیمی با منابع آب موجود در محل و میزان تبخیر آب دارد، حال اگر در محیطی با دمای مشخص بتوان میزان تبخیر را کنترل کرد رطوبت را نیز می‌توان در حد مورد نیاز حفظ کرد و در صورت لزوم افزایش یا کاهش داد.
کنترل سطح در ظرف آب
اگر کف ظرف آب بصورت شیب دار باشد با بالا یا پایین رفتن عمودی سطح آب در ظرف میزان تماس آب درون آن با هوا و پیرو آن میزان تبخیر نیز تغییر می‌کند و از آن بعنوان روشی برای کنترل رطوبت می‌توان استفاده کرد. بطور کلی کنترل سطح تماس آب با هوای محیط در دمای مشخص تعیین‌کننده میزان رطوبت است، سطح تماس بیشتر یعنی تبخیر بیشتر و تبخیر بیشتر برابر است با رطوبت بالاتر و برعکس.
کنترل دمای آب و تامین رطوبت
یکی دیگر از راه‌های کنترل رطوبت کنترل دمای آب درون ظرف و به دنبال آن بالا بردن میزان تبخیر با افزایش دمای آب و افزایش رطوبت و بالعکس است. برای گرم کردن دمای آب نیز می‌توان از روش قرار دادن المنت حرارتی عایق شده درون ظرف آب استفاده کرد و حال اگر حرارت المنت را بتوان بوسیله دیمر کنترل کرد پیرو آن دمای آب میزان تبخیر و اندازه رطوبت قابل کنترل است. لازم بذکر است این روش موجب بالا رفتن مصرف انرژی خواهد شد. همچنین سرعت بالا بردن رطوبت بعد از باز و بسته شدن درب دستگاه تقریبا کند است.
استفاده از دستگاه مه‌ساز یا رطوبت‌ساز یا دستگاه بخار سرد التراسونیک برای تامین رطوبت
یکی از روش‌های مطمئن برای تامین رطوبت استفاده از دستگاه بخار سرد است اما لازمه استفاده از این روش بکارگیری یک عدد رطوبت‌سنج دیجیتال مرتبط با دستگاه رطوبت‌ساز است بدین ترتیب میزان رطوبت بطور ثابت و دقیق بدون بروز نوسانات دما یا تشکیل قطره بر روی اجزا در حد مجاز تعیین شده توسط کاربر باقی خواهد ماند و بطور قطع روش قابل اطمینانی جهت تامین رطوبت است.
در پایان لازم بذکر است در گذشته و حال تامین و کنترل رطوبت در دستگاه‌های جوجه‌کشی به طرق مختلفی صورت گرفته است که به شرح متداولترین آنها خواهیم پرداخت.
