خصوصیات استارتر گوساله مطلوب چیست؟

در زمان انتخاب یک خوراک به عنوان استاتر مسائلی را باید در نظرگرفت. نکاتی مانند اینکه مواد تشکیل دهنده استارتر چیست؟ چگونه مصرف می شود؟ اثرگذاری آن چگونه است؟ در این مقاله به خصوصیات یک استارتر مطلوب گوساله و چالش های مهم در فرمولاسیون و تولید استارتر می پردازیم.

خوشخوراکی

گوساله ها حس چشایی تیزی دارند. آن ها می توانند بخش هایی از خوراک را که نمی پسندند مصرف نکنند. در صورتی که طعمی را در خوراک پلت یا آجیلی دوست نداشته باشند، مصرف خوراک را کاهش می دهند. در سنین ابتدایی گوساله ها می توانند مانند بزها خوراک را انتخابی مصرف کنند.

در انتخاب مواد خوراکی در تولید استارتر باید دقت زیادی صرف شود. تغییرات در فرمول استارتر بایستی به آرامی و در طول زمان صورت بگیرد. گوساله ها کنجاله سویا را نسبت به سایر منابع کنجاله ای ترجیح می دهند. آن ها می توانند خود را با مصرف کنجاله کتان یا کلزا وفق دهند ولی در طی بازه زمانی تغییر خوراک ممکن است مصرف خوراک کاهش یابد و یا تغییر کند.

گوساله ها علاقه ای به پودر ماهی، پودر خون و حتی کنجاله و خوراک گلوتن ذرت ندارند. ذرت و جو در استارتر گوساله ها بایستی تمیز و عاری از قارچ و مایکوتوکسین باشد.

کیفیت پلت

گوساله ها خوراک های پودری (خاکه دار) را دوست ندارند و خوراک هایی که خاک داشته باشند(در صورت عدم استحکام، پلت خرد شده و به شکل خاک در می آید) تا ۱۱ درصد مصرف خوراک را کاهش می دهند. بهترین ماده غذایی برایافزایش کیفیت پلت زبره گندم است. اگرچه زبره گندم به لحاظ پرکننده (filler) کیفیت مطلوبی ندارد. ولی اگر پروتئین، فیبر و سطح نشاسته آن مشخص و مطلوب باشد، بهترین انتخاب می باشد.

از سوی دیگر استارترهای با درصد پروتئین بالا جایی برای مصرف زبره گندم باقی نمی گذارند. به همین منظور بهتر است  پروتئین به میزان  ۲۰ درصد بر مبنای ماده خشک (۱۸ درصد as-fed) در نظر گرفته شود. استفاده بیشتر از زبره گندم باعث می شود گاو از نظر متابولیکی پروتئین کمتری را هدر بدهد. همچنین هزینه خوراک پایین می آید.

جداول NRC 2001 درصد پروتئین بر اساس ماده خشک را در صورتی که از استارتر گوساله با سطح مصرف معقول استفاده می کنید ۱۸ درصد در نظر گرفته است. در صورتی که مصرف بسیار پایین است، بالا بردن سطح پروتئین راه چاره نیست و از آنجاییکه انرژی عامل تعیین کننده سطح مصرف است باید مصرف خوراک افزایش یابد.

فرآوری ذرت

در مطالعه ای که دانشگاه پن استیت انجام داد از اشکال مختلف ذرت که شامل دانه کامل، ذرت غلتک خورده(آسیاب شده)، ذرت آسیاب شده و حرارت دیده (تفت داده شده) و ذرت فلیک شده با بخار استفاده شد. جیره مورد آزمایش شامل ۳۳ درصد ذرت (شامل هرکدام از انواع ذرت ها به تنهایی)، ۵ درصد ملاس نیشکر، ۱۶ درصد دانه کامل جو دوسر و ۴۶ درصد باقیمانده شامل پلت با کنجاله سویا (۵۲ درصد پروتئین) و زبره گندم (۳۷ درصد از پلت) بود. مجموع پروتئین استارتر ۱۹ درصد (as-fed) محاسبه شد.

نتایج بین تیمارهای مختلف یکسان یود. ولی ذرت بخارپز (Steam flaked) نسبت به سایر تیمارها نتایج ضعیف تری نشان داد. البته این نتایج با مطالعات دیگر روی ذرت بخارپز مشابه بود. احتمالا به این دلیل که در ساختار ذرت بخارپز تغییرات زیادی اتفاق می افتد. بعلاوه ذرتی که کاملا پرک شده باشد به شدت تخمیرپذیر و به سادگی خرد شده و ایجاد خاک می کند. خرد کردن در صورتیکه هر دانه ذرت به ۴ تا ۶ تکه خرد شود و میزان خاک تولیدی کنترل شود مفید است. دانه های سفت و محکم ذرت ممکن است فرایند خرد کردن را با مشکل مواجه کنند و گاهی در مدفوع گوساله مشاهده شوند.

جو یا جو دوسر

هیچکدام از این دو در خوراک استارتر آجیلی ضروری نمی باشند. اگر از جو دوسر استفاده می کنید هیچ نیازی به فرآوری جودوسر نیست. بدن گوساله این کار را انجام می دهد.

جو در صورتی که فراوری نشود ممکن است مشکل ایجاد کند. زیرا می تواند دست نخورده از دستگاه گوارش عبور کرده و دفع شود. از نظر دکتر کرتز این مسئله می تواند بعلت شکل گرد و چگالی پایین آن باشد. چرا که ایشان در دامداری ها جو را بصورت دست نخورده در مدفوع گوساله مشاهده کرده اند. با این حال از آنجایی که جو نشاسته با قابلیت تخمیر زیادی دارد بایستی اندکی فراوری شده و آسیاب شده یا خرد شود.

مقادیر هر یک از اجزا در استارتر آجیلی

از نظر دکتر کرتز بخش آجیلی بایستی ۴۵-۴۰ درصد از استارتر را با توجه به سایز هر کدام از اجزا تشکیل دهد. بخش پلت هم بایستی حدود ۵۵-۴۵ درصد از کل فرمول را شامل شود.

ملاس می تواند ۵-۳ درصد اضافه شود. ولی خو.اص فیزیکی ملاس بسیار متفاوت است و استفاده از آن کاملا ضروری به نظر نمی رسد. ملاس در رطوبت بالا چسبنده ولی در رطوبت پایین خیلی بی آب است. همچنین ممکن است دارای قارچ باشد ولی با توجه به کم کردن گرد و غبار خوراک آجیلی می توان از سایر معایب آن چشم پوشی کرد.

مقادیر نشاسته و فیبر

استارترهای پلت می توانند ۴۰-۳۵ درصد نشاسته داشته باشند. چون با توجه به سایز پلت، جویدن و ترشح بزاق منجر به ثابت ماندن pH شکمبه گوساله های جوان می شود. به یاد داشته باشید تحریک رشد و توسعه پاپیلای شکمبه  با تولید اسیدهای چرب فرار از قبیل اسید بوتیریک، اسید استیک و اسید پروپیونیک افزایش می یابد.

منابع چربی

بطور کلی افزودن به استارتر موجب کاهش مصرف ماده خشک می شود. گوساله ها با توجه به کمبود جمعیت پروتوزوآیی pH شکمبه پایین (حدود۵.۵) دارند. در مطالعه روی گاو و گوسفند مشخص شده مصرف اسیدهای چرب غیراشباع موجب از بین رفتن جمعیت پروتوزوآ ها می شود. این امر در استارتر گوساله نیز صادق است. همچنین بهتر است از منابعی چون دانه خام سویا، دانه خام کتان و سایر منابع دانه ای غنی از روغن برای گوساله ها استفاده نشود.

حرف آخر

گوساله ها مانند بچه ها برای غذا خوردن ولع و اشتیاق دارند. این اشتیاق نه تنها برای شیر و جایگزین شیر بلکه برای استارتر نیز وجود دارد. فرمولاسیون استارتر گوساله بایستی کاملا با نیازهای تغذیه ای گوساله سازگار و دارای کمترین تغییرات در ترکیبات و مواد خوراکی باشد.

دکتر امیر شبدینی- ۴ دی ۹۹