زراعت گیاهان داروئی “باریجه”

گیاه باریجه از گیاهان مهم مرتعی و داروئی وصنعتی می باشد ودر مناطق کوهستانی و ییلاقی ایران می روید.وبه طور کلی در مناطق کوهستانی که بیشتر نزولات به صورت برف است رویش دارد.

گیاهی روز بلند است و دوره خواب فیزیولوژیک این گیاه از تیر ماه تا اواسط اسفند ماه است.ازساقه وقاعده ساقه دراثر شکاف دادن شیرابه خارج می شود ، باریجه دارای ۵/۹ درصد اسانس،۶۳.۵ درصد رزین و۲۷ درصد صمغ است، خواص درمانی آن شامل اثرات نیرو دهندگی،ضد نزله،ضد تشنج،دفع درد معده،مقوی معده وترمیم کننده زخم های سطحی است.مصارف صنعتی باریجه در تهیه نوعی چسب مخصوص (چسب الماس)،صنایع آرایشی-بهداشتی است.

اهمیّت:

صَمغ باریجه را از شیرۀ ریشه هایش بدست می آورند.

صمغ باریجه بویی خوش دارد و آتشزا است.

“اولئوگم رزین” مهمترین محصول طبی باریجه است که در اثر خراش و یا نیش حشرات از پیکرۀ گیاه تراوش می یابد و در مجاورت هوا سفت می گردد سپس از گیاه جدا می شود.

اسانس باریجه حاوی:

“بتاپینن”، “آلفا پینن”، “دلتا تری کارن”، “میرسن”، “اودسمول”، “لینالول”، “ترپینول”، “نئول”، “کادی نن”، “گئول”، “کالبانول” و “لیمونن” است.

موارد مصرف:

طعم دهنده غذا، نیرو بخش، ضد تشنج، دفع درد معده، ترمیم زخم های سطحی، شیر افزا، ضد عفونی کننده، ملین و مقوی رحم مصرف باریجه با آب باعث رفع سوزش مجاری ادرار و درمان بواسیر می شود .

اثرات دارویی:

آنتی اسپاسم، اکسپکتورانت

گیاهشناسی:

خانواده: چتریان Umbeliferae)Apiaceae)

جنس و گونه:  Ferula gummosa

باریجه گیاهی “مونوکاپیک” (یکبار گلدهی) است .

باریجه گیاهی علفی و چند ساله است که در سال های اوّل فقط برگ های طوقه ای تولید می نماید ولیکن در سال آخر تولید ساقه، گل و میوه می نماید .

ساقه ضخیم، توپر و طویل به قطر ۱.۵ سانتیمتر

ارتفاع گیاه در حدود ۲ متر

برگ ها قاعده ای به ابعاد ۳۰ × ۲۰ سانتیمتر با بریدگی شانه ای پوشیده از تارهای ریز

گل ها چتر مرکب و زرد رنگ

بذور بیضوی کشیده و سبک که در قسمت داخلی کمی فرورفته اند و در بخش پشتی دارای ۵ – ۴ نوار طولی هستند.

ریشۀ غده ای و حجیم شبیه چغندر ولی به رنگ قهوه ای مایل به سیاه که با بریدن لایه نازکی از آن باعث تراوش مایع صمغ مانند شبیه شیر گاو می شود، که به مرور زرد و سپس قرمز می گردد.

برداشت:

باریجه اشکی را در سال آخر رویش و با ایجاد برش های عرضی و طولی بر سطح ریشه در اواخر خرداد ماه و طی مدت دو ماه حاصل می آورند.

رشد گیاه باریجه تا ۵ سالگی به حالت روزت است سپس تولید ساقه می کند و به مرحله زایشی می رسد.

برداشت شیره گیاه باریجه از ریشه غده ای شکل گیاه و از طریق زخمی کردن آن انجام می گیرد و تا زمانیکه کمترین عصاره ای در ریشه موجود باشد، ادامه می یابد.

منابع و مآخذ:

۱) آخوندزاده، ش – ۱۳۷۹ – دایرة المعارف گیاهان دارویی – جهاد دانشگاهی تهران

۲) آریاپور، ع و همکاران – ۱۳۸۹ – گیاهان دارویی، معطر و صنعتی جنگل و مرتع – مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی کشاورزی

۳) اکبری نیا، احمد – ۱۳۸۲ – بررسی عملکرد و ماده مؤثره زنیان در سیستم های کشاورزی متداول، ارگانیک و تلفیقی – پایان نامه دکتری دانشگاه تربیت مدرس

۴) امیدبیگی، رضا– ۱۳۷۹ – تولید و فرآوری گیاهان دارویی، جلد سوّم – آستان قدس رضوی

۵) امیدبیگی، رضا – ۱۳۷۶ – رهیافت های تولید و فرآوری گیاهان دارویی، جلد دوّم – طراحان نشر

۶) اهوازی، مریم و همکاران – ۱۳۸۹ – بذر گیاهان دارویی، جلد اوّل – جهاد دانشگاهی تهران

۷) برنا نصرآبادی، فاطمه – ۱۳۸۴ – اثر زمان های مختلف بر رشد، عملکرد و مقدار اجزاء تشکیل دهندۀ اسانس بارشبی – پایان نامه کارشناسی ارشد تربیت مدرس

۸) پورفخاران، م و همکاران – ۱۳۹۰ – راهنمای جامع گیاهان دارویی، جلد دوّم – گنجینه سلامت

۹) جعفرنیا، س و همکاران – ۱۳۸۸ – راهنمای جامع و مصوّر خواص و کاربرد گیاهان دارویی – مجتمع آموزش کشاورزی سبز ایران

۱۰) حجازی، اسداله – ۱۳۷۲ – کلید بذرشناسی برای رشته های کشاورزی، جلد دوّم – جهاد دانشگاهی ماجد

۱۱) زرگری، علی – ۱۳۷۶ – گیاهان داروئی، جلد چهارم – دانشگاه تهران

۱۲) صمصام، ش – ۱۳۷۴ – پرورش و تکثیر گیاهان دارویی – نشر مانی

۱۳) طاهریان، کاظم – ۱۳۷۴ – اطلاعات گیاهان دارویی – مرکز تحقیقات منابع طبیعی سمنان

۱۴) عمویی، ع.م – ۱۳۸۸ – زراعت گیاهان دارویی و معطر، جلد اوّل – مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی کشاورزی

۱۵) قهرمان، ا – ۱۳۶۲ – فلور ایران – مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع

بيشتر بخوانيد:

زراعت گیاهان داروئی “بابونه”

زراعت گیاهان داروئی “زِنیان”

زراعت گیاهان داروئی “بادرشبو”