تاماریلو ؛ گوجه فرنگی درختی

“تاماریلو” از جمله میوه های مناطق نیمه گرمسیری است که در ارتفاعات ۱۰ – ۵ هزار فوت کوه های “آند” در دمای بالاتر از ۵۰ درجه فارنهایت به مرحله گلدهی می رسد. “تاماریلو” در ایالات متحده در ایالت های کالیفرنیا و فلوریدا با دماهای بالا پرورش می یابد. این گیاه قادر به بقاء در مناطقی با یخبندان های نادر و گذرا نیز می باشد. بذور “تاماریلو” توسط وزارت کشاورزی ایالات متحده  (USDA) در سال ۱۹۱۳ میلادی از آرژانتین وارد آمریكا گردید و اولین گیاهان طی سال ۱۹۱۵ میلادی در کالیفرنیا پرورش یافتند.

تولید تجاری این محصول در سال های ۱۹۳۰ میلادی ضمن دوره رکود اقتصادی بزرگ  (great depression) یعنی زمانیکه میوه ها به شدت کمیاب و گران شدند، آغاز گردید ولیکن تقاضا در ضمن جنگ جهانی دوّم فزونی یافت و به افزایش قابل توجه تولید انجامید. امروزه تقاضاي جهاني برای این محصول بسیار زیاد است زیرا دارای ارزش غذایی و طعم منحصر بفردي می باشد و مصارف عدیده خوراکی از قبیل تهیّه غذای صبحانه تا تدارک انواع دسرها را دارد.

“تاماریلو” درختچه یا درختي ظریف و شکننده با ریشه های کم عمق و ارتفاع ۱۸ – ۱۰ فوت است که دارای برگ های همیشه سبز قلبی شکل بطول ۱۳ – ۴ اینچ می باشد. این گیاه دارای گل های خودگشن (self-pollinate) بطول ۱ – ۵ / ۰ اینچ است که بفرم خوشه (claster) در نزدیک انتهای شاخه ها ظاهر می گردند. گل های معطر “تاماریلو” به رنگ های صورتی کمرنگ تا بنفش کمرنگ می باشند. خوشه های آویزان “تاماریلو” شامل ۱۲ – ۳ عدد میوه هستند که شباهت بسیار زیادی به میوه های گوجه فرنگی دارند.

میوه های “تاماریلو” تخم مرغی شکل با پوست صاف هستند امّا در دو انتها اندکی باریک شده اند.

رنگ داخل میوه های “تاماریلو” از ارغوانی تیره تا قرمز خونی ، زرد نارنجی و زرد متمایل به قرمز متفاوت است. پوست میوه “تاماریلو” نسبتاً سفت و مزه تلخ ناخوشایندی دارد امّا بخش های داخلی از مزه ترش و شیرین مشابه کیوی و “passion fruit ” بهره مندند.

مشخصات گیاهشناسی :

گوجه فرنگی درختی با اسامی مصطلحی نظیر: ” Tamarillo ” ، ” Garden tomato ” ، ” Tree tomato ” ، ” Tamamoro ” ، ” Tamatar ” ، ” Tomate de arbol ” ، ” Terong belanda ” ” ، Dutch eggplant ”  و نام علمی ” Solanum betaceum ”  در حقیقت درختی شبه بوته ای از گیاهان گلدار متعلق به خانواده بادمجان (Solanaceae)  یا تاجریزی (nightshade) است. جنس “سولانوم” شامل ۲۰۰۰ – ۱۵۰۰ گونه گیاهی می باشد و ۳ گونه که نزدیکترین خویشاوندی را با این گیاه دارند عبارت از : سیب زمینی، گوجه فرنگی و بادمجان هستند. این گیاه برای تولید میوه های خوراکی تخم مرغی شکل در کشورهای : آرژانتین، برزیل، کلمبیا، ونزوئلا، روآندا، آفریقای جنوبی، هند، هنگ کنگ، چین، ایالات متحده آمریکا، استرالیا، نیوزیلند، مالزی، پورتریکو، پرتغال و فیلیپین پرورش می یابد امّا بجز نیوزیلند غالباً در باغچه های کم وسعت کشت می شود.

“تاماریلو” از جمله گیاهان نیمه گرمسیری (sub-tropical)  محسوب می شود که بخوبی در اقالیم گرم رشد می یابد. عمده مناطق پرورش “تاماریلو” در نیوزیلند شامل مناطق ساحلی بویژه در کرانه های شمالی آن است که دارای خاک های سبک و حاصلخیز بوده و احتمال بروز یخبندان ها بسیار کم می باشد. در نیوزیلند حدود ۲ هزار تن میوه “تاماریلو” از سطحی معادل ۲۰۰ هکتار اراضی کشاورزی حاصل می گردند که عمدتاً به کشورهای ایالات متحده آمریکا، ژاپن و اتحادیه اروپا صادر می شوند. اولین بازارهای بین المللی فروش میوه “تاماریلو” در سال ۱۹۹۶ میلادی در استرالیا تأسیس شد درحالیکه تولید گسترده این میوه از دهه ۱۹۷۰ میلادی آغاز شده بود. کاشت گیاه “تاماریلو” در اراضی پست مناطق گرمسیری بندرت به میوه دهی می انجامد و میوه های احتمالی نیز بسیار ریز می باشند.

“تاماریلو” درختی سریع الرشد است که ارتفاعش به بیش از ۵ متر می رسد. حداکثر باردهی “تاماریلو” پس از ۴ سالگی رُخ می دهد درحالیکه تا ۱۲ سالگی به میوه دهی اقتصادی می پردازد. این گیاه معمولاً بفرم تک تنه با شاخه های جانبی شکل می گیرد آنچنانکه گل ها و میوه ها از شاخه های جانبی آویزان می شوند.

ریشه های “تاماریلو” نسبتاً سطحی و کم وسعت هستند و گستردگی چندانی ندارند بنابراین گیاه را در مواجهه با تنش خشکی و وزش باد آسیب پذیر می سازند.

برگ های “تاماریلو” نسبتاً بزرگ ، ساده و چندساله با بوی تند و زننده هستند.

گل هایش غالباً به رنگ صورتی کمرنگ می باشند که در قالب خوشه های ۵۰ – ۱۰ تائی ظاهر می گردند و نهایتاً به ۶ – ۱ میوه می انجامند.

“تاماریلو” گیاهی خودگشن است و بدون دگرلقاحی می تواند به میوه دهی نائل آید ولیکن گل های خوشبویش می توانند به جذب حشرات بپردازند و بنظر می رسد که دگرگشنی موجب بهبود میوه دهی می شود. میوه ها همواره متصل به دمگل و کاسه گل (calyx) باقی می مانند. تولید ارقام دورگه یا هیبرید “تاماریلو” با بسیاری از گیاهان خانواده “سولاناسه” امکان پذیر است ولیکن میوه های حاصله عقیم و نامطبوع می باشند.

واریته های تاماریلو :

• واریته قرمز

میوه های واریته قرمز را می توان بصورت های خام ، پخته و یا در تزئین سایر غذاها بکار گرفت. پوست میوه های این واریته به رنگ قرمز تند است و رنگدانه های قرمز پُر رنگ در اطراف بذور در درون میوه تجمع می یابند بطوریکه ظاهری ضربدیده را در میوه های برش خورده تجلی می سازند. میوه ها سرشار از آنتی اکسیدان ها ، ویتامین ها ، عناصر معدنی و طعم های دلنشین هستند لذا می توانند در تهیّه نوشیدنی ، غذاهای حاضری (اسنیک)، وعده های غذایی اصلی و انواع دسرها بکار گرفته شوند.

• واریته کهربائی

واریته کهربائی شیرین ترین میوه های “تاماریلو” را تولید می کند. این میوه ها کوچکترین اندازه را در میان سایر واریته های گوجه فرنگی درختی دارند درحالیکه از طعم متوسطی برخوردارند. پوست میوه به رنگ طلائی با گرایشی اندک به سرخی کمرنگ است که جذابیتی ویژه به سفره های غذا می بخشد. میوه های آنرا معمولاً به دو نیم تقسیم نموده و محتویاتش را با قاشق خارج می سازند و برای تهیّه دسرهای متنوع بکار می برند. از این میوه ها همچنین برای تزئین نان شیرین (pancake)  و بستنی استفاده می شود.

• واریته طلائی

واریته طلائی “تاماریلو” از نظر شیرینی حدواسط دو نوع پیشین است. آنها انتخابی خارق العاده برای مواقعی هستند که در جستجوی ایجاد تنوّع و تغییر در اجزاء منوی غذایی و یا تهیّه یک چاشنی تازه می باشید. میوه های تازه و نسبتاً درشت “تاماریلو” طلائی از بهترین اجزاء دستورالعمل های غذایی بویژه سُس ها ، ترشی ها و چاشنی ها هستند که قادرند موجب شعف و رضایتمندی مهمانان و مشتریان گردند.

ارزش غذایی میوه تاماریلو :

میوه های “تاماریلو” تخم مرغی شکل به طول ۱۰ – ۴ سانتیمتر و به رنگ های زرد ، نارنجی ، قرمز تا ارغوانی دیده می شوند که اغلب با نوارهای طولی تیره ای مزیّن شده اند. میوه های قرمز رنگ از ترشی  (acetous)بیشتری برخوردارند درحالیکه میوه های زرد و نارنجی شیرین ترند. گوشت میوه “تاماریلو” بافت سفتی دارد و حاوی دانه های بیشتر و بزرگتری نسبت به گوجه فرنگی های معمولی می باشند. این میوه ها سرشار از انواع ویتامین ها و عنصر آهن هستند امّا کالری کمی در حدود ۴۰ کالری به ازای هر میوه تولید می کنند که برای رژیم های غذایی کم کالری توصیه می گردند.

میوه “تاماریلو” سرشار از ویتامین ها ، عناصر معدنی و آنتی اکسیدان ها است چنانکه آنرا بخوبی می توان با سایر میوه ها و سبزیجات مرسوم قیاس نمود. یک گزارش تحقیقی در رابطه با ترکیبات موجود در میوه “تاماریلو” نشان می دهد که :

الف) دارای مقدار چربی اندکی است لذا انرژی کمی تولید می کند.

ب) کربوهیدرات های کمی دارد و آنها اصولاً بحالت فیبر موجودند.

پ) سرشار از پتاسیم ولی از نظر سدیم فقیرند لذا برای رژیم های غذایی لاغری مطلوبند.

ت) حاوی بسیاری از عناصر غذایی میکرو از جمله مس و منگنز است که برای سلامتی انسان مهم هستند.

ث) منبع مناسبی از فیبر محسوب می شوند.

ج) مخزن شایسته ای از ویتامین های A ، B6  و C می باشد گواینکه به مقدار جزئی از ویتامین E وتیامین بهره مندند.

کاربردهای غذایی میوه تاماریلو :

ارقام زرد رنگ میوه “تاماریلو” مزه شیرین تری دارند چنانکه از نظر مزه مشابه انبه و زردآلو تلقی می گردند. ارقام قرمز رنگ “تاماریلو” با گستردگی بیشتری در جهان پرورش می یابند. ارقام قرمز و ارغوانی “تاماریلو” در اولویت واردات توسط کشورهای اروپایی قرار دارند. آنها با وجود مزه ترش تری که دارند، از محبوبیت بیشتری توسط مشتریان برخوردار هستند. این میوه ها نسبتاً ترش مزه (tart) هستند و مزه ثانویه بیشتری در دهان باقی می گذارند. گیاه “تاماریلو” در نیمکره شمالی اغلب بوفور در ماه های جولای تا نوامبر (حدود ۶ ماه) در دسترس قرار دارند. میوه های زودرس نسبتاً شیرین ترند و طعم گس و قابض(astringent)  کمتری ایجاد می کنند. این میوه باوجودیکه در ایالت کالیفرنیا بعمل می آید امّا اکثر میوه هایی که در سوپرمارکت های آمریکا عرضه می شوند، از نیوزیلند وارد می گردند.

مهمترین کاربردهای غذایی میوه گوجه فرنگی درختی بقرار زیر هستند :

الف) میوه های “تاماریلو” در بسیاری موارد تبدیل به کمپوت می شوند.

ب) در کلمبیا ، اکوادور ، پاناما و بخش هایی از اندونزی نظیر سوماترا اقدام به اختلاط گوشت میوه

“تاماریلو” با آب و شکر می کنند و عصاره ای گوارا فراهم می سازند.

پ) گیاه “تاماریلو” را در کشور نپال غالباً در تپه ماهورها کشت می کنند و از میوه های زرد رنگش جهت تهیّه ترشی و چاشنی غذایی تند (chutney)  استفاده می کنند و همچنین بجای گوجه فرنگی در تهیّه ادویه  “کاری”  (curry) مصرف می شود.

ت) میوه “تاماریلو” را که در اکوادور با نام ” Tomate de arbol ” می شناسند، با فلفل قرمز (chili) مخلوط نموده و سُس تند فراهم می سازند که در تدارک غذاهای سنتی منطقه “آند” کاربرد دارد.

ث) گوشت میوه “تاماریلو” مزه ای تند با درجاتی از شیرینی دارد و آنرا می توان با میوه هایی نظیر : کیوی ، گوجه فرنگی ، گواوا و “پاسیون فروت” مقایسه نمود. پوست میوه گوجه فرنگی درختی و گوشت متصل به آن (peel) مزه ای تلخ دارند بنابراین معمولاً بصورت خام مصرف نمی گردند.

ج) میوه های “تاماریلو” سرشار از “پکتین” (pectin) هستند لذا از ویژگی مطلوبی جهت تهیّه انواع مرباها و کنسروها (preserves) برخوردارند درحالیکه اگر بخوبی تیمار نشوند، بزودی اکسیده شده و رنگ آنها زائل می گردد. اصولاً ارقام زرد رنگ از خصوصیات صنعتی بهتری برخوردارند.

چ) از مهمترین شیوه های مصرف میوه “تاماریلو” بصورت خام این است که ابتدا آنرا به دو نیم تقسیم نموده سپس بخش داخلی میوه را با قاشق خارج می سازند آنگاه مقداری شکر به پالپ حاصله می افزایند و بعنوان صبحانه مصرف می کنند. پالپ مزبور را همچنین می توان همراه با بستنی وانیلی سرو نمود. آنها را با پوره سیب و یا کیک پنیر نیز میل می کنند. پالپ میوه “تاماریلو” حاوی بذور ، گوشت آبدار لزج با مزۀ ترش و شیرین است.

ح) میوه های “تاماریلو” را نظیر گوجه فرنگی با حرارت بسیار کم به مدت ۱۵ – ۱۰ دقیقه کباب می کنند و با انواع ادویه ها نظیر نمک و فلفل تناول می نمایند.

خ) از میوه “تاماریلو” در تهیّه ساندویچ و سوپ و یا همراه با کباب بهره می جویند.

د) قطعات میوه “تاماریلو” را با تکه های پنیر مخلوط نموده و بعنوان غذای حاضری بر سر سفره می آورند.

برگرفته از میوه های کلیماکتریک تالیف اسماعیل پورکاظم