ملیله به دوخت هایی اطلاق می شود که از مفتول های طلایی، نقره و آلیاژهای مختلف که به شکل فنری در آمده اند، برای تزیین سطح پارچه استفاده می شود. ملیله بر خلاف نخ های سرمه قابلیت انعطاف ندارد و براثر کشش زیاد از فرم خود خارج می شود.
برای آماده کردن پارچه یک قطعه متقال یا کتان به اندازه مخمل یا ترمه ای که می خواهند بر آن ملیله دوزی کنند، می برند و با قلم موی پهن به تمام نقاط آن به طور یک نواخت محلول غلیظی از سریش و آب مالیده، مخمل یا ترمه را روی آن قرار می دهند و با دست چند مرتبه روی آن می کشند تا صاف شود و به پارچه زیرین متقال یا کتان بچسبد. پس از آن که پارچه ها خشک شد نقش هایی را که قبلا آماده شده است، روی پارچه مخمل یا ترمه منتقل می کنند یعنی دور کار را ملیله می دوزند و ملیله را کاملا با نخ و سوزن محکم می کنند. سپس به توردوزی می پردازند و داخل نقش را ملیله می دوزند و این کار را ادامه می دهند تا تمام نقش با ملیله پر شود. در قسمت های اصلی و برجسته نقشه، ابتدا مقداری پنبه به اندازه گل یا بوته تکه تکه می کنند و روی قسمت های مورد نظر قرار می دهند و آن را با نخ ساده روی پارچه می دوزند و سپس آن را ملیله دوزی می کنند.
در دوران حکومت ساسانیان برای زینت دادن به لباس های رسمی لشگری و کشوری از ملیله دوزی استفاده می شده است. نمونه بسیار زیبایی از دوخت ملیله، روی مخمل دست باف می باشد که در حال حاضر در موزه آستان قدس رضوی نگه داری می شود. این نوع رودوزی در اکثر نقاط کشور رواج دارد. روش نگه داری آن حفاظت از رطوبت مداوم، حرارت و آتش، اشعه مستقیم و مداوم خورشید، سفیدکننده های شیمیایی و اشیای برنده است و برای شست و شوی آن می توان از آب و صابون و شوینده های معمولی و غیر اسیدی استفاده کرد.
قدمت اين دوخت با شواهد تاريخ و اشيا به دست آمده از حفاری ها به ۲۵۰۰ الي ۳۰۰۰ سال پيش مي رسد. هنر زري دوزي و دوختن نقش ها و خطوط موازی با زری، بر روی شلوارها در زمان هخامنشيان معمول بوده است لكن آنچه دقيقا گويای مليله براي تزیين لباس ها و پارچه ها می باشد، تكه هایی است كه در ناحيه لولان در منتهی اليه شرق ايران كنونی به دست آمده است. اين نمونه ها چند تكه مليله دوزی و قلابدوزی است كه در حفاری ها كشف شده است و به نظر می رسد كه مربوط به دوره اشكانيان باشد.
در اين نمونه نقش يك درخت مو مليله دوزی ديده می شود كه داراي شاخه های پيج در پيچ است و قسمت های باز را برگ و انگور پر كرده است. اين هنر زيبا و ظريف با گذشت زمان، دوران تكاملی را نيز طي كرده و هنرمندان، اين نمونه از سوزن دوزی را با دانه های مرواريد همراه كردند.
