پانزدهم مهر ماه روز ملی روستا و عشایر

۱۵ مهر ماه در تقویم ایرانی با مصوبه عالی شورای انقلاب فرهنگی به عنوان روز ملی روستا و عشایر نامگذاری شده است. برای روستا و دِه تعاریف متعدد و زیادی گفته شده، ده یا روستا که در کتاب‌های نشر قدیم به صورت دیه هم دیده می‌شود، در زبان پهلوی، ده (Deh) در پارسی باستان (Dahya) به معنی سرزمین و در اوستا به شکل دخیو (Daxya) آمده‌است.

نقش روستاها و روستائیان عزیز در تولید و سازندگی کشور مهم و تعیین کننده است و روستاییان و عشایر در تامین غذا، امنیت غذایی، توليدات كشاورزي و محصولات باغی و تولید فرهنگ و آداب و سنن پیشتاز بوده‌اند.

یکی از مظلومیت‌های جامعه روستایی در این است که عده‌ای گمان می‌کنند که روستاییان تنها در بخش کشاورزی و دامداری فعالیت می‌کنند، حال آنکه روستا‌ها تولید کننده فرهنگ و آداب و سنن بوده‌اند. روستاییان تولید کنندگان هنر و صنایع دستی‌اند.

در ایران، ده از قدیمی‌ترین زمان یک واحد اجتماعی و تشکیلاتی و جایی بوده که در آن گروه‌هایی از مردم روستایی برای همکاری در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی گرد هم تجمع یافته‌اند.
ده اساس زندگی اجتماعی ایران را تشکیل می‌دهد و اهمیت آن به اعتبار این‌که یک واحد تشکیلاتی در زندگی روستایی است، در سراسر قرون وسطی و از آن پس تا به امروز برقرار بوده است. روستا برآیندی از عناصر طبیعی و عناصر ساخته شده است که به گونه‌ای زمینه سازگاری فرد را با جامعه فراهم می‌آورد و موجب جامعه پذیری می‌شود. در ده بین گروه و فضای جغرافیایی محدود و بسته و ثابت نوعی روابط اقتصادی – اجتماعی – فرهنگی وجود دارد و این روابط موجب پیدایش وحدت و یکپارچگی گروه می‌شود و آن را از گروه دیگر متمایز می‌سازد.
این روز همچنین به نام عشایر نیز هست. عشایر که مفرد آن عشیره است، واژه‌ای است عربی به معنی برادران، قبیله، تبار، نزدیکان خویشاوندان، دودمان و اهل خانه و به جمعیتی از مردم اطلاق می‌شود که دارای سازمان اجتماعی مبتنی بر گروه‌های خویشاومدی بوده و افراد آن ضمن احساس تعلق به این سازمان، عموما جایگاه خویش را نیز در آن میدانند. زیست بوم عشایری محدوده‌ای است که سرزمین و قلمرو رده‌های ایلی، علی الاصول شامل ییلاق، قشلاق و مسیر بین این دو است که از حیث جغرافیای طبیعی و مراحل کوچ دارای وحدت و همگنی نسبی باشد. کوچ عشایری نیز به معنای حرکت خانوار‌های عشایری از نقطه‌ای به نقطه دیگر با هدف استفاده از مراتع برای چرای دام که معمولاً با همه اعضای خانوار، باروبنه، سرپناه قابل حمل و همراه با ایل، طایفه یا رده‌هایی از آن انجام می‌گردد. کوتاه یا بلند بودن مسیر کوچ تغییری در مفهوم کوچ نمی‌دهد.