زراعت گیاهان داروئی “کاسنی”

کاسنی معمولی (نام علمی: ‎Cichorium intybus L. به زبان ترکی: چیرتلیق) گیاهی است از راسته گل مینا (Asterales) تیره گل‌ستاره‌ای‌ها (Asteraceae) از رده کاسنی‌ها (Cichorium). از این گیاه دو گونه کِشتی و چهار تا شش گونه وحشی موجود است. نوع وحشی آن تا یک متر و نوع پرورش یافته آن تا دو متر هم رشد می‌کند. کاسنی انواع مختلفی دارد سه نوع آن معروف است.

کاسنی بری که به tansy شهرت دارد در ایران نمی‌روید. کاسنی زرد که به گل قاصدک شهرت دارد و در طب قدیم ایران به نام ترخشقون نام برده‌اند در بیشتر نواحی ایران پراکندگی دارد و کاسنی معمولی.کاسنی معمولی، یک گیاه دارویی پایا با گل‌های آبی یا ارغوانی است. کاسنی در اصل بومی جهان قدیم است و بعداً در قاره آمریکا نیز به‌صورت گیاه خودروی کنار جاده‌ای درآمده‌است.

منشأ اصلی این گیاه اروپای مرکزی، مناطق غربی و مرکزی آسیا و شمال آفریقا است و پراکندگی وسیعی در نواحی مختلف ایران به خصوص شهرستان اقلید، آذربایجان و مناطق کوهستانی خراسان دارد. به آب و هوای خنک، آفتابی یا کمی سایه نیاز دارد و گرمای شدید تابستان را تحمل نمی‌کند.

اندام دارویی کاسنی:

ریشه ها، گل ها و برگ ها

مواد مؤثره کاسنی:

“اینولین”، “تانن”، “موسیلاژ”، “فلاونوئید”،

“گلیکوزید کومارین” شامل: “سکورین” یا “شیکورین”،

“لاکتوکوپیکرین” نظیر: “لاکتوسین” و “استوفنون”

خواص درمانی کاسنی:

صفرا آور، اشتها آور، مُدر، تب بُر، تصفیه کننده خون، مل یّن، شیر افزا، کاهنده چربی خون، درمان یرقان و سایر امراض کبدی، درمان اسهال میکربی، تسکین بیماری های قلبی، رفع یبوست، کاهش سرطان راست روده، درمان ترش کردن معده.

روش های استفاده کاسنی:

۱- به صورت جوشانده برای درمان بیماری ها

۲- از سالاد برگ های تازه کاسنی برای تقویت معده.

فرآورده های داروئی کاسنی:

قرص شیکورین، پودر جنرال تونیک، قرص آنتوم، قرص اترفل، چای ملین  (Lanative tea)

عوارض مصرف:

الف- مصرف زیاد آن باعث تحریک رحم و سقط جنین می شود.

ب – مصرف زیاد کاسنی احتمال ایجاد سنگ صفرا را افزایش می دهد.

پ – این گیاه در برخی افراد موجب حساسیت های پوستی )درماتیت( می گردد.

ت – ریشه های کاسنی می توانند مواد سمّی موجود در خاک نظیر: قارچکش ها و علف کش ها را به خوبی جذب کنند و در نتیجه مصرف آنها به بروز مسمومیت منتهی می شود.

گیاهشناسی:

خانواده: آفتابگردان Asteraceae)Compositae)

جنس و گونه:  Cichorium intybus

کاسنی گیاهی علفی و پایا به ارتفاع ۱۲۰ – ۳۰ سانتیمتر است.

ساقه های کاسنی از نوع راست و فاقد کُرک هستند.

برگ های کاسنی از نوع طوقه ای و دارای بریدگی های عمیق می باشند.

گل های کاسنی به رنگ آبی روشن و ندرتا صورتی یا سفید با گلبرگ های پیوسته هستند.

منابع و مآخذ:

۱) آخوندزاده، ش – ۱۳۷۹ – دایرة المعارف گیاهان دارویی – جهاد دانشگاهی تهران

۲) آریاپور، ع و همکاران – ۱۳۸۹ – گیاهان دارویی، معطر و صنعتی جنگل و مرتع – مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی کشاورزی

۳) اکبری نیا، احمد – ۱۳۸۲ – بررسی عملکرد و ماده مؤثره زنیان در سیستم های کشاورزی متداول، ارگانیک و تلفیقی – پایان نامه دکتری دانشگاه تربیت مدرس

۴) امیدبیگی، رضا– ۱۳۷۹ – تولید و فرآوری گیاهان دارویی، جلد سوّم – آستان قدس رضوی

۵) امیدبیگی، رضا – ۱۳۷۶ – رهیافت های تولید و فرآوری گیاهان دارویی، جلد دوّم – طراحان نشر

۶) اهوازی، مریم و همکاران – ۱۳۸۹ – بذر گیاهان دارویی، جلد اوّل – جهاد دانشگاهی تهران

۷) برنا نصرآبادی، فاطمه – ۱۳۸۴ – اثر زمان های مختلف بر رشد، عملکرد و مقدار اجزاء تشکیل دهندۀ اسانس بارشبی – پایان نامه کارشناسی ارشد تربیت مدرس

۸) پورفخاران، م و همکاران – ۱۳۹۰ – راهنمای جامع گیاهان دارویی، جلد دوّم – گنجینه سلامت

۹) جعفرنیا، س و همکاران – ۱۳۸۸ – راهنمای جامع و مصوّر خواص و کاربرد گیاهان دارویی – مجتمع آموزش کشاورزی سبز ایران

۱۰) حجازی، اسداله – ۱۳۷۲ – کلید بذرشناسی برای رشته های کشاورزی، جلد دوّم – جهاد دانشگاهی ماجد

۱۱) زرگری، علی – ۱۳۷۶ – گیاهان داروئی، جلد چهارم – دانشگاه تهران

۱۲) صمصام، ش – ۱۳۷۴ – پرورش و تکثیر گیاهان دارویی – نشر مانی

۱۳) طاهریان، کاظم – ۱۳۷۴ – اطلاعات گیاهان دارویی – مرکز تحقیقات منابع طبیعی سمنان

۱۴) عمویی، ع.م – ۱۳۸۸ – زراعت گیاهان دارویی و معطر، جلد اوّل – مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی کشاورزی

۱۵) قهرمان، ا – ۱۳۶۲ – فلور ایران – مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع

بيشتر بخوانيد:

زراعت گیاهان داروئی “قدومه”

زراعت گیاهان داروئی “شوید”

زراعت گیاهان داروئی “شیرین بیان”