بیماری بروسلوز

بروسلوز یكی از مهمترین و شایع ترین بیماری های مشترك بین انسان و حیوانات است. میزان شیوع تب مالت در انسان مستقیم به شیوع بروسلوز در دامها بستگی دارد، از این رو كنترل برای جلوگیری از خسارات اقتصادی و مخاطرات بهداشتی این بیماری كنترل و یا ریشه كنی آن در حیوانات اجتناب ناپذیر است.

انسان ممكن است به وسیله هر یك از پنج گونه:

بروسلا ملی تنسیس از بز، گوسفند وگاو وشتر؛ بروسلاآبورتوس از گاو؛ بروسلاسوئیس از خوك؛ بروسلاكنیس از سگ و بروسلا ماریس از پستانداران دریایی به بیماری تب مالت مبتلا شود ولی بروسلا ملی تنسیس متداول ترین عامل این بیماری در انسان است و بیماری ناشی از بروسلا كنیس و بروسلا ماریس در انسان بسیار نادر می باشد.

بروسلا اوویس عامل تورم بیضه در قوچ بوده و برای انسان بیماری زا نمی باشد، همچنین بیماریزایی بروسلا نئوتومه و بروسلا میكروتی (كه عامل بروسلوز در گروهی از جوندگان هستند)  برای انسان اثبات نشده است.

عامل بیماری بروسلوز چیست؟

عامل بیماری باكتری كوكوباسیل گرم منفی بروسلا می باشد كه اسپور تولید نكرده ، فاقد تحرك و كپسول بوده و میكرو آئروفیل می باشد.

بروسلاها در انواع مختلف شیر، خامه و پنیر تازه برای دوره های زمانی متغیر زنده باقی می مانند. پنیر سفید نرم غیر پاستوریزه تهیه شده از شیر بز منبع متداول بروسلا ملی تنسیس بوده كه به مدت ۸ تا ۱۱ هفته باكتری را در خود حفظ می نماید.

چه حیوانات به بروسلوز حساس هستند؟

میزبان ترجیحی و اصلی بروسلا آبورتوس گاو بوده، ضمن آنكه به دیگر حیوانات حساس چون گوسفند و بز، شتر، اسب، سگ و نشخوار كنندگان وحشی نیز انتقال می یابد. بروسلاملی تنسیس عامل اصلی بیماری در گوسفند و بز بوده و به دیگر حیوانات نیز منتقل می‌شود. بروسلاسوئیس در اصل خوك است و بروسلاكنیس سگ و بروسلا ماریس پستانداران دریائی را مبتلا می سازد.

وضعیت بروسلوز در جهان چگونه است؟

بیماری بروسلوز در بسیاری از نقاط جهان دیده می شود، به ویژه بیماری در كشورهای حوزه مدیترانه، خاورمیانه، شبه جزیره عربستان، امریكای مركزی و جنوبی، آسیا و افریقا شایع است. تنها ۱۷ كشور بطور رسمی عاری از برسلوز اعلام شده اند. در برخی كشورها، چون ایالات متحده امریكا، اساساً بیماری یك مخاطره شغلی محسوب می شود، در حالیكه در كشورهایی مانند ایران، آلودگی به این باكتری  به شغل های خاصی محدود نمی شود.

وضعیت بیماری در ایران چگونه است؟

بروسلوز از دیر باز در كشور ما وجود داشته و به سبب ایجاد سقط جنین در دام و ابتلا انسان به بیماری تب مالت می شده است. با  اقدامات وسیع و مؤثر سازمان دامپزشكی در جهت كنترل این بیماری، ابتلا انسانی و خسارات دامی در سال­های اخیر تا حد زیادی كاهش یافته است.

 بروسلوز چگونه به انسان و حیوانات منتقل می شود ؟

معمول ترین راه انتقال آلودگی به حیوانات از طریق گوارش و خوردن محتویات دفعی آلوده است، هرچند كه پوست و مخاط آزرده، غشاء ملتحمه چشم، ریه ها و رحم نیز می توانند راه ورود باكتری به بدن دام باشند.

باكتری های بروسلا از چندین راه وارد بدن انسان می‌شوند. از راه خوراكیكه مصرف شیر تازه آلوده غیر پاستوریزه و فرآورده های آن یكی از متداولترین شیوه های انتقال بیمار است. دیگر فرآورده های مصرفی تهیه شده از حیوانات آلوده چون جگر، گوشت، دنبلان و خون كه به صورت خام یا نیم پزمصرف می شوند نیز منبع عفونت محسوب
می شوند.

انتقال آلودگی از  راه استنشاقی معمولاً یك مخاطره ای شغلی در بین چوپانان، حمل و نقل كنندگان حیوانات، كارگران دامداری ، كاركنان كشتارگاه ها ، دامپزشكان و تكنسین های دامپزشكی و غیره اتفاق می افتد. استنشاق افشانه های حاوی بروسلا بعنوان متداول ترین راه انتقال عفونت در بین كاركنان آزمایشگاه ها است.

همچنین ممكن است باكتری به صورت تصادفی در هنگام قصابی سبب آلودگی شود ویا دامپروران و دامپزشكان هنگام در اثر تماس با ترشحات آلوده دامها ممكن است از طریق تماس پوستی آلوده شوند. ورود مواد دفعی آلوده به چشم در خلال مراقبت از حیوانات مبتلا نیز راه دیگر انتقال آلودگی می‌باشد.

تزریق تصادفی واكسن زنده بروسلا ( Rev1 ، S19 وRB51 ) در خلال مایه كوبی حیوانات ممكن است منجرر به بروز شكل خفیف بیماری شود.

انتقال از انسان به انسان استثناء بوده، اما احتمال انتقال از طریق داخل رحمی، شیرمادر، انتقال خون، پیوند مغز استخوان و تماس جنسی وجود دارد.

نشانه های بالینی بیماری بروسلوز چیست؟

 بروز علائم بالینی بیماری در دام به سطح ایمنی گله ها وابسته بوده و در گله های غیر واكسینه، سقط جنین مهمترین علامت بروز بیماری می باشد. سقط جنین در گاو از ماه پنجم آبستنی به بعد و در گوسفند و بز در آخرین ۲ ماهه دوره آبستنی حادث می شود. هرچند در تعدادی از دامهای مبتلا ، سقط جنین در آبستنی های دوم و بعد از آن نیز مشاهده می گردد، با این وجود بسیاری از دامهای مبتلا در آبستنی های دوم به بعد سقط جنین نمی كنند. از سایر علائم بیماری می توان به جفت ماندگی ، متریت ، اركیت، ‌هیگروما ، كاهش تولید شیر ، عقیم شدن و نازایی موقت یا دائمی، تأخیر فواصل باروری و افزایش فاصله دوره شیرواری اشاره نمود .

در فرم حاد بیماری در گوسفند و بز گاهی علائمی نظیر تب، نارسائی تنفسی، كاهش وزن، اسهال و لنگش دیده می شود .

در انسان بروسلوز ممكن است به بیماری های تب دار دیگر شباهت داشته و هر گونه سیمای بالینی اختصاصی را فاقد باشد. شروع بیماری ممكن است ناگهانی، طی دوره ۱ تا ۲ روزه، تدریجی یا در خلال یك هفته یا بیشتر بروز نماید.متداول ترین نشانی ها عبارتند از: تب، لرز یا رعشه های شدید، بی قراری عمومی، دردهای منتشر در سرتاسر بدن، درد مفصل و كمر، سردرد، بی اشتهایی، خستگی زودرس و ضعف عمومی.

جنین گاو سقط شده بر اثر بروسلوز

چگونه می توان بروسلوز را تشخیص داد؟

در صورت وجود سابقه تماس با باكتری و مشا هده نشانیهای بالینی احتمال وقوع بیماری وجود دارد ولی با بررسی آزمایشگاهی می توان بیماری ار تشخیص داد. تشخیص اولیه بیماری در دامها از طریق تست های غربالگری مانند رزبنگال RBPT ، تست حلقه ای شیر MRT و الایزای مستقیم D-ELISA صورت انجام می شود و متعاقباً با  آزمایشات تكمیلی و تائیدی از قبیل آزمایش سرو آگلوتیناسیون رایت SAT و آزمایش مركاپتواتانول ۲ME، الایزای غیر مستقیم I-ELISA، الایزای رقابتی C-ELISA تشخیص تأیید می شود. كشت نمونه‌های بالینی و جدا سازی عامل بیماری را تشخیص قطعی آلودگی است.

در دامها سرم خون، شیر وجنین سقط شده نمونه های مرضی مناسب جهت ارسال به آزمایشگاه برای تشخیص بروسلوز می باشند.

در انسان غالباً بررسی های آزمایشگاهی بروسلوز در خلال مراجعه بیماران تب دار به مراكز درمانی انجام می‌شود. تشخیص بروسلوز بر اساس تاریخچه اپیدمیو لوژیك، یافته های بالینی و تیترهای بالا یا رو به افزایش آنتی بادی بروسلا همراه با یا بدون كشت های مثبت نمونه خون یا دیگر مایعات و بافتهای بدن انجام می شود.

درمان بیماری در دام و انسان چگونه است؟

درمان بیماری در دامها به سبب احتمال ایجاد مقاومت داروئی و همچنین اقتصادی نبودن انجام نمی شود و معمولاً پس از شناسائی دام آلوده كشتار و حذف می شود. درمان بروسلوز انسان آسان نبوده و ممكن است با موارد شكست درمان و عود بیماری همراه باشد. در درمان بیماری انسان از داروهای مناسب استفاده می شود.

راههای پیش گیری و كنترل بروسلوز در دام و انسان چگونه است؟

پیشگیری و كنترل بیماری در حیوانات از طریق مایه كوبی دامها و رعایت اصول بهداشتی و امنیت زیستی و شناسایی و حذف دام های آلوده انجام می شود. پیشگیری بیماری در انسان مستلزم كنترل بیماری در حیوانات، آموزش كادرهای پزشكی، دامپزشكی، و عموم جامعه، اجرای مقررات قانونی چون پاستوریزاسیون شیر و دیگر فرآورده های لبنی، استفاده از البسه محافظ بوسیله افراد تحت مخاطره، واكسیناسیون، آزمایش و كشتار دام های آلوده است.

بیشتر بخوانید: