نقش آهن در گیاهان

آهن (Fe) به عنوان یک عنصر میکرو محسوب می شود، به این معنی که گیاهان در مقادیر کمتر از عناصر ماکرو اولیه یا ثانویه به آن نیاز دارند. این طبقه بندی نباید باعث سردرگمی شود زیرا آهن برای سلامتی و رشد گیاهان بسیار مهم است. از بین عناصر میکرو، آهن در بیشترین مقدار برای گیاه مورد نیاز است و دسترسی آن به pH محیط کشت وابسته است.

همه ریزمغذی ها، به استثنای مولیبدن، به دلیل افزایش pH محیط کشت، از دسترس گیاه خارج می شوند و مقدار جذب آن ها کاهش می یابد. محدوده ایده آل pH برای محصولات، عمدتا به دلیل توانایی آنها در جذب ریزمغذی ها تعیین می شود.

ماده مغذی آهن برای تولید کلروفیل یا همان سبزدانه برگ گیاهان و فعال سازی چندین آنزیم مؤثر در فتوسنتز و تنفس گیاه، مورد نیاز گیاهان است.

نقش آهن در گیاهان:

• تشکیل کلروفیل
• تشکیل پروتئین
• ضروری در فتوسنتز

کمبود آهن در گیاهان

در بیشتر نقاط کشور ما، مهمترین عامل کمبود آهن زیادی بی کربنات در محلول خاک است. اغلب خاکهای ایران مقدار قابل توجهی آهک دارند. آهک به تنهایی مشکل چندانی در جذب آهن ایجاد نمی کند. ریشه گیاه با ایجاد شرایط ویژه ای در اطراف خود (ترشح H⁺ یا پروتون، اسیدهای آلی و کلاتهای طبیعی) با کاستن از خاصیت ازقلیایی خاک در نزدیکی ریشه حلالیت ترکیبات آهن دار خاک را افزوده، آهن مورد نیاز گیاه را تأمین می کند. آبیاری سنگین، فشردگی و یا هر عامل دیگری که تهویه خاک را کاهش دهد، به افزایش غلظت دی اکسید کربن در خاک منجر می شود و در حضور آهک، واکنش زیر انجام می گیرد:

CaCO_۳+H_۲O+CO_۲  =>   Ca^۲++۲HCO_۳^–

بی کربنات  تولید شده، خاصیت «بافری» دارد. بدین معنی که با جلوگیری نسبی از کاهش pH در اطراف ریشه از حلالیت بیشتر ترکیبات آهن دار و قابلیت جذب آهن کاسته می شود. توانایی ریشه گیاهان مختلف در ایجاد شرایط مناسب برای جذب آهن، متفاوت است.

ریشه گیاهان مقاوم نسبت به کمبود آهن، برای جذب آهن کارایی مناسبی ندارند. این خصوصیت بیشتر جنبه وراثتی دارد.

البته تاثیر تغذیه گیاهی مناسب نیز دراین مورد به اثبات رسیده است. آب آبیاری، گاهی –بویژه هنگامی که از چاههای عمیق تأمین شود- بی کربنات دارد. هوادهی این آبها (با استفاده از فواره ویا ریزش از بلندی) ویا مصرف مقداری اسید سولفوریک (کاهش pH آب آبیاری تا حد خنثی)، مقدار بی کربنات را کاهش می دهد.

گاهی در گیاهان مبتلا به کمبود آهن، غلظت آهن در برگها بیشتر از حد نرمال است و حتی به تازگی در تجزیه های برگی، مقدار غلظت آهن را درج نمی کنند.

این بدان علت است که وجود آهن زیادی در برگها ملاک عمل نیست و باید از طریق محلول پاشی و ایجاد شرایط خوب مدیریتی، حرکت آهن را در گیاه بهبود بخشید تا علایم کمبود آهن در برگها مشاهده نشود.

در نتیجه عواملي كه موجب تشدید كمبود آهن می شوند عبارتند از:

۱) آهكي بودن خاك‌ها؛

۲) تهويه نامناسب خاك؛

۳) كمي مواد آلي در خاك؛

۴) كيفيت نامناسب آب آبياري؛

۵) مصرف زياد كودهاي فسفره؛

۶)مقدار زیاد مس در خاک؛

مصرف کود آهن، راهکاری برای جبران کمبود آهن در گیاهان

برای رفع علائم کمبود آهن در گیاهان می‌توانید در هنگام رشد گیاه، به آن کود آهن اضافه کنید. آهن برای رشد گیاه ضروری است و اضافه کردن میزان کود مناسب خطری ندارد. در فصول مختلف سال، مخصوصا فصولی که سرد می‌شود میزان آهن شاید در خاک کم باشد.

یکی از راههای درمان گیاهی که با کمبود آهن روبروست ، مصرف کود آهن به میزان لازم از طریق محلول پاشی و یا تزریق آن بر روی تنه و ساقه گیاه می باشد. از بهترین انواع کود آهن که در کشور ما توصیه می شود ، کود کلات آهن بوده  می باشند. کود سولفات آهن، نسبت به کلات آهن از قیمت پایین تری برخوردار می باشد.

بیشتر بخوانید:

نقش منیزیم در گیاهان و علائم کمبود آن

بهترین گیاهان برای تقویت استخوان