زراعت گیاهان داروئی “زیره سبز”

زیره سبز برای رویش به حرارت مناسب و نور فراوان احتیاج دارد مخصوصا در زمان گلدهی و میوه دهی گیاه درجه حرارت و نور زیاد باعث عملکرد بیشتر گیاه خواهد شد. خاکهای با بافت متوسط و خاکهای لومی- شنی مناسبترین خاکها برای کاشت زیره هستند و خاکهای با بافت سنگین به دلیل نگهداشت بیش از اندازه آب در خود باعث پوسیدگی ریشه گیاه شده و همچنین خاکهای با بافت سبک و فاقد عناصر غذایی باعث عدم تلقیح گلها و میوه های پوک خواهد شد.

اهمیّت:

زیره سبز برای کاشت در مناطق خشک و نیمه خشک مناسب است.

اسانس میوه های آن خاصیت ضد باکتری دارد و در صنایع غذایی و آرایشی مصرف می شود.

کاربرد زیره سبز در تهیّه غذاها و ترشیجات به عنوان ادویه رایج است.

از مواد مؤثره زیره سبز به عنوان مُسکن درد و بر طرف کردن نفخ شکم بهره می گیرند.

گیاهشناسی زیره سبز:

خانواده: چتریان Apiaceae) Umbelliferae)

جنس و گونه:  Cuminum cyminum

زیره سیز گیاهی یکساله و علفی به ارتفاع ۶۰ – ۴۰ سانتیمتر است.

برگ ها ظریف و رشته ای ولیکن در ناحیه قاعده گیاه اندکی پهن می باشد.

گل آذین چتر مرکب واقع در انتهای ساقه های اصلی و فرعی

گل ها سفید و ارغوانی با ۵ گلبرگ تخم مرغی

پرچم ها ۵ عدد می باشند.

میوه فندقه به رنگ قهوه ای روشن و به طول ۷ – ۳ میلیمتر، دارای اسانس و معطر

هدف از تولید زیره سبز برای برداشت میوه هایش است که حاوی اسانس های:

“کومین آلدئید(cuminaldehyde) “، “دی هیدرو کومین آلدئید” (dihydro-cuminaldehyde)،

“پ-سیمن” (P-cymene) و “کومین الکل” (comin alcohol) می باشند.

نیازهای رشد:

زیره سبز در اکثر خاک ها می روید.

خاک های شنی لوم با PH 5.5-6.7 برای رشد زیره سبز مناسب ترند.

زیره سبز به شوری نسبتا مقاوم است.

بهترین دما برای رشد زیره سبز ۲۵ – ۲۰ درجه سانتیگراد می باشد.

زیره سبز به خشکی مقاوم است.

رطوبت زیاد باعث پوسیدگی ریشه های زیره سبز می شود.

نور فراوان بر میزان اسانس زیره سبز می افزاید.

آماده سازی زمین و کاشت زیره سبز:

شخم زمین را در اوایل پائیز انجام می دهند.

کودهای آلی، فسفره و پتاسه را در پائیز پس از شخم به زمین می افزایند.

زمین را بلافاصله پس از شخم و کوددهی با دیسک و ماله هموار می سازند.

زمان کاشت زیره سبز:

۱- اواخر مهر و آبان که اغلب مرسوم است.

۲- اواسط زمستان به عنوان کشت دیم

۳- اواخر اسفند تا اوایل بهار در مناطق سردسیر

عمق کاشت: ۲ -۱.۵ سانتیمتر

تراکم: ۵۰ – ۴۰ × ۱۰ – ۵ سانتیمتر

مقدار بذر: ۲۰ – ۱۵ کیلوگرم در هکتار (بذرها را به نسبت ۱ به ۲ با ماسه مخلوط می سازند).

بهتر است بذرها را ۳۶ – ۲۴ ساعت قبل از کاشت در آب بخیسانند.

دوره رشد: ۱۲۰ – ۱۰۰ روز

گیاه در اوایل بهار شروع به رشد می کند و در خرداد ماه برداشت می شود.

زیره را در تناوب با لگومینوزها قرار می دهند.

کوددهی:

زیره به ۲۰ – ۱۵ تن کود دامی و ۵۰ – ۴۰ کیلوگرم کود ازته در هکتار نیازمند است.

آبیاری را بلافاصله پس از کاشت انجام می دهند و دو دفعه دیگر تا سبز شدن ادامه می دهند.

زیره سبز تا برداشت به ۳ – ۲ دفعه آبیاری تکمیلی نیازمند می باشد.

کنترل علف های هرز بویژه در مراحل اولیه رشد باید به خوبی انجام می پذیرد.

برداشت:

برداشت زیره سبز در اواخر خرداد تا اوایل تیر انجام می گیرد.

برداشت دانه ها با دست انجام می شود.

عملکرد زیره سبز ۱.۵ – ۱ تن در هکتار است.

منابع و مآخذ:

۱) آخوندزاده، ش – ۱۳۷۹ – دایرة المعارف گیاهان دارویی – جهاد دانشگاهی تهران

۲) آریاپور، ع و همکاران – ۱۳۸۹ – گیاهان دارویی، معطر و صنعتی جنگل و مرتع – مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی کشاورزی

۳) اکبری نیا، احمد – ۱۳۸۲ – بررسی عملکرد و ماده مؤثره زنیان در سیستم های کشاورزی متداول، ارگانیک و تلفیقی – پایان نامه دکتری دانشگاه تربیت مدرس

۴) امیدبیگی، رضا– ۱۳۷۹ – تولید و فرآوری گیاهان دارویی، جلد سوّم – آستان قدس رضوی

۵) امیدبیگی، رضا – ۱۳۷۶ – رهیافت های تولید و فرآوری گیاهان دارویی، جلد دوّم – طراحان نشر

۶) اهوازی، مریم و همکاران – ۱۳۸۹ – بذر گیاهان دارویی، جلد اوّل – جهاد دانشگاهی تهران

۷) برنا نصرآبادی، فاطمه – ۱۳۸۴ – اثر زمان های مختلف بر رشد، عملکرد و مقدار اجزاء تشکیل دهندۀ اسانس بارشبی – پایان نامه کارشناسی ارشد تربیت مدرس

۸) پورفخاران، م و همکاران – ۱۳۹۰ – راهنمای جامع گیاهان دارویی، جلد دوّم – گنجینه سلامت

۹) جعفرنیا، س و همکاران – ۱۳۸۸ – راهنمای جامع و مصوّر خواص و کاربرد گیاهان دارویی – مجتمع آموزش کشاورزی سبز ایران

۱۰) حجازی، اسداله – ۱۳۷۲ – کلید بذرشناسی برای رشته های کشاورزی، جلد دوّم – جهاد دانشگاهی ماجد

۱۱) زرگری، علی – ۱۳۷۶ – گیاهان داروئی، جلد چهارم – دانشگاه تهران

۱۲) صمصام، ش – ۱۳۷۴ – پرورش و تکثیر گیاهان دارویی – نشر مانی

۱۳) طاهریان، کاظم – ۱۳۷۴ – اطلاعات گیاهان دارویی – مرکز تحقیقات منابع طبیعی سمنان

۱۴) عمویی، ع.م – ۱۳۸۸ – زراعت گیاهان دارویی و معطر، جلد اوّل – مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی کشاورزی

۱۵) قهرمان، ا – ۱۳۶۲ – فلور ایران – مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع

بيشتر بخوانيد:

زراعت گیاهان داروئی “رازیانه”

کشت گیاهان داروئی “زعفران”

زراعت گیاهان داروئی “خردل”