پرورش انواع خرمالو و كاربرد آنها

گیاه خرمالو آفتاب دوست است و در مناطق محصور و در مناطقی که دارای آب و هوای خنک و معتدل با آفتاب کافی است دارای رشد و عملکرد مطلوبی است و در مناطقی که هوا کمی سرد است باید اطراف آن محصور گردد تا از خسارات ناشی از سرما و یخ‌زدگی محافظت گردد. خرمالو در عین حال گیاهی مقاوم به سرما است. گیاه خرمالو در مناطق گرم و نیمه گرم تا ۱۲- درجه سانتی‌گراد را تحمل می‌نماید، ولی به سرمای زمستان نیازمند است. در ادامه به پرورش انواع خرمالو و كاربرد آنها پرداخته می شود.

پرورش و كاربرد خرمالوی ژاپنی:

خرمالوي ژاپني با نام هاي علمي ” Diospyros kaki ” و ” Diospyros chinensis ” و اسامي رایج ” oriental persimmon ” ، ” Chinese lpum ، ”

” asian persimmon ” ، ” kaki ” ، ” Chinese fig ” ، ” korian mango ” ، ” fuyu persimmon ” و ” kaki persimmon ” گیاهي برگریز و خزان كننده با برگ هاي بیضي متمایل به تخم مرغي به طول ۱۰ – ۳ اینچ كه رنگ سبز آنها در پائیز به زردي یا قرمزي مي گراید. این درخت به ارتفاع ۱۲ – ۷ متر با تاج تقریباً مدوّر است كه به جهت حساسیت به یخبندان براي مناطق رشد ۱۰ – ۷ مبتني بر معیارهاي USDA مناسب مي باشد. این گیاه بومي كشورهاي: برمه (میانمار)، چین، بخش هاي شمال هند نظیر تپه هاي خاسی ، ژاپن و هیمالیا است.

كاشت “كاكي” در حدود سال ۱۸۸۵ میلادي در استرالیا و حدود سال ۱۸۵۶ میلادي در ایالات متحده آمریكا آغاز گردید. امروزه پرورش این درختان در سراسر مناطق مركزي و جنوبي كالیفرنیا مرسوم است امّا نمونه هاي بیشتري از آن در آریزونا ، تكزاس ، لوئیزیانا ، مي سي سي پي ، جورجیا ، آلاباما ، ویرجینیاي جنوبي و شمال فلوریدا یافت مي گردند و تعداد كمنري در مریلند جنوبي، تنسي شرقي، ایلینویز، ایندیانا، پنسیلوانیا، نیویورك، میشیگان و اوریگون وجود دارند ولیكن در مناطق اخیر به محصول دهي مطلوب دست نمي یابند.

گل هاي خرمالوي ژاپني در فاصله جولاي تا آگوست ظاهر مي شوند و بذور در نوامبر مي رسند. خرمالوي “كاكي” داراي رشد بطئي، اندازه متوسط، میوه هاي شیرین و فاقد قابضیت ملحوظ است. خرمالوي ژاپني گیاهي دو پایه مي باشد لذا به دلیل اینكه فاقد توانایي خودگشني است، باید براي تهیّه بذور از پایه هاي نر و ماده در مجاورت همدیگر در باغات بهره گرفت درحالیكه گل هاي نر و ماده در برخي ارقام بر روي یك پایه نیز یافت شده اند. این درختان خواهان اراضي نسبتاً سبك با زهكشي خوب ولي مرطوب مي باشند و خاك هایي با واكنش خنثي تا اسیدي سبك را مي پسندند.

مكان كاشت درختان خرمالوي ژاپني باید در معرض نور مستقیم خورشید تا نیمه سایه باشد ولي مكان هاي كاملاً سایه به هیچوجه مطلوب نیستند. براي محوطه هاي كوچك كه جایگاه لازم را براي تعداد كمتري از درختان خرمالو فراهم مي سازد، توصیه مي گردد كه از واریته هاي ژاپني استفاده گردد زیرا براي میوه دهي درختان ماده نیازي به غرس پایه هاي نر نمي باشد.

سطح برگ هاي “كاكي” صیقلي و براق به رنگ سبز متمایل به برنزي است كه در پائیز به الوان قرمز نارنجي تا طلائي در مي آید. گل هاي “كاكي” در بهار به رنگ هاي قرمز ، زرد و نارنجي با زمینه قهوه اي ظاهر مي شوند. میوه هاي نارنجي رنگ خرمالوي ژاپني در اواخر پائیز تا اوایل زمستان مي رسند درحالیكه اندازه و شكل متفاوتي بر اساس ارقام دارند. میوه ها در موقع نارسي از مزه تلخ و بافت سفت بهره مي برند ولي به تدریج مي رسند و با نرم شدن بافت از مزه شیرین و دلنشیني برخوردار مي گردند. برخي واریته هاي خرمالوي ژاپني تولید میوه هاي “پارتنوكارپ” مي نمایند یعني گیاه خرمالو مي تواند بدون وقوع گرده افشاني به تولید میوه بپردازد لذا هیچگونه بذوري در میوه ها مشاهده نمي گردند. میوه هایي كه بطریقه پارتنوكارپ تولید مي شوند نسبتاً كوچك تر و قابض تر هستند.

امروزه بطور كلي دو نوع میوه خرمالو در فروشگاه هاي میوه و تره بار یافت مي گردند:

۱ – رقم ” Hachiya ” كه میوه اي درشت و بلوطي شكل با نوك باریك كه تا قبل از مرحله رسیدگي داراي مزه تلخ و قابض مي باشد و با نیل به مرحله بلوغ براي مصرف آماده مي گردند.

۲ – رقم ” Fuyu ” كه از نظر شكل و اندازه به گوجه فرنگي شباهت دارد و آنها را مي توان در حالت رسیده  و نیمه رسیده تناول نمود.

شیوه های ازدیاد خرمالوی ژاپنی:

ازدیاد خرمالوي ژاپني عمدتاً از دو طریق انجام مي پذیرد :

الف) كاشت بذور كاملاً رسیده

ب) پیوند ارقام وحشي و پاجوش ها

بذور خرمالوي ژاپني را به عمق ۱.۵ اینچ در بستري با نسبت ۱ : ۱ از شن و پیت مي كارند. خاك بستر در ضمن مرطوب شدن نباید بیش از حد آبیاري گردد. بذور “كاكي” گاهاً نیازمند طي یك دورۀ سرما براي “زمستانه شدن” یا “استراتیفیكاسیون” هستند لذا با سپري شدن سرما در اوایل بهار

كاشته مي شوند. اینگونه بذور در دماي ۱۵ درجه سانتیگراد پس از ۶ – ۱ ماه جوانه مي زنند. گیاهچه هاي حاصله بكندي رشد مي كنند ولیكن آنها را مي توان پس از رشد كافي طي اوایل تابستان در زمین اصلي غرس نمود. نهال هاي جوان باید به مدت ۲ – ۱ سال از سرماي زمستانه محافظت گردند).

شرایط پرورش خرمالوی ژاپنی:

خرمالوي ژاپني خاك هاي لومي عمیق با برخورداري از تابش خورشید تا كمي سایه را مي پسندد امّا در اكثر خاك ها قابل پرورش است. درخت خرمالو در خاك هاي خیلي اسیدي ، نمناك و فاقد زهكشي بعمل نمي آید.

بهتر است آنها را در پناه سایر درختان یا دیوارها غرس نمود زیرا به شرایط نیمه سایه علاقمندند.

درخت خرمالوي ژاپني در دوره كمون كاملاً سخت و مقاوم است و سرماي زودگذر را تا ۱۴ – درجه سانتیگراد تحمل مي نماید امّا براي رسیدن میوه ها و سخت شدن اندام هاي چوبي به تابستان هاي گرم نیازمند است.

رشد اندام هاي جدید حتي در درختان بالغ طي بهار رُخ مي دهد. درخت خرمالو نسبت به یخبندان ها حساس است لذا بهتر است آنرا در بخش هاي داراي پناهگاه و در وضعیتي غرس نمایند كه از تابش صبحگاهي خورشید بهره مند شود. كاشت آنها در شرایط گرم و آفتابي از جمله در گلخانه هاي شیشه اي مي تواند به افزایش میوه دهي و بهبود رسیدگي میوه ها كمك نماید آنچنانكه گاهاً به ۲۰۰ عدد میوه با قطر ۸ سانتیمتر بینجامد.

درختان بالغ خرمالوي ژاپني داراي فرم تاج باز ، ساقه هاي قائم ، شاخه هاي كج ، ارتفاع ۶۰ – ۱۵ فوت (متوسط ۳۰ فوت) و پهناي ۲۰ – ۱۲ فوت هستند كه بیش از ۴۰ سال به میوه دهي مي پردازد. درخت خرمالوي ژاپني داراي ریشه هاي راست و طویل است. درختان جوان “كاكي” باید از صدمات سرماي زمستان ضمن ۳ – ۲ سال اولیه محافظت گردند.

درخت “كاكي” نسبت به خشكي ، سرما ، آفات و بیماري ها متحمل است. در شرایط معمولي به آبیاري نهال هاي جوان بصورت هفته اي یكبار اقدام مي شود تا ریشه ها بخوبي در زمین گسترش یابند. كوددهي را یكبار در سال انجام مي دهند ولیكن این عمل بهتر است در بهار پیش از آغاز رشد جدید صورت پذیرد.

درخت خرمالوي ژاپني وسیعاً در مناطق گرم جهان بویژه در چین و ژاپن براي حصول میوه هاي خوراكي كشت مي شود. این گیاه با وجودیكه از گیاهان دو پایه محسوب مي شود امّا درختان ماده قادر به تولید میوه هاي بدون بذور در غیاب پایه هاي نر بعنوان مولدین گرده ها مي باشند. میوه هاي لقاح نیافته اندكي كوچكترند و خاصیت قابض بودن بیشتري دارند.

براي حصول میوه هاي لقاح یافته باید به ازاي هر ۱۰ – ۸ درخت ماده به كاشت یك درخت نر اقدام نمود.

خرمالوي ژاپني ارقام متعددي دارد که ارقامي نظیر ” Fuyu ” فاقد خاصیت قابض بودن هستند لذا قابل خوردن در مرحله سفت و نارسي مي باشند و

در صورتیكه فرصت رسیدگي یابند، بخوبي نرم و مطبوع مي گردند. اینگونه ارقام نیازمند اقالیم گرمتري هستند لذا در شرایط خنك به مرحله رسیدگي نائل نمي شوند. ارقامي كه داراي ویژگي قابض بودن هستند،

اندكي مقاوم ترند و میوه هاي آنها در اقالیم خنك نیز به مرحله بلوغ مي رسند. البته این میوه ها در شرایط گرم داراي رنگ بهتر و حلاوت بیشتري مي باشند ولي بافت نازل تري در شرایط خیلي گرم پیدا مي كنند و داراي پوست خالدار خواهند شد.

میوه هاي این ارقام در حالت رسیدگي زیاد از طعم بهتري نسبت به ارقام فاقد قابضیت برخوردارند. خاصیت قابض بودن بواسطه وجود مقادیر زیاد تانن است كه با رسیدگي میوه ها از این خاصیت كاسته مي گردد و بر شیریني آنها افزوده مي شود.

كاربردهای غذایی خرمالوی ژاپنی:

میوه هاي خرمالوي ژاپني را كه قطري در حدود ۷.۵ سانتیمتر دارند، بصورت هاي تازه، خشك و پخته مصرف مي كنند. آنها آنگاه كه بخوبي برسند و نرم گردند ، بنحو بسیار دل انگیزي سرشار از عطر و طعم هستند. آنها غالباً قبل از مرحله رسیدگي تا حدود زیادي سفت هستند و طعم گس و قابض دارند. بسیاري از مردم چین معتقدند كه میوه هاي خرمالو با ارزش تر از میوه هاي انجیر و آلو هستند.

بریتانیایي ها میوه هاي خرمالوي ژاپني را در دوره اي كه هنوز سفت هستند، ضمن ماه هاي دسامبر تا ژانویه برداشت مي كنند سپس در محل خنك عاري از یخبندان انبار مي سازند تا بمرور برسند و كاملاً نرم گردند. این میوه ها كه حاوي ۲۵ درصد قند هستند در تهیّه: كیك ، پاي ، نان ، مربا ، شیریني و دسر استفاده مي شوند. میوه هاي پوست كنده “كاكي” را مي توان بصورت پودر در آورد و بعنوان شیرین كننده استفاده نمود. میوه هاي “كاكي” قابلیت خشك شدن براي مصارف آتي را دارند.

از برگ هاي درختان خرمالوي ژاپني جهت بهبود طعم در ترشي تربچه بهره مي گیرند و دانه هاي برشته شدۀ آنرا بجاي قهوه مصرف مي كنند.

كاربردهاي داروئي خرمالوی ژاپنی:

۱- پوست ساقه درخت خرمالوي ژاپني قابض و بند آورنده خون است.

۲- میوه هایش بر اساس مرحله رسیدگي داراي خواص متفاوتي هستند ولیكن عموماً داراي اثراتي نظیر: ضد سُرفه، قابض، ملین، مغذي و اشتهاآور مي باشند.

۳- میوه هاي رسیدۀ خرمالوي ژاپني در مصرف خام براي درمان یبوست و بواسیر و در حالت پخته براي درمان اسهال استفاده مي گردند.

۴- میوه هاي رسیدۀ “كاكي” پس از خشك شدن براي درمان ناراحتي هاي تنفسي و پودر آنها را براي درمان سرفه هاي خشك مصرف مي كنند.

۵- عصاره میوه هاي نارس خرمالوي ژاپني براي درمان فشار خون بكار مي رود.

۶- ترشي میوه هاي رسیده و خام آن همراه با برگ ها بسیار شیرین مي شوند و بعنوان: تب بُر، ضد مستی و مرهم تجویز مي شوند.

۷- میوه هاي خرمالوي ژاپني را پس از پوست گیري ضمن روز در معرض تابش خورشید و شب ها در معرض شبنم قرار مي دهند تا با پوسته اي از پودر سفید پوشیده گردند سپس بعنوان : ضد كرم، ضد خونریزي، ضد مستي، خلط آور، تب بُر و نیروزا مصرف مي شوند.

۸- از دُمگل هاي كاكي براي درمان سُرفه و سكسكه بهره مي برند.

۹- از كاسبرگ ها یا “كاسه گل” براي درمان سكسكه استفاده مي شود.

سایر كاربردهاي خرمالوی ژاپنی:

۱- از پالپ میوه هاي نارس خرمالوي ژاپني بعنوان یك ماده آرایشي در تهیّه ماسك چهره بهره مي گیرند زیرا بعلت قابض بودن باعث سفت شدن ماهیچه هاي صورت مي شود.

۲- از دانه هاي چوبي اش بعلت زیبایي و دوام براي تهیّه زیورآلات استفاده مي گردد.

۳- درختان “كاكي” پس از اینكه تمامي برگ هایش را در پائیز از دست مي دهند، به جلوه گري میوه هاي زرد تا نارنجي روشن بر روي شاخه ها مي پردازند و بدین طریق بعنوان یك گیاه زینتي بسیار زیبا و چشم نواز در مناظر و پارك ها دیده مي شوند.

پرورش و كاربرد خرمالوی آمریكایی:

درخت خرمالوي آمریكایي(American persimmon) موسوم به ” Common persimmon ” با نام علمي ” Diospyros virginiana ” از مبدأ آمریكا است كه بمنظور میوه هایش پرورش مي یابد.

میوه هاي این نوع خرمالو در پائیز مي رسند و پس از ریزش برگ ها بر شاخه ها آویزان مي مانند. درختان مزبور در مناطقي نظیر: فلوریدا، كانیتیكت، آیووا و تكزاس پرورش مي یابند زیرا بر اساس سیستم USDA براي مناطق رشد ۹ – ۴ مناسب هستند. درخت خرمالوي آمریكایي نسبت به دماهاي پائین لغایت ۲۵ – درجه فارنهایت متحمل است درحالیكه درخت خرمالوي ژاپوني فقط تا محدوده صفر درجه را تاب مي آورد.

درخت خرمالوي آمریكایي از طرق زیر تكثیر مي شود:

الف- بذور

ب – قلمه ها

پ – پاجوش ها

ت – پیوند قلمه

دانهال هاي حاصل از كاشت بذور را پس از ۲ – ۱ سال مي توان به زمین اصلي انتقال داد ولیكن بهترین كیفیت محصول از درختان پیوندي بدست مي آید. درخت خرمالوي آمریكایي داراي ریشه هاي عمیق است لذا دانهال ها باید در گودال هایي با عمق كافي غرس گردند. خرمالوي آمریكایي لزوماً خواهان پایه هاي نر و ماده بمنظور میوه دهي هستند درحالیكه واریته هاي ژاپني یا آسیایي از ویژگي “خود-میوه دهي” برخوردارند. خرمالوي آمریكایي PH را در محدوده ۷.۵-۶.۵ بهتر مي پسندد.

از درختان خرمالوي آمریكایي براي زیباسازي حیاط منازل استفاده مي گردد زیرا میوه هاي مدوّر و زیبایش حتي پس از خزان برگ ها همچنان طي ماههاي پائیز بر شاخه هاي درختان آویزان مي مانند. از چوب درختانخرمالوي آمریكایي در بسیاري از مناطق ایالات متحده براي تهیّه مبل و روكش اثاثیه بهره مي برند).

پرورش خرمالوی لوتوس:

خرمالوي لوتوس با نام علمي ” Diospyros lotus ” از درختان خزان پذیر به ارتفاع ۹ – ۷ متر است كه براي مناطق رشد ۵ بر اساس سیستم USDA مناسب مي باشد زیرا حساسیت چنداني نسبت به سرما ندارد.

خرمالوي لوتوس خاك هاي مختلف را به شرط برخورداري از زهكشي مناسب مي پسندد و PH اسیدي، خنثي و قلیایي سبك جهت پرورش این نوع خرمالو مناسبند.

خرمالوي لوتوس به خاك هاي مرطوب با شرایط بدون سایه تا نیمه سایه نیازمند است لذا حواشي جنگلي براي این منظور از ویژگي مطلوب برخوردارند. این درخت جزو گیاهان دو پایه محسوب مي شود لذا قادر به خود گشني نیست. خرمالوي لوتوس در ماه جولاي گلدهي مي نماید و میوه هایش در اكتبر تا نوامبر مي رسند. میوه هاي خرمالوي لوتوس نسبتاً ریز هستند و از قطري معادل ۲ سانتیمتر برخوردارند. میوه هاي این نوع خرمالو در شرایط آب و هوایي خنك با تأخیر بالغ مي گردند. میوه هاي آنرا در پائیز قبل از وقوع یخبندان و زیادرسي برداشت مي كنند. میوه هاي نارس آنرا مي توان در شرایط خنك نگهداري كرد.

از میوه هاي خرمالوي لوتوس بعنوان افزایش دهنده ترشحات و تب بُر و از بذورش بعنوان

مُسكن بهره مي جویند. چوب درخت خرمالوي لوتوس با ویژگي هایي نظیر: مقاوم به پوسیدگي، بادوام و اعطاف پذیري در درودگري كاربرد یافته است.

بذور كاملاً رسیدۀ خرمالوي لوتوس را پس از انجام استراتیفیكاسیون در خاك مناسب مي كارند تا در دماي ۱۵ درجه سانتیگراد طي ۶ – ۱ ماه جوانه بزند و سبز گردد.

نكات مهّم پرورش خرمالو:

۱- براي تولید اپتیمم محصول نسبت به انتخاب درختان نر و ماده از واریته هاي مختلف اقدام ورزید تا دگرگشني امكان پذیر گردد.

۲- درختان خرمالو ضمن پائیز بواسطه خزان برگ ها و ریزش میوه ها موجب آلودگي محیطي مي شوند لذا تا حد امكان از كاشت آنها در معابر و اماكن شلوغ بپرهیزید.

۳- اینگونه درختان را مي توان به دلیل تحمل تنش خشكي در باغات كم آب غرس نمود.

۴- برخي ارقام خرمالو نظیر ” pendula ” داراي شاخه هاي آویزان یا مجنون هستند.

۵- درخت خرمالو با وجود پذیرش خاك هاي مرطوب به زهكشي نیازمند است.

۶- بذور خرمالو فقط پس از سپري كردن یك دورۀ سرما موسوم به “زمستانه شدن” یا “استراتیفیكاسیون” قادر به جوانه زني خواهند بود.

۷- علاوه بر كاشت بذور خرمالو مي توان از شیوه هاي پیوندهاي شكافي و نیمانیم بر روي پاجوش ها به تكثیر گیاه مزبور پرداخت.

۸- دانشگاه ایالتي ” Purdu ” توصیه كرده است كه نهال هاي قلمستان را از ارتفاع ۳ – ۲.۵ فوت هرس نموده و با تراكم بیشتر غرس نمایند سپس با تولید ساقه هاي جدید به تنك كردن آنها اقدام گردد. آنها انجام هرس سالانه را تا سال هاي ۵ – ۴ ضمن ماههاي زمستان مفید مي دانند.

۹- بارآوري زیاد سالانه ممكن است به ساختار درخت خرمالو آسیب برساند لذا تنك كردن شاخه هاي بارده در طي فصل رشد جهت كاهش تعداد میوه ها و ترغیب گیاه به تولید شاخه هاي جدید ضروري است.

آفات درختان خرمالو:

مهمترین آفات درختان خرمالو عبارتند از:

۱- پرندگان

۲ – تریپس گلخانه اي با نام علمي ” Heliothrips haemorrhoidalis ”

۳ – شپشك هاي آردآلود

۴ – شپشك سپردار “سان ژوزه” با نام علمي “Ouadraspidiotus perniciosus ”

۵ – سوسك شاخك بلند پوست خوار با نام علمي “Onsideres cingulatus ”

۶ – شپشك سپردار سفید هلو با نام علمي “Pseudaulacaspis pentagona) ”

شپشك هاي سپردار گاهاً به درختان خرمالو هجوم مي برند و باعث تضعیف آنان مي گردند ولیكن در چنین مواردي مي توان با روغن هاي باغباني و روغن نیم به كنترل آنها پرداخت. گیاه “نیم” از جمله درختان گرمسیري بزرگ با نام علمي ” Azadirachta indica ” از خانواده ماهون (Mahogany) مي باشد و پوست تلخ مزه اي دارد كه از آنها براي تهیّه معجون هاي نیروزا و از برگ ها و بذورش بعنوان ضدعفوني كننده و آفتكش استفاده مي شود.

شپشك هاي آردآلود(mealybug) به شاخه هاي جوان خرمالو هجوم مي برند و با از بین بردن جوانه ها باعث تعویق رشد جدید مي شوند.

بیماریهاي درختان خرمالو:

مهمترین بیماري هاي درختان خرمالو عبارتند از:

۱- گال تاجي

۲- لكه برگي

۳- پوسیدگي ریشه

 

برگرفته از میوه های کلیماکتریک تالیف اسماعیل پورکاظم

بیشتر بخوانید:

میوه پاییزی خرمالو و خواص درمانی اش

معرفی درخت خرمالو