زراعت گیاهان داروئی “کرچک”

کرچک گیاهی از خانواده فرفیون که برای مصارف دارویی اواخر اسفند کاشته می شود و در شهریور بعد از گلدهی دانه هایی شبیه لوبیا می دهد که از آن روغن کرچک می گیرند.

اهمیّت کرچک:

آن را غالبا برای استفاده از دانه هایش کشت می کنند که برای تهیّه روغن بکار می روند.

مقدار روغن دانه های کرچک ۵۵ – ۳۵ درصد است و از آن ها در صنایع صابون سازی بهره می برند.

روغن کرچک به جهت تحمل فشار زیاد برای روغن کاری موتور هواپیما کاربرد دارد.

از روغن هیدراته کرچک در صنایع رنگرزی، لعاب دادن و جلادهی استفاده می شود.

روغن این گیاه در رادیولوژی بکار می رود.

از روغن کرچک برای رفع یبوست و دفع انگل های روده ای بهره می گیرند.

از برگ های آن برای تهیّه داروهای حشره کش سود می جویند.

ساقه های کرچک را می توان برای تولید کاغذ و مقوا بکار برد.

گیاهشناسی:

خانواده: فرفیون Ephorbiaceae

جنس و گونه :  Ricinus communis:

گیاهی یکساله با ارتفاع ۲ – ۱.۵ متر با ریشه های عمیق است و انشعابات ساقه هایش عمدتا در قسمت فوقانی گیاه متمرکزند.

ساقه های کرچک در مراحل پایانی رشد توخالی می شوند.

برگ ها بزرگ و پهن به صورت پنجه ای با دمبرگ بلند

گل آذین خوشه ای در انتهای ساقه و یک جنسی است بطوریکه گل های نر به رنگ زرد در قاعده گل آذین و گل های ماده به رنگ نارنجی در انتهای فوقانی گل آذین واقع شده اند.

طول گل آذین به ۵۰ سانتیمتر می رسد.

گل های کرچک دارای ۵ – ۳ کاسبرگ هستند.

میو های کرچک از نوع کپسول خاردار می باشند که هنگام رسیدن با سه شکاف طولی گشوده می شوند.

دانه های کرچک به شکل تخم مرغی و با یک برآمدگی به نام “کرانکل” (caruncle) می باشند.

آماده سازی زمین و کاشت:

زمین را در پائیز شخم می زنند و هم زمان با کودهای دامی، فسفره و پتاسه تقویت می کنند.

زمین مزبور را در بهار با دیسک و ماله کاملاً هموار می سازند.

کرچک به شرایط شوری حساس است.

گیاهی روز کوتاه است.

کرچک حساس به سرمای بهاره است.

کرچک جهت رشد به نور فراوان نیاز دارد.

کرچک را به صورت فارو می کارند.

بذور کرچک را با تراکم ۱۰۰ × ۵۰ سانتیمتر کشت می نمایند.

عمق کاشت بذور آن را ۷ – ۴ سانتیمتر قرار می دهند.

این گیاه را با ذرت و بقولات در تناوب زراعی برنامه ریزی می کنند.

به زمین های سبک با PH کم احتیاج دارد.

بهتر است قبل از کاشتن کرچک به میزان ۳۰ – ۲۰ تن کود دامی و ۲ – ۱.۵ تن آهک داده شود.

علاوه بر آبیاری پس از کاشت باید آبیاری منظم با فواصل زمانی ۱۰ – ۷ روز انجام گیرد.

تنک کردن مزرعه در مرحله ۴ – ۳ برگی کرچک ضرورت دارد.

باید با علف های هرز مرعه کرچک به خوبی مبارزه شود.

خاکدهی در مرحله ۶ – ۴ برگی انجام می شود تا بوته ها در مقابل باد ریشه کن نگردند.

در مناطق گرمسیری به صورت گیاهی چند ساله در می آید.

صفر گیاهی کرچک ۱۵ – ۱۲ درجه سانتیگراد است.

دمای مناسب رشد این گیاه ۳۰ – ۲۵ درجه سانتیگراد می باشد.

برداشت:

کرچک را در اوایل بهار می کارند و در شهریور تا مهر ماه برداشت می کنند.

برای نگهداری دانه های آن در انبار باید رطوبت آنها ۱۵ – ۱۴ درصد باشد.

از هر هکتار کرچک به میزان ۵ – ۲ تن دانه حاصل می شود.

از این مقدار دانه بطور متوسط ۴۰ – ۳۰ درصد روغن استحصال می گردد.

منابع و مآخذ:

۱) آخوندزاده، ش – ۱۳۷۹ – دایرة المعارف گیاهان دارویی – جهاد دانشگاهی تهران

۲) آریاپور، ع و همکاران – ۱۳۸۹ – گیاهان دارویی، معطر و صنعتی جنگل و مرتع – مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی کشاورزی

۳) اکبری نیا، احمد – ۱۳۸۲ – بررسی عملکرد و ماده مؤثره زنیان در سیستم های کشاورزی متداول، ارگانیک و تلفیقی – پایان نامه دکتری دانشگاه تربیت مدرس

۴) امیدبیگی، رضا– ۱۳۷۹ – تولید و فرآوری گیاهان دارویی، جلد سوّم – آستان قدس رضوی

۵) امیدبیگی، رضا – ۱۳۷۶ – رهیافت های تولید و فرآوری گیاهان دارویی، جلد دوّم – طراحان نشر

۶) اهوازی، مریم و همکاران – ۱۳۸۹ – بذر گیاهان دارویی، جلد اوّل – جهاد دانشگاهی تهران

۷) برنا نصرآبادی، فاطمه – ۱۳۸۴ – اثر زمان های مختلف بر رشد، عملکرد و مقدار اجزاء تشکیل دهندۀ اسانس بارشبی – پایان نامه کارشناسی ارشد تربیت مدرس

۸) پورفخاران، م و همکاران – ۱۳۹۰ – راهنمای جامع گیاهان دارویی، جلد دوّم – گنجینه سلامت

۹) جعفرنیا، س و همکاران – ۱۳۸۸ – راهنمای جامع و مصوّر خواص و کاربرد گیاهان دارویی – مجتمع آموزش کشاورزی سبز ایران

۱۰) حجازی، اسداله – ۱۳۷۲ – کلید بذرشناسی برای رشته های کشاورزی، جلد دوّم – جهاد دانشگاهی ماجد

۱۱) زرگری، علی – ۱۳۷۶ – گیاهان داروئی، جلد چهارم – دانشگاه تهران

۱۲) صمصام، ش – ۱۳۷۴ – پرورش و تکثیر گیاهان دارویی – نشر مانی

۱۳) طاهریان، کاظم – ۱۳۷۴ – اطلاعات گیاهان دارویی – مرکز تحقیقات منابع طبیعی سمنان

۱۴) عمویی، ع.م – ۱۳۸۸ – زراعت گیاهان دارویی و معطر، جلد اوّل – مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی کشاورزی

۱۵) قهرمان، ا – ۱۳۶۲ – فلور ایران – مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع

بيشتر بخوانيد:

زراعت گیاهان داروئی “قدومه”

زراعت گیاهان داروئی “کاسنی”

زراعت گیاهان داروئی “شیرین بیان”