چرا مدیریت بحران در کنترل عوامل خسارتزای گیاهی ضروری است؟

آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز مهم‌ترین عامل در ایجاد ناامنی غذایی و بزرگترین مانع در بهره روی تولیدات گیاهی کشور هستند. پتانسیل خسارتزایی این عوامل برای محصولات مهم و استراتژیک گیاهی شامل پنبه، برنج، سیب زمینی، ذرت، سویا، گندم، میوه ها و سبزیجات به ترتیب ۸۲، ۷۷، ۷۵، ۶۸، ۶۰، ۵۰، ۷۸ و ۵۵ درصد از کل محصول است. متوسط خسارت ناشی از آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز در صورت عدم مبارزه به موقع و مؤثر معادل ۴۰ میلیون تن و به ارزش ۶۰۵۴۰۵ میلیارد ریال است. برنامه‌ریزی ضعیف و عدم اتکاء به نظام مدیریت بحران یکی از نقاط ضعف اساسی در دفاع از امنیت غذایی کشور هنگام مواجهه با عوامل خسارتزای گیاهی است.

واقعیت این است که در هنگام کنترل عوامل خسارتزای گیاهی بیشتر بهره برداران و مدیران نظام‌های تولیدات گیاهی ترجیح می‌دهند به جای برنامه‌ریزی از طریق مدیریت بحران برای کنترل عوامل خسارتزای گیاهی واکنش کنترلی نشان دهند. اما واقعیت این است که مدیریت استراتژیک بحران­‌های عوامل خسارتزای گیاهی در دفاع از امنیت غذایی کشور در شرایط محدودیت‌های آبی و خاکی برای جلوگیری از هدررفت آنها بسیار مهم است.

آنچه که تفاوت بین بحران و فاجعه را مشخص می‌کند، این است که بحران قابل پیش بینی است ولی فاجعه واقعه ناگواری است که به وقوع پیوسته است. فاجعه همه آحاد جامعه را در بر گرفته، مقابله با آن به مهارت‌ها و روش‌های ویژه‌ای نیاز دارد. تنها راهکار مناسب در جلوگیری از تبدیل بحران ناامنی غذایی به فاجعه گرسنگی مزمن، مدیریت بحران عوامل خسارتزای گیاهی و توجه به مهم‌ترین رکن اساسی آن یعنی پیش بینی و پیش آگاهی بحران های ناشی از عوامل خسارتزای گیاهی است.

فرصت‌­های فراوان انتشار آفات گیاهی با سرعت قابل ملاحظه ای در حال افزایش بوده و در مناطق در معرض خطر روز به روز گسترش بیشتری پیدا می‌کنند. مدیریت حفظ نباتات کشور جهت تشخیص وقوع سریع و به موقع  آفات  گیاهی و گسترش آن­ها، نیاز سرمایه‌گذاری های قابل توجهی در توسعه سیستم هشدار ملی پایش خطرات گیاه‌پزشکی دارد.

فعالیت این سیستم متمرکز باید با سامانه­‌های جهانی هشدار آفات گیاهی مرتبط باشد. چنین سیستم ملی هشدار آفات باید شامل سازوکارهایی برای دریافت، ارزیابی خطرات آفات باشد. بنابراین کشور می‌بایست سیستم‌های ملی هشدار گیاه پزشکی را برای پایش مخاطرات امنیت غذایی کشور تأسیس و با توجه به برنامه های توسعه نظام‌های ملی بهره برداری کشاورزی بهبود دهد. در راستای بند ج ماده ۱۴ قانون مدیریت بحران کشور و به منظور پایش و استقرار روش‌های نوین پیش آگاهی در کشور اجرای طرح «ایجاد مراکز پایش و هشدار همه گیری (اپیدمی) آفات و امراض گیاهی» یک ضرورت اساسی برای دفاع از امنیت غذایی کشور است. برای معماری برنامه عملیاتی این مهم در مراکز پایش عوامل خسارت‌زای گیاهی در کشور  ایجاد یک مرکز پایش ملی، ۳۲ مرکز پایش اصلی در سطح استانی و ۲۸۳ مرکز پایش فرعی در سطح شهرستانی ضروری می‌باشد.