” ریحان ” کلمه ای عربی و به معنی ” گل و سبزه ” است که معادل این لغت در فارسی ” اسپرغم ” گفته می شود. گیاه ریحان، گیاهی بوته ای یک ساله است که معمولا طول آن بین ۲۰ تا ۴۵ سانتی متر است و عطر و بویی مطلوب دارد. رنگ ساقه ی بوته ی ریحان سبز تند است و برگ های منظم و بیضی شکل دارد. گل های ریحان به رنگ سفید یا صورتی در ماه های مرداد یا شهریور به شکل خوشه در انتهای ساقه ی ریحان ظاهر می شوند و پس از چندی از همین گل ها تخم ریحان حاصل می گردد. دو نوع ریحان وجود که یک نوع آن برگ های سبز و نازکی دارد و نوع دیگر برگ های بنفش رنگ دارد. گیاه ریحان بومی هند است. این گیاه هیچ گونه ترشح زیان آوری ندارد و تمام بخش های آن مثل برگ ، گل و حتی ساقه آن بسیار معطر و خوشبو است. از این رو در تمام دنیا به عنوان یک طعم دهنده و عطر دهنده به غذا مورد استفاده قرار می گیرد. این گیاه علاوه بر استفاده در امور پخت و پز، دارای خواص درمانی بسیاری نیز می باشد.کاهش بیماری های قلبی عروقی، پیشگیری از بروز سرطان، حفظ سلامتی پوست، مو و استخوان برخی از خواص ریحان است.
تخم ریحان
در تخم ریحان ترکیباتی نظیر روغن خوشبو، لعاب، لینالول، استراگل، سینیول، اوژنول، متیل کاوی کول، اوسیمن، سینامات متیل، مواد قلیایی، آنتول و سسکی ترپن و در برگ ریحان ماده ای به نام اوسیمن وجود دارد.
خواص درمانی ریحان :
- ریحان آرامش دهنده ی اعصاب است و برایدرمان سردردهای عصبی بسیار موثر است.
- ریحان گیاهی نشاط آور است. دم کرده ی ۵۰ گرم ریحان که شیرین شده باشد پس از هر غذا برای معالجه ی سردردهای یک طرفه (میگرن) و سردردهای عصبی مفید است.
- دم کرده ی ۵۰ گرم ریحان که با عسل شیرین شده باشد برای برطرف کردن گلودرد و آنژین موثر است. برای درمان آسم نیز می توان جوشانده ی غلیظی از ریحان تهیه کرد و روزی چند مرتبه دهان را با آن شستشو داد. جوشانده ی سرد آن نیز تب بر است. پس در بیماری های تورمی گلو و سرما خوردگی حتما از ریحان استفاده کنید.
- دانه ی ریحان نیز به علت داشتن لعاب فراوان نرم کننده است و در رفع ورم کلیه و ترشحات زنانگی مفید است.
- ریحان ضد دل پیچه است.
- ریحان در درمان اسهال هم موثر است.
- جوشانده ی ریحان گرفتگی دستگاه گوارش را رفع می کند و ضد تهوع و استفراغ است.
- ریحان سرشار از بتاکارون و کاروتنوبید است، و به عنوان آنتی هستامین است،که با کلسترول مبارزه می کند، و منبع بسیار عالی از منیزیم است. جریان خون را به قلب و سایر نقاط بدن بهبود می بخشد و در نتیجه سلامت قلب و عروق را تضمین می کند.
- ریحان منبع خوبی از آهن است. ۲ فنجان ریحان تازه یا یک قاشق غذا خوری ریحان خشک شده ۱۰ درصد آهن مورد نیاز بدن را تامین می کند.
- اسانس ریحان که بازیلیک نام دارد، بسیار معطر و ضدعفونی کننده ی دستگاه گوارش است و بوی سیر و پیاز را از دهان می برد. به همین دلیل یک پای ثابت نان و کباب، ریحان تازه است.
- ریحان میکروب اسهال و وبا را می کشد و بوی آن پشه و مگس را فراری می دهد . ریحان را در باغچه ی منزل خود بکارید تا به این ترتیب با حشرات مزاحم مبارزه کنید.
- به نظر می رسد که دانه ی ریحان برای رفع اثر زهر مار گزیدگی ، هم به صورت خوراکی و هم اگر به روی محل زخم گذاشته شود، موثر است. عقیده ای هم وجود دارد که ریحان می تواند زگیل را درمان کند.
مصرف ریحان در دوران بارداری
در بارداری به دلیل اثر تحریک کننده ی رحم و سقط آوری، همچنین اثر موتاژنیک ترکیب موجود در روغن فرار آن (استراگل) نباید مصرف شود. البته مصرف آن به اندازه ی مقدار کمی که در سبزی خوردن استفاده می شود مشکلی ایجاد نمی کند بلکه به صورت دارویی و دم کرده نباید استفاده شود.
مصرف ریحان در دوران شیردهی
در مادران شیرده به خاطر اثر موتاژنیک جزیی فرار آن یعنی استراگل نباید مصرف شود.
موارد منع مصرف ریحان
- مصرف طولانی مدت آن به خاطر پتانسیل اثر سرطان زایی ترکیب استراگل ممنوع است.
- مصرف این گیاه در اطفال و یا کودکان نوپا ممنوع است که به خاطر جز سمی استراگل آن می باشد.
- مضرّ دماغ است.
