روستای خرانق مرکز بخش خرانق در شهرستان اردکان استان یزد، با ۴۵۰۰ سال قدمت است. این روستا در ۶۰ کیلومتری شهر اردکان واقع شدهاست. روستای خرانق در ناحیه کوهستانی استان یزد واقع شدهاست. امروزه دارای دو بخش جدید و قدیم است که جمعیت روستا امروز در بخش جدید ساکن است. خرانق که در گذشته خورانق یا خورنق نامیده میشده را به معنای محل برآمدن خورشید یا محل تولد خور میدانند. تعداد ۱۴۵ خانوار در روستای خرانق در یزد زندگی می کنند. شغل اصلی مردم روستای خرانق کشاورزی و دامداری می باشد و همچنین این روستا از لحاظ اقتصادی برای کشور از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا دارای معادن سنگ آهن، اورانیوم، باریت، روی و گرانیت است. جانوران زیادی هم در دل این روستای کویری زندگی می کنند که از جمله ی آن ها یوزپلنگ، قوچ، میش، بز، گربه وحشی، خرگوش و روباه هستند و پرندگانی مثل تیهو، کبک، چکاوک بیابانی، زاغ بور و دودک از جمله پرندگان ساکن در روستای خرانق هستند.
بناهای اصلی روستای خرانق
قلعه خرانق یکی از بزرگترین قلعههای مسکونی روستایی استان یزد و یکی از چندین قلعههای دارای خانههای دو سه و چند طبقه در جهان است و همانند نمایشگاهی است که غرفههای آن از خشت و گل ساخته شدهاست.
حمام تاریخی خرانق در کاروان سرا و در نزدیکی کشتزار و برای سهولت دستیابی به آب قنات، در محلی گود واقع شدهاست. این حمام از سطح مجموعه قلعه پایینتر و از سطح متوسط خود روستا بالاتر است و بنابراین، فاضلاب آن را میتوان به زمینهای اطراف قلعه هدایت کرد.
از دیگر آثار تاریخی روستای خرانق کاروان سرای روستا است که قدمت آن به دوره ساسانی بر میگردد. کاروان سرای خرانق از نوع کاروان سراهای دشتی که عموما یک طبقهاند ساخته شده و به سبک بنای شاه عباسی نوشتهاند. این رباط ۴ تیمچه دارد که سه تای آنها مسقف و یکی بدون سقف است. سقف اغلب صفهها نوک تیز و شیبدار است. بام ها مسطح و کم شیبند و سقف فضاها و اتاق های بزرگ کاملا قوسیاند.
آبانبار خرانق
این بنا در روستای ساغند – از توابع خرانق – و در مسیر خراسان و نیم فرسخی رباط زیر زیرآب واقع گردیده و منسوب به شاه عباس اول صفوی است.
پل خرانق
این پل هیچگاه محل عبور و مرور فرد یا احشام نبودهاست. هدف از ساخت این پل تنها انتقال آب از یک ساحل به ساحل دیگر رودخانه ی کال میباشد. با توجّه به سازهی پل، شما با یک پایه سنگی ساروجی در امتداد پل روبرو میشوید که احتمال بند یا سیل شکن بودن پل را نیز میدهد. در بعضی اسناد نشان دهنده این هستند که این پل مربوط به دوران اشکانیان است.
مسجد و حسینیه متصل به آن در وسط روستاو خارج ازقلعه قرار دارد ودارای معماری منحصر به فردی است. در جلوی در ورودی قلعه مسجدی کوچک بنا شدهاست و داخل قلعه مسجد جامع وجود دارد که که سابقه آن به دوران اسلامی و حداقل قاجار بر میگردد. مسجد جامع مسجدی است کوچک که شبستانی مربع و غرفههایی گرداگرد ان دارد. صحن این مسجد چند ضلعی است که از جنوب شرقی به حسینیه متصل است. شبستان در حال حاضر مورد استفاده ساکنان روستاست.
یکی از سه منارجنبان قابل تکان خوردن در ایران در درون قلعه وکنار مسجد، منارجنبان قرار دارد و آنچه باعث شگفتی همگان میشود جنبیدن آن است که به وضوح مشاهده میشود. البته این منار جنبان کاربرد دفاعی نیز داشتهاست. مناره بلند مسجد در ضلع شمالی صحن برپا شده و قدمت آن از خود مسجد بیشتر است.
بقعه مشهدک
این بقعه در گورستان روستا قرار دارد و از گل و خشت ساخته شدهاست این بقعه را محل نماز امام رضا در راه رسیدن به مرو میدانند.
آسیاب های آبی
روستای خرانق در یزد دارای دو آسیاب آبی قدیمی می باشد، که یکی در داخل قلعه و یکی هم در بیرون از قلعه قرار دارد. عمر آن ها ۱۴۰ سال تخمین زده شده است. و یکی از بناهای مهم روستای خرانق به شمار می رود. نام این آب انبار را بر حسب جهت جریان آب قنات، بالا دست و پایین دست گذاشته اند.
تماشای ستاره ها در دل کویر
اگر به سمت این روستا رفتید و شب را خواستید آن جا اقامت داشته باشید، باید این را بدانید که سقفی از ستاره های نورانی در بالای سر شما است، به طوری که باورتان نمی شود این حجم از ستاره در آسمان وجود دارد.
بهترین زمان سفر
شهر یزد جز شهرهایی از کشور ایران است که در تمام فصول سال می توانید به آن سفر کنید. در فصل های بهار تابستان هوای خرانق نسبت به سایر مراکز این استان خنک و معتدل تر است و زمان مناسبی است برای سفر اما اگر خواستید در زمستان به این روستای زیبا سفر کنید فراموش نکنید که لباس های گرم با خودتان ببرید.