پرورش اردک یا مرغابی یکی از رشته های پرورش طیور می باشد. پرورش اردک به مراتب از پرورش مرغ آسان تر بوده و در عین حال گوشت این پرنده نیز بسیار لذیذ بوده و نسبت به پرندگانی همچون مرغ و بوقلمون در برابر بیماری ها مقاوم تر می باشد.
اردک ها از نظر علمی جز شاخه طناب داران و رده پرندگان و راسته غاز سانان و خانواده مرغابی سانان می باشد. بدن این پرنده کشیده و کوتاه بوده و دارای نوک پهنی است. دمای بدن آن ۴۰٫۷ درجه سانتی گراد و تعداد ضربان قلب آن ۳۱۲ بار در دقیقه و تعداد تنفس ۱۶ تا ۲۸ بار در دقیقه می باشد. در زیر پوست بدن یک لایه چربی وجود دارد که به عنوان عایق حرارتی عمل می کند پرها سر تا سر بدن اردک را می پوشانند. پر آن ها حالت روغنی دارند که سبب می شود آب و رطوبت به پوست بدن نرسد. دم اردک دارای ۲۰ تا ۲۴ پر می باشد.
پاها کوتاه و دارای ۳ انگشت می باشد و این انگشتان به وسیله پرده هایی به هم وصل هستند. گوشت اردک یکی از مطلوب‌ترین انواع گوشت‌‌ها در میان ماکیان است. این گوشت منبع غنی پروتیین‌‌های با کیفیت بالا، نیاسین، فسفر، ریبوفلاوین، تیامین، آهن، روی، ویتامین ب٦، ویتامین ب١٢، سلنیوم، فولات و منیزیم است.
اردک های اهلی را به سه گروه می توان تقسیم کرد:
- اردک گوشتی
- اردک تخمی
- اردک زینتی
از آنجایی که صنعت پرورش اردک در ایران چندان پیشرفته نیست و بیشتر در روستاها و به ویژه در شمال ایران آن هم به جهت موقعیت خاص جغرافیایی آن توسط روستاییان به صورت محدود وسنتی پرورش داده می شود از این رو نژاد های اردک زینتی در ایران چندان مورد توجه قرار نگرفته است.
اردک های گوشتی شامل: نژاد سفید پکینی (white pekin)، نژاد مسکوی (Moscovy or Barbari) ، نژاد ایلسبوری (Aylesbury).
اردک های تخمگذارشامل: نژاد خاکی کمپل (Khaki Kampell)، نژاد دونده هندی (Indian runner).
پرورش اردک گوشتی
پرورش اردک های گوشتی به منظور فروش و عرضه آن ها به بازار گوشت و مرغ انجام می شود. ارزش غذایی بالا، رطوبت و چربی گوشت اردک باعث پرطرفدار شدن اردک های گوشتی شده است. اردک گوشتی را می توان با آب یا بدون آب پرورش داد. بهترین وزن برای اردک های گوشتی در ۲ ماهگی، ۳ کیلوگرم است که با تغذیه مناسب و اضافه کردن مکمل ها، رساندن اردک ها به این وزن امکان پذیر می شود.
بازگشت سریع سرمایه یکی دیگر از مزیت های پرورش اردک است. در پرورش جوجه اردک های گوشتی طی حدود ۲ ماه سرمایه بر می گردد که نسبت به سایر سرمایه گذاری ها سریع تر است.
پرورش اردک تخمگذار
جمع آوری و نگهداری از تخم اردک
در جوامع روستایی ابران چندان به چگونگی جمع آوری و نگهداری تخم ها توجهی نمی کنند که این مساله باعث کاهش باروری تخم ها می شود. بیشتر اردک ها معمولا در شب ها و ساعت اولیه صبح تخمگذاری می کنند. تخم ها بایستی هر روز جمع آوری شوند.
انواع روش های پرورش صنعتی اردک
پرورش صنعتی اردک در مقایسه با پرورش خانگی آن نیاز به تجهیزات بیشتری داشته و در نتیجه سود بیشتری حاصل می شود. برای پرورش صنعتی اردک ها، یکی از ۳ روش زیر پیشنهاد می گردد:
پرورش اردک در فضای باز
برای مثال پرورش اردک در شالیزار می باشد.
پرورش اردک در فضای نیمه باز
در این روش باید هم سالن و هم استخر داشته باشید. برای پرورش اردک در فضای باز، ابتدا آن ها را در سالنی نگهداری می کنند. این سالن به قسمت های تقسیم بندی می شود و جلوی هر قسمت، گردش گاهی وجود دارد. منظور از گردش گاه، استخرهایی است که اردک ها در آن به شنا و گردش می پردازند. این روش از دیگر روش های پرورش اردک رایج تر است.
پرورش اردک در فضای بسته
مناطق سرد و خشک برای پرورش اردک، باید از این روش استفاده کنند. برای پرورش اردک، قفس، نرده یا بستری پوشالی فراهم می شود و جوجه اردک ها داخل آن محفظه نگهداری می شوند. اردک های نگهداری شده در قفس آزادی عمل ندارند و این موضوع کمی ناراحت کننده است.
تغذیه اردک
جوجه اردک ها از همان ساعات اولیه ی خروج از تخم، به خوردن غذا علاقه ی عجیبی دارند و معمولا در این هنگام بهتر است از خوراک‌هایی که در آب وجود دارد یا مواد غذایی که منشا حیوانی دارند برای تغذیه ی جوجه استفاده شود. ولی اگر این کار مقدور نباشد می‌توان روزی ۵-۶ بار مقداری آرد سبوس و پودر شیر و آرد مواد علوفه‌ای را به صورت خمیر درآورده و در اختیار جوجه‌ها قرار داد. پایه جیره این پرنده می تواند از غلات باشد (گندم، برج، جو و ذرت) که به صورت خام، بوداده و پخته می توان استفاده شوند ولی بهترین حالت جوانه زده آن هاست. در کنار آن باید از میوه و سبزیجات مختلف بهره برد و پروتیین های حیوانی به میزان کمتر می تواند در جیره حیوان قرار گیرند. حبه های غذایی غیر دارویی یه صورت خیس خورده برای اردک های بالغ: ذرت بو داده، مخلفات، میوه های تازه مانند هویج قطعه قطعه شده، گوجه فرنگی، پنیر خانگی، حلزون های باغچه، انواع کرم ها و…
- خوارک هایی که نباید به اردک داده شوند: هسته ی میوه ها و بذر گیاهان،غذاهای چرب یا نمک دار، شکلات، و…
فضای لازم پرورش اردک با توجه به سن:
از ۱-۵ روزگی ۱۴-۱۶ قطعه در متر مربع
از ۱۰-۶ روزگی ۱۲-۱۰ قطعه در متر مربع
از ۲۰ الی ۱۱ روزگی ۱۰ -۱۲ قطعه در متر مربع
از ۲۱ -۳۰ روزگی ۸-۱۰ قطعه در متر مربع
از ۳۱-۶۰ روزگی ۶-۸ قطعه درمتر مربع
بعد از ۶۰ روزگی ۵-۷ قطعه در در متر مربع
جوجه کشی:
به دو روش جوجه کشی انجام می گیرد . ۱)جوجه کشی طبیعی ۲) دستگاه جوجه کشی
جوجه کشی طبیعی : این روش بیشتر در روستاها و مزارع پرورش کوچک انجام می شود که در این روش از پرندگانی همچون اردک و یا مرغ کرچ ویا بوقلمون برای جوجه کشی استفاده می شود.
دستگاه جوجه کشی: این شیوه بیشتر در مزارع بزرگ انجام می شود. اگرچه در ایران مزرعه هایی به بزرگی آنچه که در برخی کشورها هست وجود ندارد اما کسانی هستند که به تولید جوجه اردک با ماشین جوجه کشی بپردازند. طول مدت جوجه کشی در همه اردک ها ۲۸ روز است اما تنها در اردک مسکوی ۳۲ تا ۳۵ روز است.
تجهیزات مورد لزوم در نگهداری اردک: شامل دانخوری ها، آبخوری ها، و لانه های تخم گذاری می باشند.
دما مناسب اردک
این امر کاملا بسته به نوع گونه اردک متفاوت است ولی در مورد اردک هایی که در ایران اکثرا نگهداری می شوند در مرد جوجه اردک ها رنج دمایی ۲۲ تا ۲۸ درجه و در مورد بالغین دمای ۰ تا ۳۰ درجه و حتی در بیشتر موارد دماهای زیر صفر هم قابل تحمل است.
