روستای خورهه محلات
روستای خورهه روستایی است تاریخی که در محلات استان مرکزی واقع شده است که کلمه خورهه به عنوان محل برآمدن خورشید آمده است.
شهر محلات، پایتخت گل ایران است و یکی از شهرهای استان مرکزی به حساب می‌آید که در جنوب شرقی آن واقع شده است. این شهر از سمت شمال به قم و آشتیان، از طرف جنوب به اصفهان و گلپایگان، از طرف غرب به خمین و اراک و از طرف شرق به دلیجان منتهی می‌شود.
در اوستا، کلمه خورهه به عنوان محل برآمدن خورشید آمده است. خور به معنای منطقه ییلاقی نیز بوده است. از مجاورت روستای کوهستانی خورهه رودخانه ای عبور می کند که به زیبایی این روستا افزوده است. سرچشمه این رودخانه کوه های طایقان می باشد. این روستا آب و هوای خوب و مطبوعی دارد که مورد توجه سلاطین و پادشاهان گذشته بوده است .
محوطه تاریخی خورهه یک بنای اربابی متعلق به عصر اشکانیان است.از این بنای تاریخی تنها دو ستون، بقایای دیوار ها، گور ها و بخشی از دیوار های سنگی به جا مانده است.این بنای اربابی دارای بخش درونی، بخش بیرونی و اتاق های متعدد بوده است.نخستین بار ناصرالدین شاه قاجار این بنا را مورد کاوش قرار دارد.تاریخ ساخت ابن بنا را قرن اول پیش از میلاد دانسته اند و تا زمان اشکانیان نیز مورد استفاده بوده است.برخی نیز معتقد بودند که این آثار به جا مانده متعلق به معبد یا آتشکده ای از دوران ساسانیان بوده است.دلیل این ادعا نیز شباهت معماری این ستون ها به معماری یونیان است.
در خورهه می توانید بافت سنتی روستا را با وجود خانه های گلی و سنگی به خوبی لمس کنید. دهستان خورهه بر اساس آمار سال ۱۳۷۰ خورشیدی دارای ۱۳ آبادی و جمعیت ۹۹۲ خانوار است.
سوغاتی های این منطقه را جوراب های پشمی و کرباسبافی و انواع قالی و قالیچه های کوچک با طرح های روستایی تشکیل می دهد.
معبد خورهه
در بدو ورود به منطقه خورهه، ستون‌های بلند قامت این معبد باستانی و شگفت‌انگیز را از دور نمایان است. این محوطه تاکنون چندین بار مورد کاوش‌های باستان‌شناختی و پژوهش قرار گرفته است و از آن شواهدی از دوران سلوکی، اشکانی، ساسانی و دوران اسلامی به دست آمده است.معبد خورهه یادگاری از دوران پادشاهی اشکانیان است که دارای دو ستون سنگی و بلند به ارتفاع حدود هشت متر است. در ساخت ستون‌های خورهه، سنگ‌هایی معدنی از معدن سنگی که در شمال غرب آن و در فاصله ۵۰۰ متری قرار دارد، استفاده شده است. جنس این ستون‌ها از سنگ تراورتن است و به‌صورت شش قطعه روی هم سواره شده‌اند. فضاها، اتاق‌ها، راهروها و ایوان به‌همراه ۱۲ ستون بخش‌های مختلف معبد را تشکیل می‌دادند که از این ستون‌ها همین دو ستون باقی مانده است. در زمان ساسانیان نیز این بنا همچنان مورد استفاده قرار گرفت و در آن ساخت و سازهایی انجام شد و در دوره اسلامی و در ایلخانان نیز به گورستان بوده است.
سنگ نوشته
سنگ نوشته‌ای از دوران سلجوقی در نزدیکی خورهه وجود دارد که قدمت آن به دوران سلجوقی می‌رسد. مکان اصلی این سنگ نوشته، در کنار رودخانه قم‌رود است که از کنار این روستا می‌گذرد.
چشمه وزوان یا چشمه شوره
در روستای خورهه چشمه‌ای به نان وزوان وجود دارد. این چشمه در شمال معبد خورهه و آب آن سنگ ساز و غیر قابل شرب است. از نزدیکی محوطه خورهه نیز یک رودخانه گذر می‌کند که از رشته کوه‌های طایقان سرچشمه می‌گیرد.
غارشاه بلبل
یکی از غارهای روستای خورهه شاه بلبل نام دارد که بین این روستا و دلیجان قرار دارد. اين غار دارای چشمه‌ای کم آب است و از نظر مذهبی برای اهالی منطقه غاری مقدس به شمار می‌آيد و برخی از مردم همراه با خانواده نذورات و قربانی‌های خود را به پیرامون این غار می‌برند و در آنجا بین نیازمندان تقسیم می‌کنند. نزدیک این غار مجسمه‌ای وجود دارد که اهالی منطقه به آن نام «عمره» یا «عمرو» داده‌اند. عوامل طبیعی مانند باد و باران تا حد زیادی موجب فرسایش این مجسمه است.
غار سوراخ گاو
در شمال غربی روستا و در کوه سوراخ گاو نیز غاری به همین نام قرار دارد. این غار دارای شکاف‌های متعددی است که عبور از آن سخت است و در انتهای آن چشمه‌ای کم آب جریان دارد. گفته می‌شود که در گذشته سوراخ گاو، پناهگاه مردمان محلی در برابر حمله‌ی عشایر لر بوده است و اهالی روستا اشیای قیمتی را در این مکان مخفی می‌کردند.
امام‌زاده خورهه
در شرق معبد خورهه بنای امام‌زاده خورهه قرار دارد و در اطراف آن سنگ‌ها و قبور فراوانی موجود است كه از جمله دو سنگ قبر برجسته مكعب مستطيل با تصوير سرو بلند و كتيبه‌هايی در طرفين آن، مربوط به سال ۱۰۳۱ و ۱۰۳۴ هجری قمری است. این امام‌زاده گنبدی مخروطی دارد و سقف آن تیرپوش است.
