مروری بر نژاد هاي گاو (نژاد گلپایگانی ، نژاد گرونینگن ، نژاد گرنزي و نژاد هرفورد)

در این مطلب معرفی، تاریخچه، خصوصیات ظاهري و خصوصیات تولید مثلی نژاد گلپایگانی ، نژاد گرونینگن ، نژاد گرنزي و نژاد هرفورد در وب سایت جامع روستیران آشنا می شوید.

– نژاد گلپایگانی

تاریخچه و پراکنش

گاو نژاد گلپایگانی یکی از نژاد هاي بومی ایران است و از سابقه ي دیرینه اي در استان اصفهان و استان هاي هم جوار برخوردار است. این گاو در بسیاري از شهرستان هاي استان اصفهان مانند گلپایگان، خوانسار، فریدون شهر، نطنز، اردستان، زرین شهر، فریدن، فلاورجان و اطراف کاشان یافت می شود. علاوه بر استان اصفهان، این گاو در استان هاي چهار محال بختیاري، لرستان، مرکزي و یزد نیز نسبتا فًراوان یافت می شود.

خصوصیات ظاهري

این نژاد گلپایگانی داراي جثه ي کوچک، گردن نسبتاً کوتاه، سرِ کوچک و کشیده، شاخ هایی کوتاه و هلالی شکل، غبغب کوچک، دم باریک و بلند با منگوله ي دمی پر مو، حدقهي چشمی برجسته و پوزه باریک است.

تنوع رنگ گاو نژاد گلپایگانی از سفید مایل به خاکستري تا سیاه یکدست است. همچنین رنگ هاي زرد، زرد حنایی، زرد روشن تا تیره، قرمز، قهوه اي روشن تا خرمایی تیره و غیره وجود دارد. رنگ پوزه، اطراف چشم ها و فرج در گاو هاي با رنگ خرمایی یا قهوه اي، عمدتاً سیاه بوده و گاهی اوقات این رنگ در گاو هایی مشاهده می شود که دور پوزهي آن ها سفید است. شکمِ افتاده، فاصله کم بین اندام هاي جلویی و عقبی، و چشم هاي کوچک و متوسط از جمله صفات ظاهري گاو هاي خالصاین نژاد است.

نژاد گلپایگانی به دلیل مقاومت در برابر بیماري هایی مانند تیلریوز و پیروپلاسموز، داراي ارزش و موقعیت ویژه اي است. گاو گلپایگانی می تواند سرماي ۲۰ درجه زیر صفر و گرماي ۳۰ درجه بالاي صفر را تحمل کند. همچنین این گاو قدرت تحمل زیادي در برابر تغییرات شرایط محیطی داشته و با محیط و شرایط نگه داري نا مطلوب سازگار است. کم توقعی نسبت به خوراك و طول عمر اقتصادي قابل ملاحظه، از جمله دلایل اهمیت پرورش این توده ي ژنتیکی می باشد.

خصوصیات تولیدي

میانگین تولید شیر گاو ماده گلپایگانی بر اساس گزارش ایستگاه دلیجان ۴.۳۷ لیتر است. درصد چربی شیر این گاو حداکثر ۶.۹ درصد، حداقل ۳.۲۸ درصد و به طور متوسط ۴.۹۸ درصد است.

در شرایط مطلوب درصد چربی شیر به ۷.۷۵ درصد نیز می رسد. حداکثر تولید شیر این گاو در یک دوره شیر دهی ۱۷۹۷ لیتر و حداقل ۲۰۴ لیتر با میانگین ۸۲۳.۹۲ است.

هر چه درصد خلوص گاو گلپایگانی بالا رود، مقدار شیر آن کاهش و درصد چربی آن افزایش می یابد ولی درصد پروتئین و لاکتوز چندان تفاوتی نمی کند. اگر چه این گاو به عنوان تیپ شیري معروف شده، ولی مطالعات نشان می دهد که گوساله هاي نر از قابلیت پروار بندي خوبی برخوردارهستند.

میانگین افزایش وزن روزانه‌ي این گاو ۴۷۷ گرم و میانگین وزن پایانی (دوره ۱۸ ماهه) ۲۷۴ کیلوگرم است.

راندمان لاشه ۵۸.۱۴ درصد است و ضریب تبدیل خوراك ۶.۳۵ درصد است.

خصوصیات تولید مثلی

متوسط سن تلیسه ها در اولین باروي ۱۶.۵ ماه است. طول دوره آبستنی به طور میانگین ۲۷۹.۹ روز و متوسط سن در اولین زایش ۲۵.۵ ماه است. فاصله دو زایش متوالی حداقل ۲۷۶ روز و حداکثر ۵۷۷ روز است که دامنه زیاد آن نشان دهنده ي تنوع بالا در نژاد گلپایگانی است.

– نژاد گرونینگن

تاریخچه و پراکنش

استان گرونینگن در قسمت شرق فریزلند و شمال منطقه درنته قرار دارد. تعداد ۱۶ هزار گاو ماده گرونینگن ثبت شده در این مناطق وجود دارد و تعداد آن ها در ۵ سال اخیر بسیار بیشتر از سال هاي ۱۸۸۰ کاهش یافته است. این کاهش هنگامی بود که این گاو ها ۷۰ درصد از گاو هاي هلند و فریزین ها تنها ۱۸ درصد گاو ها را تشکیل می دادند و بیشتر به فریزلند و درنته محدود بودند.

نژاد گرونینگن براي بهبود بخشیدن به تولید گوشت در منطقه گرونینگن پرورش داده شد و بر همین اساس با نژاد شورت هورن آمیزش داده شد. نزدیک به ۱۲۴ هزار راس از گاو هاي این نژاد که ۱۲۵۰۰ راس از آن ها در دفتر انساب ثبت شده، در مناطق مختلف هلند، قسمت هاي مهمی از منطقهی پراوینسز ۱ در منطقه گرونینگن (منطقه اي که در اصل متعلق به این نژاد است)، جنوب هلند، اتریش و منطقه ي گلدرلند وجود دارند. همچنین این گاو ها براي بهبود بخشیدن گاو هاي محلی به بسیاري از کشور ها صادر شده اند.

خصوصیات ظاهري

رنگ پوشش بدن در گاو ها نژاد گرونینگن سیاه و سر، سطح زیر شکم، اندام هاي حرکتی سفید هستند. گاهی ممکن است رنگ قرمز در این نژاد غالب باشد، در واقع از هر لحاظ این نژاد شبیه به نژاد هلشتاین فریزین است.

خصوصیات تولیدي

هدف از پرورش گاو ها نژاد گرونینگن همانند نژاد هلشتاین فریزین، تولید حدود ۶ تا ۷ هزار لیتر شیر  ۴.۲۵ درصد چربی ۳.۷۵ درصد پروتئین است. تاکنون بیش از ۱۰ هزار راس از گاو هاي با تولید بیشاز ۱۰۰ هزار لیتر شیر در طول عمر مفید خود ثبت شده است.

نسبت تولید شیر به گوشت در این نژاد ۱ به ۰.۵۴ است. میانگین افزایش وزن گاو هاي نر در سال اول پروار بندي، همانند نژاد هلشتاین فریزین، ۱۱۵۰ گرم در روز است.

خصوصیات تولید مثلی

اولین زایمان گاو هاي ماده در ۲۴ ماهگی است و هر ۳۷۵ روز یک بار می توانند گوساله اي داشته باشند. دوران آبستنی این گاو ها همانند نژاد هلشتاین فریزین است. وزن گوساله هاي ماده در هنگام تولد ۳۴ کیلوگرم و وزن گوساله هاي نر در هنگام تولد ۳۷ کیلوگرم است.سخت زایی در تلیسه ها و گاو هاي ماده این نژاد، ۶ درصد برآورد شده است.

– نژاد گرنزي

تاریخچه و پراکنش

منشاء نژاد گرنزي از زیر گونه ي وحشی بوس تاروس تیپیکوس لانگی فرونس در جزیره ي گرنزي است. عده اي اعتقاد دارند که گاو گرنزي مانند جرسی از زیر گونه ي بریتانیانی و نرماندي است.

گاو نژاد گرنزي تا حد زیادي مطیع و رام است. این گاو نسبت به نژاد جرسی اصالت کمتري دارد. با این وجود نژاد گرنزي نیز به علت خلوص و همگنی آن مشهور شده است. در ابتدا گاو گرنزي در کشور انگلستان پرورش یافت. در سال ۱۸۸۶ در این کشور اتحادیه ي گاو گرنزي انگلیس تاسیس شد. در حالی که آمریکایی ها در سال ۱۸۷۷ کلوب گاو گرنزي آمریکا را تاسیس کرده بودند. در حال حاضر ۷۰۵۰ راس گاو ماده و ۶۰۰ راس گاو نر در دفتر انساب ثبت شده است.

انجمن اصلاح نژادي این گاو در سال ۱۸۷۸ و دفتر انساب آن در سال ۱۸۴۲ تاسیس شد و هم اکنون در کشور هاي استرالیا، انگلستان، برزیل، کانادا، ایرلند، کنیا، آفریقاي جنوبی، ایالات متحده‌ي آمریکا و زیمباوه وجود دارد.

خصوصیات ظاهري

رنگ بدن نژاد گرنزي از زرد روشن (آهویی) تا قرمز تیره تغییر می کند و گاهی اوقات لکه هاي سفیدي در سر نیز دیده می شود. چروکیدگی زیادي در ناحیهي گردن وجود دارد. پوزه به رنگ زرد کرمی، سم ها زرد کاهی و انتهاي دم سفید رنگ است. این نژاد داراي سرِ دراز و باریک، چشم هاي آرام، منافذ بینی گشاد و حیوان نسبتا آًرامی است. این گاو جثه اي کوچک دارد و کاملا بًه صورت نژاد خالصشیري است. شکل قرار گیري پستان بسیار مطلوب و مناسب براي تولید شیر است. این نژاد تا حدودي بزگ تر از نژاد جرسی است.

خصوصیات تولیدي

خصوصیات شیر این نژاد شباهت زیادي به جرسی دارد. درصد چربی و مواد جامد بدون چربی در شیر این نژاد اندکی کمتر از نژاد جرسی ولی رنگ شیر آن ها به علت وجود کاروتن بسیار زرد تر است. چربی شیر همانند شیر نژاد جرسی در تابستان و زمستان به رنگ زرد طلایی است که خصوصیت بارز و خوبی براي مصرف کننده است.

میانگین تولید شیر در این گاو در یک دوره شیر دهی نزدیک به ۴ هزار لیتر با ۴.۶۲ درصد چربی و ۳.۶ درصد پروتئین است. وزن تولد در این نژاد کمی بیشتر از گوساله نژاد جرسی است. اندازهي کوچک جثه و چربی لاشه ي زرد رنگ، موجب شده که این گاو براي تولید گوشت قرمز و گوشت سفید گوساله مناسب نباشد.

خصوصیات تولید مثلی

گاو مادهي این نژاد دیرتر از گاو جرسی بالغ می شود و قدرت چراي آن به خوبیِ نژاد جرسی نیست. این گاو اولین زایمان خود را در سن ۳۰ ماهگی انجام می دهد و هر ۳۷۰ روز می تواند یک گوساله داشته باشد. این نژاد در طول عمر خود به طور متوسط ۵ راس گوساله می تواند داشته باشد. وزن تولد گوساله نر ۳۰ تا ۴۰ کیلوگرم و وزن تولد گوساله ماده ۲۵ تا ۳۵ کیلوگرم است.

– نژاد هرفورد

تاریخچه و پراکنش

منطقهي اصلی پراکنش نژاد هرفورد بین مرز هاي ولز و گلوسیستر می باشد. مناطق لانگ هورن و فینچ بک موطن گاو هاي قرمز نژاد دوون به حد کافی بر رنگ قرمز نژاد هرفورد تاثیر گذاشته است. برخی افراد معتقدند که این نژاد در ولز و از آمیزش گاو هاي محلی با نژاد کَسل مارتینز  از ایالت پِمبروك به وجود آمده است. به این معنی که این نژاد با نژاد هاي همسایه، یعنی نژاد هاي گلامورگان، گلوسیستر و ولز بلک مرتبط است. برخی دیگر معتقدند که گاو هاي وارداتی فلمیش با صورت سفید در قرن هفدهم، پایه نژاد هرفورد بوده است.

در سال ۱۸۴۶، انجمن نژادي آن براي اولین بار در بریتانیا تاسیس و دفتر انساب آن در سال ۱۸۷۸ به وجود آمد. همچنین انجمن هاي این نژاد در کشور هاي آرژانتین، استرالیا، برزیل، کانادا، شیلی، دانمارك، ایرلند، نیوزیلند، پرتغال، آفریقاي جنوبی، اسپانیا، آمریکا، اروگوئه، زامبیا و زیمباوه نیز وجود دارند.

خصوصیات ظاهري

نژادي کوچک جثه، قوي با اندام هاي حرکتی کوتاه بوده ولی داراي استخوان بندي خوبی است. ویژگی اصلی گاو هرفورد که سبب شناسایی سریع آن ها در سطح جهانی شده، صورت سفید آن ها است. در نژاد سیمنتال نیز صورت سفید مشاهده می شود، ولی صورت سفید و خاص در این نژاد به طور مستقل و بدون آمیزش با نژاد دیگري ایجاد شده است. نژاد هاي دیگري نیز صورت سفید دارند ولی ضرورتا اًز خون نژاد هاي هرفورد و سیمنتال نیستند، نژاد قزاق وایت هدد روسی پیدایش خود را مدیون هرفورد هاي هیبرید وارد شده و آمیزش یافته با گاو هاي قزاق بومی در دهه ۱۹۲۰ است. در حالی که صورت سفید نژاد هایزکانورتر قرمز یا سیاه کانادایی، می تواند حاصل آمیزش با نژاد هرفورد در اوایل دهه ۱۹۵۰ باشد.

خصوصیات تولیدي

میانگین افزایش وزن گاو هاي نر در پروار بندي ۱۲۰۰ گرم در روز است. گوساله ها به مدت ۸ ماه با مادر خود در مرتع می مانند. طبق گزارش، میانگین تولید شیر گاو هاي ماده در یک

دوره شیردهی در حدود ۲۱۵۳ لیتر با ۴.۴۱ درصد چربی بوده است. تلیسه ها در سن ۲۴ ماهگی می توانند در چراگاه ها با گاو هاي نر همراه شوند.

خصوصیات تولید مثلی

گاو هاي ماده اولین گوساله خود را در سن ۳۶ ماهگی به دنیا آورده و هر سال می توانند گوساله اي داشته باشند. گوساله هاي نر در هنگام تولد ۳۶ کیلوگرم و گوساله هاي ماده ۳۳ کیلوگرم وزن دارند.

بيشتر بخوانيد:

مروری بر نژاد هاي گاو (نژاد ژرمن آنگوس ، نژاد ژرمن فریزین و نژاد ژرمن یلو)

شناخت نژاد هاي گاو (نژاد برهمن ، نژاد براون سوییس و نژاد شاروله)

شناخت نژاد هاي گاو (نژاد بلتد گالووي و نژاد بلوند د آگوئیتین)

منبع:

اطلس نژادهاي دام (گاو، گوسفند، بز و اسب) ايران و جهان – مولفين: دکتر علی نصیریان، مهندس سید محمد مهدی حاجی سید جوادی، مهندس سید محمد علی حاجی سید جوادی، مهندس مجید عباسی و دکتر محمد اقبالی