علایم کمبود مواد معدنی در گیاه

شناخته شده ترین عناصر معدنی که گیاه به آن ها نیازمند است، پتاسیم، کلسیم و منیزیم از درشت مغذی ها و کلر، روی و سدیم از ریزمغذی های هستند. این عناصر ممکن است در قالب یون های موجود در سیتوسول یا واکوئل ها یافت شوند و به شکل الکتروستاتیک یا در قالب لیگاندهایی با ترکیبات کربن دار بزرگتر ترکیب شوند. علایم کمبود مواد معدنی در گیاه به شرح زیر است:

پتاسیم

اولین علامت قابل مشاهده کمبود پتاسیم کلروز لکه ای یا حاشیه ای است که بعد از آن ابتدا به نکروزه نوک برگ ها و سپس حاشیه ها و بین رگبرگ ها منجر می شود. در بسیاری از تک لپه ای ها، ممکن است زخم های نکروزه در ابتدا در نوک برگ ها و حاشیه ها تشکیل شوند و پس از آن به طرف قاعده برگ پیشروی کنند. از آنجا که پتاسیم می تواند به برگ های جوان تر انتقال یابد، این علایم در ابتدا روی برگ های بالغ تر به سمت قاعده گیاه ظاهر می شوند.

همچنین ممکن است برگ ها لوله ای یا دچار پیچ خوردگی شوند. ممکن است ساقه های گیاهان رویارو با کمبود پتاسیم باریک و ضعیف باشند و نواحی میان گره ای کوتاه غیر معمولی داشته باشند. در ذرت دچار کمبود پتاسیم ممکن است ریشه ها نسبت به قارچ پوسیدگی ریشه حساس تر شود و این حساسیت و اثرات آن روی ساقه، به افزایش تمایل گیاه به ورس ( خوابیدن روی زمین) منجر شود.

کلسیم

علایم مشخصه کمبود کلسیم شامل نکروزه شدن نواحی مریستمی جوان نظیر نوک ریشه ها یا برگ های جوان است، یعنی جایی که تقسیم سلول و تشکیل دیواره سلولی در سریع ترین وضعیت قرار دارد. نکروزه شدن در گیاهان کند رشد ممکن است تا یک کلروز عمومی و قلابی شدن روبه پایین برگ های جوان پیشرفت کند. همچنین ممکن است برگ های جوان بد شکل ظاهر شوند. ممکن است سیستم ریشه ای یک گیاه رویارو با کمبود کلسیم، قلوه ای، کوتاه و به شدت منشعب باشد. کوتولگی شدید بر اثر کمبود کلسیم نیز ممکن است در صورتی که نواحی مریستمی گیاه قبل از بلوغ بمیرند اتفاق بیفتد.

منیزیم

یون منیزیم در سلول های گیاهی نقش ویژه ای در فعال سازی آنزیم های دخیل در تنفس، فتوسنتز و ساخت DNA و RNA دارند. همچنین منییزیم بخشی از ساختمان حلقوی مولکول کلروفیل است. یک علامت مشخصه کمبود منیزیم، کلروز بین رگبرگ های برگی است که ابتدا در برگ های پیرتر رخ می دهد، که علت آن تحرک زیاد این کاتیون است. این الگو کلروز به این دلیل رخ می دهد که کلروفیل دستجات آوندی برای مدت زمان طولانی تری در مقایسه با سلول های بین دستجات تحت تاثیر قرار نمی گیرد. در صورت گستردگی کمبود، احتمال دارد برگ ها زرد یا سفید شوند. ممکن است نشانه دیگر کمبود منیزیم و پیری ریزش پیش از بلوغ برگ ها باشد.

کلر

از دیگر علایم کمبود مواد معدنی در گیاه می توان به کلر اشاره کرد. این عنصر برای واکنش تجزیه آب در فتوسنتز که به واسطه آن اکسیژن تولید می شود مورد نیاز است. علاوه بر این ممکن است کلر برای تقسیم سلولی در برگ ها و ریشه ها ضروری باشد. گیاهانی که با کمبود کلر روبرو هستند دچار پژمردگی نوک برگ ها و متعاقب آن کلروزه شدن عمومی برگ ها می شوند. همچنین ممکن است برگ ها کاهش رشد نشان دهند. در نهایت ممکن است برگ ها به رنگ شبه برنزی در آیند. ریشه های گیاهان رویارو با کلر ممکن است از رشد بازماند و در نزدیکی نواحی راسی ریشه ضخیم شده باشند. کمبود کلر به ندرت فقط در گیاهان رشد یافته در زیستگاه های طبیعی یا کشاورزی، مشاهده می شود.

روی

تعدادی از آنزیم ها برای فعالیت خود به یون های روی نیاز دارند و ممکن است این عنصر برای بیسنتز کلروفیل در برخی از گیاهان هم ضروری باشد. کمبود روی با کاهش رشد بین گره ای به گیاهان با رشد روزت منجر می شود که در آن ها برگ به شکل شعاعی در سطح و یا نزدیک به سطح زمین قرار می گیرند. ممکن است برگ ها کوچک و بدشکل هم باشند، و در حاشیه آنها ظاهر چین خورده پیدا‌ کند. ممکن است این علایم پیامد از دست دادن ظرفیت تولید کافی اکسین ایندول استیک اسید باشد. در برخی گونه ها ممکن است کلروز بین رگ برگی را در برگ های پیرتر نشان دهند و سپس نقاط نکروزه سفید گسترش یابند. ممکن است این کلروزه شدن بیانی از نیاز به روی برای سنتز کلروفیل باشد.

سدیم

در شرایط کمبود سدیم، این گیاهان علایم کلروزه شدن نشان می دهند و حتی در تشکیل گل ناکام می مانند. برخی از گونه های C4 نیز از قرار گرفتن در معرض غلظت سدیم پایین سود می برند. یون های سدیم از طریق افزایش گسترش سلول، رشد را تحریک می کنند و می توانند جایگزینی برای پتاسیم به عنوان یک ماده فعال اسمزی شوند.