تغذیه و کوددهی باغ های گردو

برای رشد رویشی و زایشی مناسب و باتوجه به اهمیت موضوع تغذیه متعادل و ای دستیابی به حداکثر عملکرد محصول، باید ویژه باغ های گردو برنامه غذایی صحیح تعیین کرد. برای این منظور اولین قدم، بررسی سوابق خاکشناسی و انجام آزمایش های دوره ای خاک، آب و گیاه به منظور تعیین شرایط جذب و ویژگی های خاک و آب و مهم تر از همه تعیین میزان عناصر موجود در خاک و گیاه است. زمان، نوع، میزان و نحوه مصرف کود می بایست بسته به اوضاع موجود در هر منطقه تعيين شود. همان گونه که در قسمت احداث باغ اشاره شد، نمونه های خاک در اواخر زمستان تهیه شده و طبق آنالیز و توصیه های آزمایشگاه و نظر کارشناسان عملیات کوددهی از اسفند ماه آغاز می شود. برای تهیه نمونه برگ، در اوایل تابستان (اواسط تیرماه)، از وسط شاخه های درخت از ارتفاع ۱۲۰ تا ۲۱۰cm و از هر شاخه یک برگچه انتهایی و مجموعا ۳۰ برگچه برداشت می شود. سپس برگها با آب تمیز و بدون املاح شست وشو شده و بعد از خشک کردن برگ ها در درجه حرارت اتاق، در پاکت های کاغذی یا پارچه ای بسته بندی، اتیکت گذاری و به آزمایشگاه ارسال می شود. درختان میوه بیش از ۴۰ نوع عنصر را از خاک جذب می کنند؛ ولی تاکنون ۱۷ من عنصر به عنوان عناصر ضروری برای گیاهان شناخته شده است که از این میان تأمین عناصر پرمصرف شامل ازت، فسفر، پتاسیم، منیزیم و گوگرد و عناصر کم مصرف ی منگنز، آهن، روی، مس، بور، مولیبدن و کلر بسیار مهم است.
در وضعیت کمبود عناصر غذایی میزان رشد رویشی و سبزینه گیاه کاهش یافته و منجر به افت کیفیت میوه و گسترش بیماری ها می شود. تشخیص ظاهری کمبود عناصر غذایی عموما به صورت رنگ باختگی و تغییر رنگ برگ ها مشاهده می شود. علائم کمبود عناصر متحرک نظیر ازت، فسفر، پتاسیم و منیزیم اغلب در برگ های پیر و کمبود عناصر غیر متحرک نظیر آهن، بور، مولیبدن، کلسیم، روی و منگنز در برگهای جوان دیده می شود. در جدول زیر نقش هریک از عناصر ضروری در گیاهان و علائم کمبود و زیادبود آنها به اختصار ارائه شده است. گفتنی است بعضا بررسی و تحقیقات کاملی در این خصوص برای گردو صورت نپذیرفته و برخی از اقلام به صورت عمومی ذکر شده است. با توجه به اختلالات در جذب عناصر موجود در خاک، انجام آزمایش برگ و تلفیق آن با آزمون خاک بهتر می تواند وضعیت جذب عناصر غذایی و میزان کمبودهای گیاه را مشخص کند. همچنین میزان کلر برگ باید کمتر از ۳/ ۰ درصد و میزان سدیم برگ کمتر از ۰ / ۱ درصد باشد. لازم به توضیح است مشاهده کمبود مواد غذایی در اندام هوایی و بروز علائم ظاهری و کمبودهای مشخص شده از طریق آزمون اندام گیاه ممکن است نارسایی های ثانویه باشد و علت اصلی کمبود گاهی در اثر محدودیت رشد ریشه یا تخریب ریشه در اثر آفات و بیماریهای خاکزی به وجود می آید. همچنین آسیب به آوندهای درخت مخصوصا در قسمت تنه اصلی می تواند راه انتقال آب و مواد غذایی را مسدود کند و در صورت ترمیم نشدن و با گذشت زمان علائم کمبود عناصر غذایی مشاهده شود؛ بنابراین شناسایی عوامل اصلی و رفع آنها مهم است.
در طی سال های باردهی در یک باغ گردو بر حسب میزان مواد آلی و معدنی موجود در خاک و باتوجه به میزان کوددهی اولیه، در نهایت با رشد درختان و برداشت
حصول (خصوصا در ارقام پیوندی و پربارده) به تدریج سطح عناصر موجود در خاک کمتر می شود. همچنین بخشی از عناصر نیز از طرق دیگر نظیر آبشویی، از دسترس خارج می شوند.
از طرفی در PH مختلف خاک مشکلاتی در جذب برخی عناصر مخصوصا ریز مغذی ها به وجود می آید. جذب عناصر غذایی بسته به توان فیزیولوژیک گیاه و شرایط محیطی نظیر گرما، خشکی، شوری، نوع بافت، عمق و PH خاک و آب، تغییر می کند.
شرایط محیطی بر انحلال پذیری عناصر و رشد ریشه مؤثرند و به این ترتیب بر قابلیت جذب عناصر غذایی تأثیر می گذارند. عوامل فیزیولوژیکی نظیر نحوه انتشار ریشه، نوع پایه، میزان باردهی، بیماریهای ریشه و رقابت بین گیاهان نیز در جذب مواد مغذی مؤثر خواهد بود. اکثر خاک های مناطق گردو کاری در ایران دارای آهک و PH نسبتا زیاد هستند و با وجود اینکه گردو شرایط آهکی را تا حدی می پسندد، در PH زیاد جذب عناصری نظیر آهن، روی، منگنز، مس و بور مختل می شود.
به منظور دستیابی به حداکثر عملکرد کمی و کیفی محصول و با مشخص شدن ضرورت کوددهی باغها و مزارع، استفاده از کودهای آلی و تولید و مصرف انواع های شیمیایی به سرعت توسعه یافته و در حال حاضر برندهای بسیار متنوعی از کودهای شیمیایی و بیولوژیک در داخل و خارج از کشور تولید و مصرف می شود. آنچه امروزه در کشاورزی پایدار و با نگاه اقتصادی برای افزایش بهره وری به آن شده است، در نظر گرفتن جنبه های زیست محیطی و ضرورت تولید محصول سالم است؛ بنابراین بر حفظ حاصلخیزی خاک و جلوگیری از مصرف بیش ان کود شیمیایی و مصرف کودهای آلی تأكید می شود.

الف. کودهای آلی:

استفاده از کودهای حیوانی و سایر کودهای آلی و کمپوست ها نقش مهمی در تغذیه متعادل درختان میوه داشته و ضمن اصلاح ساختار خاک و افزایش تخلخل، با حفظ رطوبت و تقویت عوامل بیولوژیک و با افزایش هموس خاک، در افزایش عملکرد و تولید محصول سالم بسیار اهمیت دارند.
میزان عناصر غذایی در انواع کودهای حیوانی متفاوت است و در هر نوع کود، میزان ترکیبات تجزیه شده، شرایط منطقه، نوع تغذیه دام و درجه خلوص کود باعث تغییر در میزان عناصر و خاصیت کود می شود. علاوه بر مصرف مستقیم کود حیوانی، از سایر منابع مواد آلی شامل ورمی کمپوست حاصل از کود دامی، کمپوست های حاصل از بقایای شاخ و برگ، کلش، ضایعات واحدهای پرورش قارچ و کمپوست های حاصل از کارخانجات چغندر قند و باگاس نیشکر، پودر استخوان و … نیز استفاده می شود. همچنین مواد هیومیکی حاوی اسیدهای آلی نظیر اسید هیومیک و اسیدفولویک نیز به عنوان منابع ارزشمند مواد آلی محسوب می شوند. کودهای هیومیکی به طور طبیعی معمولا از معادن مربوط استخراج و پس از طی مراحل آماده سازی در اشکال و مارک های مختلف به صورت مایع یا جامد در بازار عرضه می شوند.
اهمیت مواد آلی: مواد آلی باعث بهبود شرایط خاکدانه سازی، افزایش تخلخل و نفوذپذیری خاک و افزایش ظرفیت نگهداری آب و موادغذایی خاک می شوند. با افزایش مواد آلی، میزان هموس خاک زیاد شده و به اضافه عوامل زیر نهایت باعث
تغذيه پایدار و متعادل خواهد شد: افزایش ظرفیت تبادلی خاک، بهبود خاصیت بافری، افزایش فعالیت میکروارگانیسم های مفید، توقف رشد پاتوژنها و آزادسازی
آهسته ازت و عناصر مهم از جمله فسفر، روی و مس. تهیه کمپوست: برای تهیه کمپوست توده بقایای گیاهی و حیوانی در یک می انباشته می شود. برای افزایش فعالیت میکروبی افزودن مقادیری کود حیوانی، حدود ۱۰ % کل توده، مفید است. همچنین برای حفظ رطوبت در این روش، پس از اضافه کردن آب، روی توده با خاک یا پلاستیک پوشیده می شود. کمپوست تولیدی کمپوست سرد)، پس از یک سال آماده مصرف است. برای سرعت در آماده سازی است و تهیه کمپوست گرم هوادهی توده به صورت روزانه یا هفتگی بسیار مؤثر د. همچنین استفاده از اکتیویتور که در بازار به نام EM (میکروارگانیسم های بال) شناخته می شود، به میزان ۳۰۰ گرم برای هر تن، باعث تجزیه سریع مواد آلی واهد شد. تازگی و زنده بودن موجودات ذره بینی این مواد بسیار مهم است. همچنین دانه کردن بعضی عناصر غذایی نیز در غنی سازی کمپوست و افزایش فعالیت میکروارگانیسم ها مؤثر است. بقایای گیاهی خام مثل خاک اره، میزان مواد کربنه زیادی دارد؛ بنابراین در صورت استفاده از آنها، اضافه کردن حداقل ۲۰ کیلوگرم کود اوره برای هر تن ضروری است. نحوه و میزان مصرف کودهای آلی اعم از کودهای حیوانی، کودهای سبز و انواع کمپوست ها برحسب وضعیت خاک، شرایط موجود و نیاز باغ متفاوت است و می توان برای هر درخت ۵ تا ۲۰۰ کیلوگرم در سال به صورت خاکی به روشهای پخش و شخم در سایه انداز درخت یا به روش چالکود کوددهی کرد. در صورتی که محدودیتی از لحاظ منابع آبی و هزینه وجود نداشته باشد، در شرایطی می توان مقادیر کود بیشتری مصرف کرد. انواع اسیدهای آلی شامل اسید هیومیک و اسیدفولویک نیز که اثرات بارزی دارند، معمولا به میزان ۱۰ تا ۲۰ لیتر در انواع مایع و ۵ تا۶ کیلوگرم در انواع پودری و گرانول برای هر هکتار توصیه می شود. مصرف کود اسیدهیومیک به صورت محلول پاشی کمتر توصیه شده؛ ولی مصرف انواع کود حاوی بخش زنجیره کوتاه اسید هیومیک همراه با اسیدفولویک به صورت محلول پاشی امکان پذیر است. نحوه مصرف این کودها به صورت خاکی توزیع مناسب تری دارد؛ ولی برای در کار می توان آنها را همراه با آب آبیاری نیز مصرف کرد.
باتوجه به اهمیت و اثرات فراوان مصرف کودهای آلی می توان گفت در شرای معمولی مصرف کودهای آلی رضایت بخش بوده و ارجحیت دارد؛ با این حال باتوجده تداوم برداشت، خصوصا در ارقام پر محصول جدید، و نیز در بعضی موقعیت ها از طریق کودهای آلی نمی توان مقادیر موردنیاز عناصر ضروری را در حد کفایت تأمي.. کرد. لذا در صورت تشخیص، برای دستیابی به صرفه های اقتصادی، استفاده از کودهای شیمیایی دارای کیفیت و قیمت مناسب با قابلیت جذب و اثر مناسب و با درصد عناصر بیشتر، در برنامه غذایی توصیه می شود.

ب. کودهای شیمیایی:

برندهای مختلف کودهای تجاری در بازار فراوان به چشم می خورد و به مصرف می رسد. ارزش غذایی موجود در این کودها و همچنین تعادل نسبت عناصر در بسیاری از آنها برای تأمین بهترین شرایط جذب، آثار بارزی داشته است. با این حال، در مصرف این کودها باید دقت شود؛ چراکه باتوجه به نتایج آزمونها، نیاز غذایی هر باغ، نیاز هر مرحله و نوع گیاه متغیر است و مهمتر از همه این کودها گاهی حتی بدون داشتن درصد عناصر بیشتر هزینه گزافی تحمیل می کنند و از طرفی بسیاری از آنها خارجی هستند. برای این منظور، استفاده از فرمولاسیون کودهای اصلی پایه از مراکز تأییدشده پیشنهاد می شود.

برخی کودهای شیمیایی اصلی مصرفی در ایران

• کودهای ازته:

مهم ترین عنصر در گردو کاری ازت است. ازت یا نیتروژن مستقیما در افزایش عملکرد و درصد مغز و چربی و پروتئین مغز مؤثر است. تامین ازت در طول فصل رشد در صورت تأمین آب و سایر عناصر غذایی مهم ترین نقش را برای حداکثرشدن رشد و عملکرد به عهده دارد. ازت باعث افزایش گل انگیزی افزایش تشکیل گل های ماده می شود. مصرف کودهای ازته در کنترل کرم خور همچنین در مواجهه با بروز آنتراکنوز مفید است. میزان نیاز به ازت در ارقام پر محصول و دارای باردهی جانبی، بیشتر است.
به طورکلی مصرف کودهای ازته شدید فعالیت میکروارگانیسم های خاک را تحریک می کند و ممکن است در محیط مستعد باعث تکثیر پاتوژن های قارچی و میکروبی شود. از طرفی مصرف به موقع کودهای ازته و اجتناب از مصرف آنها در اواخر فصل، معمولا برای جلوگیری از سرمازدگی بسیار مهم است. بعضی منابع برای تقویت جوانه های گل، مصرف کود ازته را پس از برداشت محصول توصیه کرده اند که بسته به شرایط منطقه، در صورت فراهم بودن زمان کافی تا قبل از سرمای پاییزه، مخصوصا وقتی ضعف شدید غذایی وجود داشته باشد، توجیه پذیر است.
انواد کود های ازته عبارتند از:

۱.کود اوره:

این کود دارای %۴۶ ازت بوده و با عرضه هر دو فرم ازت آمونیومی و نیتراتی، شرایط مناسبی برای تأمین نیتروژن موردنیاز گیاه ایجاد می کند. این کود واکنش خنثی داشته و در PH معمولی تا حدی خاصیت اسیدزایی دارد؛ ولی در خاک های قلیایی برعکس، با تبدیل شدن به آمونیاک، خاصیت قلیایی و تصعيد می یابد. باتوجه به واحد ازتی ارزان تر از سایر کودهای ازته صرفه اقتصادی بیشتری دارد و عمدتا به صورت خاکی پخش در سایه انداز و چالکود مصرف می شود؛ ولی توصیه مصرف آن به صورت کود آبیاری و طی دفعات در طول فصل رشد از اوایل بهار و به میزان کمتر تا اواسط تابستان است. میزان مصرف بسته به شرایط از ۵۰تا۱۲۰۰ گرم برای هر درخت امکان پذیر است.
مصرف کود اوره همچنین می تواند به صورت محلول پاشی انجام شود که از این طریق اثرات سریع تر ولی مقطعی خواهد داشت. برای این منظور، محلول پاشی در طول فصل رشد به میزان ۲ تا ۵ در هزار امکان پذیر است. کود اوره تهیه شده نباید بیشتر از ۰ / ۲۵ تا %۰ / ۵ بیورت داشته باشد و محلول پاشی باید در ساعات خنی انجام شود. همچنین در ترکیب محلول پاشی میوه بندی (فروت ست) نیز به میزان د هزار به همراه سولفات روی (۵ در هزار) و اسیدبوریک (۵ در هزار) در اواخر و رشد قبل از برگ ریزان و نیز در هنگام تورم جوانه ها باعث تقویت جوانه و بهبود شرایا گرده افشانی و تشکیل میوه می شود.
در بسیاری از درختان میوه تبدیل ۳ تا %۱۰ گلها به میوه کفایت می کند، ولی ۱۰۰ % گل های ماده گردو باید به میوه تبدیل شود؛ بنابراین تسهیل و بهبود گرده افشان و انجام این محلول پاشی در گرد و بسیار اهمیت دارد. هرچند در گردو سال آوری زیادی دیده نمی شود، با محلول پاشی فروت ست تمایل به سال آوری درخت کمتر خواهد شد به شرط آنکه سایر مراحل تغذیه، نگهداری و هرس و آبیاری نیز در حد
کفایت انجام شود.

۲. سولفات آمونیوم:

این کود دارای %۲۰ / ۵ ازت است و نیز با داشتن سولفور باعث اسیدی شدن محيط خاک می شود؛ بنابراین در شرایط آهکی برای مصرف خاکی خصوصا در چالکود بسیار مناسب تر است. میزان مصرف آن به طور فرضی با درنظر گرفتن شرایط و مصرف سایر منابع ازتی می تواند از ۱۰۰تا۱۵۰۰ گرم برای هر درخت باشد. با تداوم مصرف کودهای اسیدزا در خاک های آهکی، شرایط برای جذب فسفر و ریز مغذی ها فراهم می شود. فرم آمونیوم موجود در سولفات آمونیوم باعث مقاومت نسبی آن در مقابل آب شویی ازت شده و از طرفی گوگرد موجود در آن نقش غذایی هم دارد. سولفات آمونیوم را همانند اوره می توان محلول پاشی کرد و به صورت کود آبیاری هم قابلیت مصرف دارد؛ اما اختلاط این کود باکلرور پتاست به صورت کود آبیاری باعث رسوب پتاسیم شده و همچنین در شرایط زیادی آب نیز رسوبات گچی به وجود می آید که ممکن است مقداری از نفوذپذیری خاک را کاهش دهد و همچنین در این حالت تلفات آمونیاکی از حالت معمول بیشتر خواهد بود.

٣. نیترات آمونیوم:

این کود دارای %۳۳ / ۵ ازت به نسبت مساوی از هر دو فرم ویرات و آمونیوم است و به خاطر داشتن نیترات محلول و قابل جذب به سرعت جذب شده و اثرات مصرف آن مشخص می شود. این کود جاذب الرطوبه بوده و مستعد آتش گرفتن در انبار است. مصرف این کود به صورت پخش سطحی، سرک، چالکود و خصوصا به صورت کود آبیاری امکان پذیر است. مقدار مصرف بسته به شرایط از ۱۰۰ تا ۱۵۰۰ گرم برای هر درخت توصیه می شود. این کود تا حدی اسیدزا و حساس به آبشویی بوده و واحد از تی آن گران تر است. همانند اوره و سولفات آمونیوم قابلیت محلول پاشی نیز دارد و گاهی به همراه علف کش ها و سایر آفت کش ها برای افزایش شرایط جذب در محلول مصرفی مخلوط می شود.

۴. اوره با پوشش گوگردی:

استفاده از کودهای کند رهاشونده به ویژه در خاکهای شنی اهمیت زیادی دارد و انواع این کودها نظیر اوره با پوشش گوگردی در سال های اخیر به بازار عرضه شده است. این کود دارای %۳۵ ازت بوده و با اثرات تدریجی تغذیه ازت و گوگرد به راحتی شسته نشده و در برابر آب شویی مقاوم تر است. مصرف این کود خصوصا در چالکود به میزان ۰
۵ تا ۳ کیلوگرم برای هر درخت توصیه شده است.

• کودهای فسفاته:

فسفر به عنوان یک عنصر ضروری برای حیات نباتی، زودتر از اکثر عناصر دیگر نقش برجسته خود را در تغذیه پیدا کرده است. فسفر در تمام انتهای گیاهی یافت می شود و نقش حیاتی آن در فتوسنتز، تسریع رشد ریشه، زنی بذر و رسیدن میوه بارز است؛ درنتیجه برای دستیابی به حداکثر عملکرد کمی و کیفی ضروری است.

در مناطق خشک و نیمه خشک با خاکهای آهکی (PH بیشتر از شرایط رطوبت کم و همچنین باضعف مواد آلی خاک و گسترش نیافتن کام ریشه ها، قابلیت تأمین و جذب فسفر کاهش می یابد. بنابراین لازم است شرایط حذر بهبود یافته و در صورت لزوم کودهای فسفاته در حد متعادل مصرف شود.

۱. کود سوپرفسفات تریپل:

این کود دارای %۴۶ پنتا اکسید فسفر بوده و همچنین حاوی کلسیم است و نیز گوگرد موجود در آن تا حدی باعث خاصیت اسیدزایی می شود. حدود %۴۰ از این کود در آب حل می شود، در خاک تحرک کمی دارد و بخش عمده ای از آن در خاک تثبیت یا ترکیب می شود. معمولا مصرف این کود به صورت خاکی امکان پذیر است و کاربرد آن در عمق خاک به شکل چالکود ارجحیت دارد. کود سوپرفسفات ساده نیز در بازار وجود دارد که دارای %۲۰ فسفر است و به دلیل داشتن گچ خاصیت اصلاحی نیز دارد. مقدار مصرف کودهای سوپرفسفات در صورت کمبود از ۱۰۰ تا ۸۰۰ گرم برای هر درخت توصیه می شود.

٢. کود فسفات آمونیوم:

به دو شکل مونو آمونیوم فسفات (دارای %۱۱ ازت و ۴۸ % پنتا اکسید فسفر) و دی آمونیوم فسفات (دارای %۲۳ ازت و %۴۶ پنتا اکسید
فسفر) در بازار عرضه می شود. فسفات آمونیوم را می توان با صرف زمان در آب حل کرد و بنابراین این کود علاوه بر مصرف خاکی در صورت ضرورت می تواند در سیستم آبیاری به صورت کود آبیاری نیز مصرف شود؛ ولی نمی توان آن را در تانک کود به همراه کودهای کلسیمی، سولفات منیزیم و عناصر ریزمغذی مصرف کرده از طرفی تثبیت یا رسوب این کود در خاکها و آب های کلسیمی بیشتر بوده و بهتر است در چالکود مصرف شود. در صورت مشاهده کمبود در طول فصل رشد هم می توان این کود را به نسبت ۵تا۸ در هزار محلول پاشی کرد.
مقدار مصرف کودهای فسفات آمونیوم بسته به شرایط برای هر درخت می تواند ۱۸۰۰ گرم باشد. در صنعت تولید کود با ترکیب دی آمونیوم فسفات به میزان ۷۵ % و سولفات آمونیوم به میزان %۲۵، کودهای پلی فسفات نیز به بازار عرضه شده است که در نتیجه اسیدیته آن بهبود یافته و انحلال پذیری خوبی در آب دارند و در کد آبیاری توصیه می شوند. این کودها گاهی با ترکیب با بعضی ریز مغذی ها عرضه می شوند.

٣. اسیدسوپرفسفریک:

این کود دارای فسفر فراوان (۶۹ تا %۷۶ بنتا اکسید فسفر) است و با توجه به داشتن خاصیت اسیدی برای خاکهای آهکی مناسب تر است ولی مصرف آن نیاز به امکانات ویژه ای دارد. با در نظر گرفتن خاصیت خورندگی این کود، برای مصرف آن در سیستم آبیاری تحت فشار بهتر است به جای اتصالات فلزی از اتصالات پلیمری استفاده شود. بهتر است در تانک کود همراه با ریز مغذی ها مصرف نشود. برای محلول پاشی نیز باید PH آب مصرفی در حد خنثی
به طور کلی بخشی از کودهای فسفاته معمولا در خاک های آهکی تثبیت شده و با تشکیل فسفات کلسیم انحلال پذیری فسفر کاهش می یابد؛ بنابراین به کارگیری روش چالکود برای جلوگیری از برخورد مستقیم کرد با خاکهای کلسیمی و منیزیمی و تسهیل شرایط جذب فسفر اهمیت دارد. بالعكس اختلاط کودهای ازتی و فسفاتی باعث افزایش جذب فسفر می شود.

• کودهای پتاسه:

میزان پتاسیم خاک تقریبا ۶ برابر ازت و ۱۴ برابر فسفر است. این حال، باتوجه به اینکه گیاهان همانند ازت نیاز فراوانی به پتاسیم دارند، تأمین هم اهمیت فراوانی دارد. متخصصان بنا به علل زیر، مصرف کودهای پتاسه را مد نظر قرار داده اند: نقش حیاتی پتاسیم در فرآیندهای متابولیسمی، تداوم برداشت پتاسیم از خاک، آب شویی در خاک های شنی، تلفات حاصل از فرسایش و درنهایت به دلیل برخی شرایط و افزایش محدودیت ها در جذب پتاسیم اعم از زیادی کلسیم و منیزیم، کمبود رطوبت خاک، تهویه اندک، کاهش دمای خاک و گسترش نیافتن ریشه در شرایط کم آبی. کود پتاسه می تواند با تأمین پتاسیم، تشکیل انساج گیاهی و پروتئین سازی را با حضور ازت تسریع کند. همچنین پتاسیم باعث کاهش تعرق و صرفه جویی در مصرف آب و مقاومت در برابر خشکی می شود. از دیگر آثار مفید پتاسیم می توان به نمونه های زیر اشاره کرد: افزایش استحکام گیاه و مقاومت در برابر بیماری ها، مقاومت در برابر سرمازدگی ( با تنظیم آب، افزایش استحکام دیواره سلولی، کاهش نقطه انجماد شیره گیاهی)، گسترش ریشه ها و در نتیجه افزایش قدرت جذب گیاه، افزایش کیفیت میوه و بهبود خاصیت انبارداری. در بسیاری از مناطق گردوكاری و در خاکهای گچی و آهکی سبک، پس از بررسی مقدار پتاسیم و منیزیم خاک، مصرف کودهای پتاسه در کنار کودهای منیزیمی ضروری می نماید.

١. سولفات پتاسیم:

این کود حاوی %۴۱ / ۵ پتاسیم خالص بوده و با داشتن ترکیب سولفاتی تا حدودی خاصیت اسیدزایی دارد و منبعی برای تأمین گوگرد نیز محسوب می شود. واحد پتاسیم آن گران تر از کود کلرور پتاسیم است و از لحاظ انحلال پذیری، %۱۲ از این کود در دمای معمولی در آب حل می شود. حدود %۷ از کود پتاسیم مصرفی در جهان به صورت سولفات پتاسیم است؛ ولی در ایران با توجه به مشکل PH، تولید و مصرف این کود بیشتر است. مصرف این کود به صورت خاکی شامل پخش سطحی و شخم و نیز به صورت چالکود بسیار مفید است. میزان مصرف آن بسته به شرایط مختلف بین ۲۰۰ تا ۳۰۰۰ گرم برای هر درخت توصیه می شود. به صورت کود آبیاری کمتر استفاده می شود، با این حال با افزایش درجه حرارت آب و صرف وقت بیشتر در آب حل شده و در سیستم آبیاری نیز قابلیت مصرف پیدا می کند، هرچند با مقادیری از کلسیم آب تشکیل سولفات کلسیم می دهد.

٢. کلرور پتاسیم:

این کود در سطح جهان رایج ترین منبع تأمین پتاسیم است. دارای %۵۰ پتاسیم خالص بوده و در شرایط معمولی %۳۵ آن در آب حل می شود. باتوجه به درصد خلوص و کمتر بودن نسبی هزینه تولید، واحد پتاسیمی به شرق تری دارد. با این حال به دلیل داشتن کلر ممکن است مشکلاتی را به وجود آورد. اغلب مناطق گردوکاری کشور با مشکل شوری خاک و آب مواجه نیستند؛ بنابراین شرف کلرور و انباشت نمک و کلر آنچنان مسئله ساز به نظر نمی رسد؛ با این حال باتوجدب میزان کلر موجود در آب یا خاک و نیز استمرار مصرف این کود و از طرفی حساسیت بالای گردو به زیادی کلر، نباید به استفاده از این کود در بلندمدت اصرار کرد. می توان گفت اثرات منفی و سمیت کلر در اثر مصرف افراطی کلرور پتاسیم به روش کود آبیاری دیده می شود.
میزان مصرف این کود نیز بسته به موقعیت، ۱۰۰ تا ۲۰۰۰ گرم برای هر درخت می تواند در نظر گرفته شود و در کود آبیاری بهتر است به تقسیط در طول فصل رشد مصرف شده و با سولفات آمونیوم مخلوط نشود.

٣. نیترات پتاسیم:

این کود مشکلات کلر اضافی را به همراه ندارد و حاوی ۳۸ % پتاسیم خالص و %۱۴ ازت است. از لحاظ انحلال پذیری، %۳۵ از آن در دمای معمولی در آب حل می شود که این میزان حلالیت با افزایش درجه حرارت آب بیشتر می شود. این کود را می توان به صورت خاکی و در چالكود مصرف کرده همچنین با توجه به انحلال پذیری قابل قبول، مصرف این کود به همراه سیستم آبیاری و با تقسيط ارجحیت دارد. این کود همانند کود اوره در حین حل شدن درجه حرارت محلول را کاهش میدهد بنابراین افزایش حرارت باعث تسریع در کار می شود. مقدار مصرف این کود باتوجه به شرایط و بسته به میزان مصرف سایر منابع ازت و پتاسیم ۱۰۰ تا ۲۰۰۰ گرم برای هر درخت پیش بینی می شود. محلول پاشی این کود به نسبت ۵تا۸ در هزار امکان پذیر است.

• کودهای گوگردی:

پس از سه عنصر اصلی ازت، فسفر و پتاسیم، گوگرد به همراه کلسیم از عناصر پر مصرف ثانویه است و به مقدار زیاد در قسمت های مختلف گیاه یافت می شود. گوگرد برای متابولیسم گیاه ضروری بوده و در پروتئین سازی و حفظ سبزینه گیاه نقش اساسی دارد. همچنین اهمیت گوگرد در گسترش ریشه ها و در ساخت روغن گیاهی به اثبات رسیده است و به دلیل ایجاد محیط اسیدی در خاک، مصرف آن در مناطق گردوکاری ایران حائز اهمیت است.

مقادير عمده ای از گوگرد ممکن است از طریق بارندگی تأمین شود که در مناطق خشک تر طبیعتا این میزان کمتر است. سنگ گوگرد استخراج شده از معادن طبیعی ممکن است مقادیر مختلفی از سایر مواد نظیر گچ، آهک، منیزیم، سلیسیم و سدیم به همراه داشته باشد و در صورت شناخت دقیق ترکیبات آن و نداشتن مواد مضر مانند سدیم و نمک می توان این خاک معدنی را مستقیما برای کشاورزی مصرف نمود که ارزان و بسیار ارزشمند است .

در حال حاضر در میان کودهای خالص گوگردی علاوه بر گوگرد پودری با %۹۸ گوگرد، که مصرف آن به دلیل عوارض تنفسی تا حدی مشکل است، کودهای گوگردی بنتونیت دار و گرانوله به صورت دانه بندی تولید می شود که معمولا حاوی ۷۰ تا %۹۰ گوگرد است. همچنین بیوگوگرد پودری ۲۵ کیلویی شامل گوگرد عنصری به اضافه بسته های نیم کیلویی حاوی باکتریهای اکسیدکننده گوگرد (تیوباسیلوس)، تولید و به بازار عرضه می شوند.

صرف این کودها به صورت خاکی چه به صورت پخش در کل خاک سایه انداز چه به صورت چالکود می تواند مفید باشد و علاوه بر نقش تغذیه ای، نقش کننده دارد. همچنین در کنترل بعضی پاتوژنها نیز مؤثر است. میزان مصرف های گوگردی محدودیت کمتری دارد و از ۲۰۰ گرم تا ۶ کیلوگرم برای هر درخت این پیش بینی و توصیه شود. گفتنی است کودهای گوگردی دیگری نیز نظیر گوگرد گرانول، بیوفسفات طلایی و بیوگوگرد طلایی در کشور تولید و مصرف شود. ضمنا در ترکیب تعدادی از کودهای شیمیایی دیگر نیز مقادیر مختلفی از عنصر گوگرد وجود دارد؛ از آن جمله گوگرد موجود در کود اوره با پوشش گوگردی ۱۵ %، سولفات آمونیم %۲۴ / ۲ ، سوپرفسفات ۱۲ تا %۱۴، سولفات پتاسیم منیزیم ۱۵ %، سولفات کلسیم (گچ) %۱۷ / ۵ ، سولفات پتاسیم %۱۷ / ۵ است و در تعدادی دیگر از کودهای شیمیایی نیز ترکیب شده است که به طور مستقیم و غیر مستقیم در تغذیه درختان نقش دارد.

• تأمین کلسیم:

کلسیم در خاک های گچی و آهکی ایران، به وفور وجود دارد و به مقدار زیادی هم توسط گیاهان جذب می شود. علی رغم نقش اصلاح کننده این عنصر، وجود آهک بیش از حد در جذب فسفر و عناصر ریزمغذی اختلال ایجاد می کند؛ ولی درخت گردو تا حد زیادی به عنوان آهک دوست شناخته شده است. در گیاهان آهک دوست علاوه بر جذب بیشتر این عنصر، مکانیسم های سازگاری با این شرایط باعث کارایی بیشتر این گیاهان در جذب بهتر فسفر، آهن، روی، مس و منگنز می شود؛ به این طریق که در گیاهان آهک دوست توانایی همزیستی با قارچهای توریزا افزایش یافته و باعث بهبود جذب این عناصر می شود.

همچنین بخشی از تمایل گردو به خاک های آهکی به دلیل افزایش تخلخل و بهبود نفوذپذیری خاک است. باید خاطرنشان کرد که این نقش عمدتا مربوط به آهک فعال در سان خاک است و در صورت رسوب و تراکم آهک در لایه های زیرین و تحت شرایط خاص، معکوس عمل کرده و باعث ایجاد لایه های سخت و غیرقابل نفوذ می شود. کلسیم یکی از عناصر مهم در تقسیم سلولی، رشد کلئوپتیل و گسترش ریشه ها، موش در رشد لوله گرده و به همراه پتاسیم در باز و بسته شدن روزنه ها و تنظیم آب سلولی نقش دارد. همچنین در استحکام گیاه و مقاومت در برابر بیماری ها و تنش ها، افزایش عمر انباری محصول و تنظیم تنفس سلولی مؤثر است.

باتوجه به اینکه خاک های مناطق گردو کاری اغلب حاوی بیش از %۱۵ کربنات کلسیم است و نیز در صورت شرایط تغذیه متعادل و مقدار مناسب پتاسیم و منیزیم در خاک و شرایط آبی مناسب، احتمالا كمبود کلسیم در گردو دیده نمی شود؛ با این حال، کلسیم یک عنصر غير متحرک است و برای انتقال در شيره پرورده با مشکل مواجه است و در صورت مشکلات تغذیه ای و خشکی محیط ممکن است کمبود کلسیم در میوه ها متصور باشد؛ لذا در صورت اثبات کمبود، برای رفع مشکل، محلول پاشی با نیترات کلسیم یا کود کلرور کلسیم به میزان ۱۰ در هزار مفید خواهد بود.

• تأمین منیزیم:

در یک خاک ایده آل نسبت کاتیونهای قابل تبادل باید %۶۵ کلسیم ، %۱۰ منیزیم، %۵ پتاسیم و %۲۰ هیدروژن باشد. هرگاه این تعادل به هم بخورد جذب این عناصر از جمله منیزیم دچار اختلال می شود. نسبت مناسب پتاسیم به منیزیم موردنیاز در خاک معمولا ۲ به ۱ است و در صورت مصرف بیش از انداز کودهای پتاسیمی در خاک های شنی و در مناطق کم باران ممکن است کمبود منیر مشاهده شود. بررسی وضعیت جذب منیزیم در خاک های آهکی ایران، با توجه وجود کلسیم زیاد، ضرورت دارد. عوارض کمبود منیزیم معمولا در اواخر فصل و در برگ های پیرتر روی شاخه های جوان دیده می شود و به دلیل نقش مستقیم در ساختمان کلروفیل باعث ایجاد کلروز بین رگبرگی می شود به طوری که زردی برگ در حاشیه و نوک بیشتر بوده و نواحی سبز رنگ روی برگ به شکل V باقی می ماند. با کمبود منیزیم ممکن است ریزش برگ و میوه اتفاق بیفتد. علاوه بر نقش منیزیم در فتوسنتز و فعالیتهای آنزیمی، این عنصر به همراه گوگرد و فسفر در ساخته شدن روغن گیاهی نقش دارد و در انتقال کربوهیدرات ها از برگ به شاخه مؤثر است. این عنصر در تنظیم جذب سایر عناصر و خصوصا افزایش جذب فسفر نقش دارد. کود حیوانی حاوی مقادیر مناسبی منیزیم است، ضمن اینکه از طریق باران نیز منیزیم موجود در گردوغبار هوا وارد خاک می شود. در برنامه تغذیه باغهای گردو، بنا بر آزمون خاک و گیاه، باید به مصرف کودهای منیزیمی نیز در کنار کودهای پتاسه توجه کرد.

۱. سولفات پتاسیم منیزیم:

برای حفظ تعادل در مصرف عناصر پتاسیم و منیزیم، استفاده از این کود می تواند به نسبت مفیدتر باشد به شرط آنکه میزان اولیه این عناصر در خاک نامتعادل نباشد. این کود حاوی %۱۸ / ۲ پتاسیم خالص و %۱۰ / ۸ منیزیم و %۱۵ گوگرد است و به صورت خاکی و در چالکود به میزان ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ گرم برای هر درخت توصیه می شود. همچنین این کود به صورت کود آبیاری و به تقسیط در خور مصرف است. از طریق محلول پاشی نیز به میزان ۵ در هزار در طول فصل رشد توصیه می شود.

۲. سولفات منیزیم:

سولفات منیزیم صنعتی حاوی %۱۶ اکسید منیزیم و ۳۸ % سولفات است، PH خنثی دارد و در صورت کمبود، ممکن است در چالکود به میزان ۵۰ تا ۷۰۰ گرم برای هر درخت توصیه شود. به صورت محلول پاشی به میزان ۵ در هزار در طول فصل رشد و طی چند مرحله قابلیت مصرف دارد، برای این منظ اختلاط آن با سموم مسی و آرسنات دار امکان پذیر نیست.
رفع کمبود منیزیم از طریق مصرف کلرور منیزیم و نیز از طریق جلوگیری از زیاده روی مصرف کلرور پتاسیم امکان پذیر است. ازت در جذب منیزیم اثر مثبت دارد و مصرف کودهای آمونیتی درصورتی که شرایط نیتریفیکاسیون فراهم نباشد به علت کاهش تهویه و عدم فعالیت باکتری های نیتروموناس و نیتروباکتر، باعث کمبود منیزیم می شود.
در مصرف سولفات منیزیم و سولفات پتاسیم منیزیم به صورت کود آبیاری، وجود کلسیم و میزان کربنات آب ممکن است عامل محدودکننده باشد. همچنین اختلاط این کودها با فسفات آمونیم و کلرور پتاسیم در یک تانک کود مناسب نیست.

• تأمين عناصر کم مصرف:

میزان نیاز و مصرف عناصر ریزمغذی (کم مصرف) شامل آهن، روی، مس، منگنز، بور، مولیبدن و کلر در گیاهان کمتر از عناصر اصلی NPK (نیتروژن، فسفر، پتاسیم است؛ ولی این عناصر نیز نقش کلیدی و بسیار مهمی برعهده دارند و کمبود آنها در بسیاری از باغهای میوه کشور به چشم می خورد.
کمبود عناصر ریزمغذی به شدت باعث اختلال در رشد گیاه شده و در نتیجه عملکرد کمی و کیفی محصول را کاهش می دهد. این کمبود می تواند ناشی از عوامل زیر باشد: وجود بیش از حد کلسیم و PH قلیایی خاک، مصرف بیش از حد کودهای فسفره، کمبود مواد آلی خاک، خشکی محیط و آبیاری کم، تداوم برداشت محصول و مصرف نکردن کودهای ریز مغذی در برنامه سالانه کوددهی نقش هریک از عناصر ریزمغذی و عوارض کمبود و زیادبود آنها در جدول مربوط ارائه شده است. با مشخص شدن اهمیت آنها، در سال های اخیر به استفاده از این عناصر در برنامه غذایی بیشتر توجه شده است.

۱. تأمين عنصر روی با استفاده از سولفات روی و کلاتهای روی:

کمبود روی در درختان گردو به صورت ریز برگی و نزدیک شدن فاصله جوانه ها و در درختان ضعیف به طور شاخص خشکیدگی سرشاخه ها دیده می شود. کود سولفات روی۔ خشک حاوی %۳۴ روی بوده و نوع آبدار آن %۲۴ روی دارد. برای مصرف خاکی فقط به صورت چالکود توصیه می شود. میزان مصرف از این طریق ۵۰ تا ۸۰۰ گرم برای هر درخت است. همچنین از طریق محلول پاشی به نسبت ۳تا۵ در هزار بعد از گلدهی و در طول فصل رشد طی چند مرحله درخور مصرف است و نیز برای افزایش میوه بندی در ترکیب فروت ست توصیه شده است. خاطرنشان می شود که PH آب محلول می بایست در حد خنثی باشد؛ به همین دلیل اضاف نمودن آهک هیدراته بسته به PH آب به میزان یک سوم سولفات روی مصرفی توصیه می شود.

محلول پاشی سم قارچ کش زینب دومنظوره و حاوی روی است. همچنین محلول پاشی سولفات روی بهتر است به همراه سولفات منگنز انجام شود. برای کود آبیاری، بی کربنات زیاد آب محدود کننده است و همچنین با کودهای فسفره نباید مخلوط شود. به منظور کاهش اثرات مخرب PH و زیادی وجود عناصر کلسیم و فسفر خاک، تکنولوژی کودهای کلاته برای انواع ریز مغذی ها در بازار عرضه شده است که با ایجاد پوشش باعث حفظ شرایط جذب این عناصر می شود. کودهای کلاته به صورت تک عنصری نظیر کلات روی %۱۴ و یا در ترکیب کودهای کامل به کار گرفته شده اند و مصرف آنها به صورت مصرف خاکی و محلول پاشی یا در کود را ابیاری توصیه می شود.

با توجه به اهمیت عنصر روی برای تغذیه درختان گردی احتمال تأمین نشدن آن، بسیار مهم است که در برنامه غذایی لحاظ شده و کمبود شدید آن ممکن است باعث سر خشکیدگی شاخه ها و تأخیر در بیدارشدن درختان در بهار شود.

۲. تأمين عنصر آهن با استفاده از سولفات آهن یا کلات های آهن:

عنصر آهن به عنوان مهمترین عامل سبزینه به همراه ازت نقش بسیار عمده ای می در عملکرد و سلامت درختان گردو به عهده دارد و کمبود آن شایع است. کود سولفات آهن حاوی %۱۹ آهن است و د مصرف آن به صورت خاکی چندان مفید است گزارش نشده؛ ولی در هر صورت در چالکود علایم کمبود آهن به میزان ۱۰۰ تا ۷۰۰ گرم برای هر درخت، اثرات بیشتری دارد. استفاده از این کود به صورت محلول پاشی به نسبت ۲تا۵ در هزار میتوباند مؤثر باشد. استفاده از ترکیبات کلاته فقط به فرم EDTA برای محلول پاشی و به میزان ۱ در هزار توصیه شده است. به طور کلی برای محلول پاشی انواع کودهای آهن بهتر است آب مصرفی اسیدی شود. سكوسترين آهن به فرم EDDHA برای کود آبیاری و مصرف خاکی به میزان ۲۰ تا ۲۰۰ گرم برای هر درخت توصیه شده است. به طورکلی برای محلول پاشی کلات آهن فرم EDTA و کود سولفات آهن، بهتر است آب مصرفی با استفاده از اسید سولفوریک غلیظ به میزان ۰ / ۱ % اسیدی شود. با توجه به خاصیت آنتاگونیسم بین آهن و منگنز، با مصرف کلاتهای آهن ممکن است کلروز منگنز ایجاد شود؛ بنابراین باید در مقدار مصرف و تغذیه متعادل آنها دقت به عمل آید. روش تزریق سولفات آهن به تنه درختان به میزان ۲ تا ۱۰ در هزار نیز آزمایش شده و اثرات مثبتی داشته است.

٣. تأمین عنصر بور با استفاده از اسیدبوریک:

اثر بور در رشد لوله گرده و اثر محرک آن در جذب قند و اکسیژن توسط دانه گرده باعث شده تا این عنصر در گرده افشانی گردو اهمیت زیادی داشته باشد. هرچند علائم کمبود این عنصر ممکن است زیاد مشاهده نشود، مشکلات سمیت بور بیشتر بارز بوده و درختان گردو به زیاد بودن بور خاک حساس هستند. از طرفی دامنه کمبود و زیادبود بور محدود است؛ بنابراین آزمایش خاک و گیاه برای تعیین تغذیه بور بسیار اهمیت دارد. با این توصیف، در هر صورت محلول پاشی اسیدبوریک در محلول فروت ست مفید است. اسیدبوریک حاوی %۱۱ عنصر بور بوده و در طول فصل رشد در صورت کمبود می توان به میزان دو در هزار آن را محلول پاشی کرد. برای محلول پاشی اختلاط آن با کلرور کلسیم، سولفات منگنز، سولفات آهن، سموم آرسنات دار مجاز نیست. مصرف خاکی این کود در چالکود به میزان ۲۰ تا ۲۰۰ گرم تحت شرایط مختلف توصیه می شود. مصرف اسیدبوریک باتوجه به انحلال پذیری مناسب به صورت کود آبیاری نیز امکان پذیر است.

۴. تأمین عنصر منگنز با استفاده از سولفات منگنز:

در صورت مصرف بیش از اندازه آهن و روی بالأخص در خاک های آهکی و در حضور فسفر زیاد معمولا کمبود منگنز بروز می کند. از دلایل مهم دیگر در بروز کمبود منگنز، مصرف بیش از اندازه کودهای حیوانی است که ممکن است در شرایط آب وهوایی سرد و مرطوب در ابتدای بهار در درختان گردو دیده شود. کود سولفات منگنز حاوی %۳۲ منگنز بوده و مصرف آن در خاک های آهکی ترجیحا به صورت چالکود مناسب تر است؛ میزان رفت از این طریق ۲۰تا۴۰۰ گرم برای هر درخت توصیه می شود. از طریق محلول پاشی نیز این کود به میزان ۵ در هزار درخور مصرف است. برای جلوگیری از کمبود منگنز باید در مصرف مواد آلی، خصوصا نپوسیده، و در مصرف زیاد کود آهن و روی احتیاط کرد.

۵. تأمين عنصر مس با استفاده از سولفات مس:

کمبود مس در گردو کمتر دیده می شود؛ ولی در خاک های شنی و آهکی ممکن است بروز کند. میزان نیاز درخت به مس چندان نیست؛ ولی به عنوان یک عنصر محرک رشد مهم و ضروری است. با توجه به سموم مصرفی برای گردو نظیر اکسی کلرور مس و محلول بردو احتمالا این عنصر در حد لازم تأمین می شود؛ ولی در صورت بروز کمبود و ضرورت مصرف، استفاده از سولفات مس %۲۵ به میزان ۳۰تا ۲۵۰ گرم برای هر درخت و ترجیحا به صورت چالکود توصیه می شود. انجام محلول پاشی سولفات مس به میزان ۵ در هزار نیز در طول فصل رشد و به میزان ۲ تا ۴ در فصل خواب (دومنظوره) مفید است. باید خاطرنشان کرد در صورت محلول پاشی، اضافه کردن آهک هیدراته به میزان یک پنجم سولفات مس برای جلوگیری از سوزندگی ضروری است.

ج. کودهای بیولوژیک:

کودهای بیولوژیک حاوی ریز جانداران مؤثر در تغذيه گیاهان هستند و در سال های اخیر با توجه به نقش برجسته این کودها در بهبود خواص فیزیکی و شیمیایی خاک و افزایش عملکرد محصول و به ویژه در تولید محصول سالم و در کشاورزی پایدار به آنها توجه شده است.

انواع کودهای بیولوژیک حاوی موجودات ذره بینی نظیر باکتری های تثبیت کننده ازت، باکتری های ریزوسفری، قارچهای همزیست، میکروارگانیسم های حل کننده فسفات، اکسیدکننده های گوگرد، کرم های خاکی، جلبکها و اکتینومیستها هستند. این کودها گاهی به صورت مخلوط با کودهای شیمیایی یا جداگانه به صورت مایه تلقيح استفاده می شوند. قارچهای مایکوریزا، هومیکولا، آسپرژیلوس، پنیسیلیوم و…

و باکتریهای جنس ازتوباکتر، باسیلوس، تیوباسیلوس، سودوموناس، آزوسپريلوم، فلاوباکتریوم، هرباسپريلوم و سیتوناگا و… و بسیاری از موجودات مفید خاک پس از استحصال و پرورش، به صورت مخلوط یا جداگانه بسته بندی و به شکل مایع یا پودر به بازار عرضه می شوند و برای تغذیه و افزایش عملکرد محصول اثر بسزایی خواهند داشت. مقدار مصرف این کودها متفاوت و حدودا ۱ تا ۱۰ لیتر یا کیلوگرم در هکتار است و مخلوط با سایر کودها در چالکود یا به همراه آب آبیاری مصرف می شوند.

  ۱. پخش سطحی کود و شخم:

معمولا در بسیاری از باغ های کشور کودهای حیوانی و گاهی سایر کودهای آلی و شیمیایی در سطح سایه انداز و در محدوده آبگیر درخت پخش شده و سپس با کمک ماشین آلات یا به صورت دستی برگردان می شود. در این روش ضمن از بین رفتن علف های هرز، کل خاک سطحی تقویت و اصلاح می شود. مهم تر از همه فشردگی خاک کم شده و تهویه خاک افزایش می یابد. با برگردان شدن خاک، على رغم شتاب گرفتن اکسیداسیون مواد آلی خاک و افزایش قابلیت جذب، بخشی از مواد غذایی زودتر از دسترس خارج می شوند؛ با این حال، ساختمان فیزیکی خاک بهبود یافته و بعضی از عناصر غذایی نیز با جابه جایی خاک قابلیت مصرف می یابند. در هر صورت با درنظر گرفتن مباحث خاک ورزی حفاظتی اگر این کار هرساله انجام نشود و هر سه سال یک بار انجام شود، به خصوص برای مصرف کودهای حیوانی به اضافه کود گوگرد مفید بوده و همچنین نوعی هرس ریشه نیز محسوب می شود. در مصرف کودهای شیمیایی به دلیل مشکلات ناشی از افزایش سطح تماس بعضی کودها نظیر کودهای فسفره، پتاسه و کودهای ریز مغذی با خاکهای آهکی، بخش عمده ای از این کودها تثبیت یا جذب ناپذیر می شود؛ بنابراین مقدار مصرف انواع کودها در این روش اجبارا بیشتر است. زمان اجرای این روش معمولا در فصل خواب از شروع پاییز و ترجیحا نزدیک بهار است.

۲. روش جالكود:

در این روش چاله هایی به عمق ۳۰ تا cm ۵۰ و عرض ۳۰ تا cm ۴۰ در اطراف درخت و در محدوده یک سوم انتهایی سایه انداز و در محل آبگی درخت حفر می شود و کودهای شیمیایی و حیوانی موردنظر بدون اختلاط با خاک در چاله ها ریخته می شود. تعداد چالکود بسته به شرایط و اندازه و سن درخت می تواند ۲ تا ۱۶ چاله پیش بینی شود. با توجه به شرایط متفاوت در وضعیت آبی و خاکی باغ ها، بهترین فاصله چاله ها از تنه اصلی درخت باید در ابتدا با بررسی مزرعه ای تعیین شود و چاله باید در فاصله ای باشد که در عمق آن ریشه های درشت قطع نشده و موریشه ها مشاهده شود. در این روش کودهای شیمیایی مستقیما با خاک تماس نداشته و بدون مزاحمت عوامل محدودکننده، جذب عناصر غذایی به خوبی صورت می گیرد؛ ولی همچنان عامل بی کربنات آب آبیاری ممکن است اثر سوء داشته باشد. از طرفی تنها ۵ % و حداکثر %۲۰ ریشه ها در معرض كوددهی هستند؛ لذا با توجه به مزایای اجرای چالکود، این روش هنگام وجود محدودیت زیاد، قابل قبول و کارآمد است. زمان اجرای این روش معمولا در اسفندماه توصیه می شود.

۳. روش کانال کود:

این روش شبیه چالکود ولی در ابعاد بزرگتر در دو طرف درخت انجام می شود. اجرای کار در فصل خواب ترجیحا با بیل مکانیکی صورت می گیرد. در شرایطی که نفوذپذیری خاک کم باشد و در صورت وجود لایه های سخت و سنگلاخی بودن خاک اطراف درخت، اجرای کانال کود، یک روش اصلاحی بلند مدت خواهد بود. هرچند هزینه عملیات آن به نسبت بیشتر و اجرای آن در بعضی شرایط باغی، مشکل است.

۴. روش محلول پاشی:

محلول پاشی روشی میانبر برای رساندن مواد غذایی به برگها و اندام هوایی درخت محسوب می شود و در نتیجه اثربخشی سریع تری دارد. بارندگی ها خصوصا باران های بهاری خود یک محلول پاشی طبیعی محسوب شده و درنتیجه عناصر ازت، گوگرد، منیزیم و… را به برگ ها منتقل می کند.
به کارگیری روش محلول پاشی در شرایط محدودیت های آب و خاک و گیاه نظیر شرایط آهکی خاک و وجود بی کربنات زیاد در آب آبیاری، خشکی خاک سطحی و کاهش فعالیت جذب مناسب ریشه اهمیت زیادی دارد. در اثر رقابت ریشه و اندام هوایی و همچنین به دلیل اثرات آنتاگونیسمی عناصر غذایی بر یکدیگر، جذب عناصر مهم نظير فسفر، آهن، روی، منگنز و… به شکل معمولی و از طریق ریشه ها از خاک دچار اختلال شده و محلول پاشی می تواند این نقیصه را برطرف نماید.
مواد منتقل شونده از این طریق خصوصا در شرایط کمبود شدید چندان چشمگیر نیست و نیاز به تکرار دارد؛ اما در بعضی موقعیت ها با انتقال به موقع عناصر مهم، همین مقدار هم بسیار اثربخش خواهد بود. برای مثال در گردو محلول پاشی کودهای مخصوص میوه بندی (Cu Zn
، B ، N ) در هنگام تورم جوانه ها و کودهای مخصوص گل انگیزی شامل کودهای میکرو و ماکرو در اوایل تیرماه بسیار مهم است. تلفيق بعضی سمپاشی های ضروری با محلول پاشی کودهای تقویتی در هزینه باغ مؤثر است. برای اهداف جدید در غنی سازی محصولات کشاورزی نیز با محلول پاشی می توان در فصل نزدیک به برداشت کیفیت غذایی و ماندگاری محصول را افزایش داد.
گفتنی است بعضی عناصر غذایی مانند منگنز و کلسیم به کندی در گیاه حرکت می کنند و خصوصا برای رفع کمبود کلسیم میوه، در مدت زمان کوتاه تقریبأ راهی جز محلول پاشی وجود ندارد.لازم به ذکر است کودهای نانو در حال حاضر تولید شده و از محلول پاشی اب. کودها اثرات شایان توجهی گزارش شده است.
از نکات مهم در محلول پاشی اینکه در زمان اجرای کار بهتر است دمای محیط کمتر از ۲۹°C و رطوبت نسبی محیط بیشتر از %۷۰ باشد؛ بنابراین ترجیحا باید کار در ساعات خنک و پس از آبیاری باغ انجام شود. مصرف مویان یا مایع ظرفشویی
۰.۵ در هزار در افزایش جذب مؤثر است، ضمن اینکه مصرف کود اوره نیز جذب فسفر، مولیبدن، منیزیم و آهن را افزایش میدهد. PH آب موردنظر بهتر است کمی اسیدی باشد. برای اسیدی شدن محلول خصوصا برای جذب بهتر اوره و فسفات و سولفات آهن می توان اسیدسولفوریک غلیظ را به مقدار ۰.۵ تا ۱ میلی لیتر در یک لیتر آب، با احتیاط، مصرف کرد. محلول پاشی یکدست و پودرشدن کامل محلول و خیس نشدن بیش از حد برگها جای دقت دارد. توجه به محدودیت های اختلاط انواع کودها نیز مهم است ولی به طور کلی در صورت وجود مشکل معمولا رسوب ایجاد می شود؛ بنابراین باید دقت شود محلول به دست آمده یکدست و صاف (بدون رسوب) باشد.

۵. روش کود آبیاری:

مصرف کودهای شیمیایی به همراه آب باعث حرکت سریع مواد مصرفی به طرف ریشه ها می شود و معمولا امکان جذب بهبود پیدا می کند و میزان بهره گیری از کودهای شیمیایی به نسبت افزایش می یابد. این روش هم مؤثر و هم به صرفه بوده و انجام آن نیز نسبتا ساده است. با این حال به کارگیری این روش نیز با محدودیت هایی همراه است و فقط برای مصرف کودهای حل شدنی در آب کاربرد دارد. با توسعه سیستم های آبیاری تحت فشار و تنوع تولید کودهای انحلال پذیر در آب در سال های اخیر و همچنین با افزایش دقت در اختلاط کودها، هم اکنون این روش یکی از روش های بسیار خوب تغذیه باغ هاست. در صورت وجوده دار، کودهای حل شده، از طریق تانک کود به سیستم تزریق می شود. در روش های آبیاری سنتی نیز می توان از بشكة شیردار برای این منظور استفاده کرد که البته بخش کود با آن چندان دقیق نیست و به دقت بیشتری نیاز دارد. با کمک کود آبیاری امکان تقسیط و مصرف تدریجی کود در طول فصل رشد فراهم می شود و به این ترتیب مقادیر مناسب کود در مواقع مناسب همراه با آب آبیاری مصرف می شود. هدررفت کودها و آلودگی محیط زیست و آبهای زیرزمینی از این طریق حداقل خواهد شد. دراختیارداشتن اطلاعات مزرعه ای و نتیجة آزمون خاک و آب ضروری است. همچنین داشتن اطلاعات راجع به نحوه اختلاط و برهم کنش کودها در شرایط موجود آب و خاک مهم است که در ادامه به بعضی از آنها اشاره خواهد شد. در روش کود آبیاری PH آب مصرفی در تانک کود بهتر است حدود ۶ / ۵ باشد و در صورت افزایش درجه حرارت تا میزان ۶۰تا ۷۰ درجه سانتی گراد میزان حلالیت کودها افزایش میابد . علاوه بر اضافه نمودن کودهای محلول به آب اصلاح PH آب آبیاری و حذف کربنات ها با استفاده از اسیدها نظیر اسید فسفریک مفید است، همچنین استفاده از سلام دوستان اسید سولفوریک ضمن سهولت دسترسی اثرات مناسب و هزینه کمتری دارد ولی طبق نظر برخی اساتید مصرف آن با افزایش گوگرد اضافی باعث رسوب کلسیم به صورت گچ می گردد و در نتیجه ممکن است در برخی شرایط باعث کمبود کلسیم گردد . مصرف اسید نیتریک نیز به خوبی اصلاح و احداث باغ های گردو ها را افزایش می دهد و با وجود خطرات فیزیکی و هزینه بیشتر خصوصا در شرایط کمبود کلسیم مصرف آن ارجعیت دارد .
برای تعیین مقدار اسید مورد نیاز به صورت مزرعه ای پس از تهیه یک لیتر آب ان منبع آبی مورد نظر با افزودن قطره به قطره اسید و اندازه گیری PH با یک دستگاه pH متر دستی میتوان مقدار اسید مصرفی را تا رسیدن به PH مورد نظر مثلا تا حدودی محاسبه و با تناسب مقدار مورد نیاز برای کل حجم آب را تعیین نمود. لازم به ذکر است همیشه باید اسید را به آب اضافه نمود نه بر عکس و همینطور انواع کلات هاو کودهای حاوی آمونیوم را نباید با اسید مخلوط کرد.

۶. روش تزریق کود به درخت:

تزریق مستقیم مواد غذایی و حتی بعضی سموم به درخت روشی است که در سال های اخیر بیشتر به آن توجه شده است. این روش نیز در شرایط وجود محدودیت های آب و خاک و مشکلات ریشه، برای بهبود جذب انجام می شود.
علی رغم اثربخشی های بارزی که این روش در رفع کمبود عناصر غذایی دارد، به دلیل آسیبی که به تنه اصلی درخت وارد می کند چندان از آن استقبال نشده؛ با این حال در شرایط کمبود شدید خصوص کمبود کلروز آهن و روی و منگنز، استفاده از این روش مؤثرترین تدبیر است. برای این منظور می توان محلولی از کودهای سولفات آهن، سولفات روی، اسیدبوریک و سولفات مس (هرکدام ۲ در هزار) به همراه هشتصد سانتی متر مکعب اسیدسولفوریک نیم نرمال تهیه و با کمک دستگاه گریس پمپ یا سرنگهای معمولی دامپزشکی استفاده کرد. همچنین استفاده از دستگاههای تزریق پنوماتیک و هیدرولیکی در سطوح وسیع راهگشاست.
زمان انجام تزریق در طول فصل رشد از بهار تا پاییز بوده و با جریان شیره نباتی مؤثر واقع می شود؛ ولی به نظر می رسد در اواخر اسفندماه و اوایل فرودین ماه مناسب تر PH را کاهش می دهد و ضمن تامین مقادیری نیتروژن نیتراتی و بهبود شرایط جذب ریز مغذی ها همچنین جذب کاتیون باشد هر چند مجددا به تکرار نیاز دارد. انجام این عمل در فصل گرما توصیه نمی شود و انجام آبیاری مناسب و ترمیم محل زخم ضروری است.
برای این کار چند سوراخ به عمق ۵ سانتی متر و با کمی فاصله از هم روی تنه مدل درخت و در جهات مختلف ایجاد می شود. ایجاد سوراخها به قطر ۵/• سانتی متر و کمی مایل به سمت پایین با مته (دریل) صورت می گیرد. غلظت مواد کردی برای تزریق حداکثر ۰ / ۵ تا ۱ درصد است و باید از تزریق غلیظ مواد اجتناب کرد.

  با وجود گستردگی و پیچیدگی های مسائل مربوط به تغذیه و جمع بندی مطالب ارائه شده و به طور خلاصه زمان بندی و تنظیم برنامه کوددهی و اقدامات فرضی برای تغذيه یک باغ گردو، به طور عمومی تدابیر زیر نتیجه گیری می شود:
۱-تهیه به موقع نمونه خاک و آب و نمونه برگ برای آزمایش؛
۲-تهیه به موقع کود حیوانی از بهار و تابستان سال قبل و انجام مراحل فراوری کود؛
۳-در صورت امکان تهیه یا آماده سازی انواع کمپوست های اشاره شده؛
۴- انتخاب و تهیه کودهای شیمیایی متناسب و با کیفیت و قیمت مناسب؛
در صورت لزوم تعیین برنامه اصلاح PH آب آبیاری با اسید نظیر اسید نیتریک؛
۱- در صورت تشخیص برای اصلاح کل خاک، اجرای روش پخش سطحی و برگردان کود حیوانی و کمپوست و بر حسب آزمون خاک، استفاده از سایر مواد اصلاحی نظیر گوگرد، ماسه بادی، خاک معدنی زئولیت، خاک زارعی مرغوب، کودهای شیمیایی پتاسه و منیزیمی و مقادیری کود ازت در فصل خواب؛
۲-انجام محلول پاشی میوه بندی در پاییز و اواخر زمستان
۳-تأمين ازت موردنیاز ترجیحا به صورت سولفات آمونیوم و یا کود اوره در اوا زمستان، بخشی در چالکود و مابقی به تقسیط همراه با آب آبیاری در اوایل و اواسط فصل رشد؛
۴- تأمین فسفات موردنیاز با استفاده از کود سوپرفسفات ساده و یا ترییا د چالکود همراه با مایۂ تلقيح؛
۵-در صورت امکان، برای تأمین ازت و فسفر استفاده از روش کود آبیاری به جای چالکود به خاطر سهولت کار. استفاده از کود اسید فسفریک به اضافه سولفات آمونیوم یا به جای این دو در اولویت بعدی استفاده از فسفات آمونیوم همراه با آبیاری های اولیه؛
۶-تأمین پتاسیم و منیزیم موردنیاز با استفاده از کود سولفات پتاسیم منیزیم یا مخلوط سولفات پتاسیم و سولفات منیزیم در چالکود یا همراه با آب آبیاری در طول فصل رشد و به ویژه همزمان با پر کردن مغز، در اواخر فصل؛
۷-تأمین گوگرد موردنیاز علاوه بر مقادیر موجود در سایر کودهای مصرفی
به صورت گوگرد گرانوله مخلوط با مايه تلقيح تیوباسیلوس در چالکود یا پخش سطحی یا شخم خاک سایه انداز؛
۸-تأمين عناصر ریزمغذی با استفاده از کودهای سولفات روی، سولفات آهن، سولفات مس، سولفات منگنز و اسید بوریک از طریق چالکود در فصل خواب و اجبارا از طریق سیستم آبیاری در طول فصل. در صورت ضرورت و در شرایط خاص آهکی با پذیرش هزینه بیشتر، استفاده از انواع کلاتهای موجود در بازار به فرم
۹- برای تکمیل تغذیه و در شرایط خاص برای تسریع اثر عناصر غذایی، محلول پاشی نیترات آمونیوم یا اوره، اسید فسفریک یا فسفات آمونیوم، نیترات پتاسیم، سولفات منیزیم، اسیدبوریک، سولفات منگنز، سولفات روی، سولفات آهن، سولفات مسی و در صورت نداشتن اطلاعات فنی برای سهولت کار و با صرف هزینه بیشتر، استفاده از کودهای کامل حاوی میکروالمنت ها و ماکروالمنتها. همچنین در صورت ضروت، مصرف کود کلرور کلسیم در طول فصل رشد و آخر فصل یا نیترات کلسیم تا قبل از آخر فصل؛
۱۰- استفاده از سایر کودهای زیستی نظیر اسپور قارچ مایکوریزا در چالکود و در مجاورت ریشه و در صورت امکانگاه، مصرف سایر کودهای زیستی همراه با آب آبیاری؛
۱۱-به کارگیری روش تزریق در شرایط خاص و برای درختان با کمبود شدید همراه با استفاده از ترکیب سولفات آهن، سولفات روی، اسید بوریک، سولفات مس و اسیدسولفوریک رقیق شده.

مسمومیت بعضی از عناصر غذایی: کلر، بور، سدیم. درختان گردو به فزونی مقادیر این عناصر حساس اند و مسمومیت این عناصر ضمن کاهش رشد باعث سوختگی نوک و حاشیه برگها و درنهایت
ریزش آنها می شود. این عوارض اواسط و اواخر تابستان مشهود است. در مواقع زيادبود این عناصر به ویژه بور و سدیم، وجود کلسیم در خاک نقش تعدیل کننده دارد. وجود سدیم اضافی علاوه
بر اثرات مستقیم به طور غیر مستقیم نیز باعث تخریب ساختمان خاک و کاهش نفوذپذیری می شود ، سلامتی و شادابی درختان گردو نیز بستگی زیادی به مقدار مناسب بور دارد. در شرایطی که
کمبود بور در خاک نداشته باشیم با مصرف زیاد پتاسیم ، تجمع بور در برگ های گردو افزایش می یابد ولی اگر مقدارب بور خاک کم باشد غلظت بالای پتاسیم باعث کمبود بور می شود . این در حالی
است که در شرایط کمبود مصرف پتاسیم هم مقدار جذب بور کاهش می یابد؛ بنابراین مصرف متناسب کودهای پتاسیمی مهم است. برای رفع مشکل مسمومیت بور، استفاده از روش های آب شویی،
مصرف ازت بیشتر و گاهی مصرف آهک توصیه شده است.
کلسیم نیز اثر متفاوتی دارد و مصرف آن در شرایط کمبود بور باعث تشدید کمبود بور شده و با زیادی مصرف کلسیم مسمومیت بور کاهش می یابد. در شرایط زیادی بور علائم کمبود منگنز نیز ظاهر می شود. در خصوص مسمومیت کلرور سدیم نیز آبشویی مفید است و در این راستا مصرف گچ و سپس آب شویی با آب مناسب برای کاهش اثرات مخرب سدیم انجام می شود. با این حال، در مناطق کوهستانی معمولا میزان سدیم آب و خاک زیاد نیست و حتی مصرف کلرید سدیم نمک طعام) توسط برخی از باغداران مفید گزارش شده است. علت این امر را می توان این گونه توجیه کرد که در مناطق مرتفع معمولا EC آب و خاک پایین است و از طرفی در باغهای قدیمی با تخلیه پتاسیم خاک، جایگزینی سدیم به جای پتاسیم توسط درخت امکان پذیر است و باعث رفع بخشی از نیاز غذایی درخت می شود. و مصرف بیشتر کودهای ازته و پتاسیم اثرات مسموم کنندگی کلر و سدیم را کاهش می دهد؛ ولی با حضور کلسیم زیاد معمولا مسمومیت ناشی از کلر در درختان میوه بیشتر دیده می شود.