صورت سرخ و تن سیاه انارستان و انجیرستان/ رنج کشاورز آب‌ونان نشد!
بزرگ‌ترین انارستان کشور و زودرس‌ترین انجیر جهان اینجاست اما همچنان در گمنامی دست‌وپا می‌زند؛ نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی راه دلالان را هموار کرده است تا رنج کشاورز برایش آب‌ونان نشود!
لرستان را با عنوان دیار چهارفصل ایران می‌شناسند، جایی که به لحاظ آب فراوان، خاک حاصلخیز و هوای مساعد در حوزه کشاورزی و دام‌پروری حرف‌های زیادی برای گفتن دارد تا از این استان به‌عنوان قطب برخی محصولات کشاورزی یاد کنند.
این استان در محصول انجیر سیاه با تولید ۳۰ هزار تن دارای رتبه اول کشور، در محصول انار با تولید ۶۵ هزار تن رتبه دوم، در محصول گردو با تولید ٢١ هزار تن رتبه دوم کشور و با تولید ۷۰ هزار تن سیب جزو ۱۰ استان برتر کشور است.
بخش عمده اشتغال لرستان نیز به همین حوزه کشاورزی وابسته است و آمارها حکایت از سهم ۳۰ درصدی این بخش در اشتغال‌زایی استان دارد، یعنی تقریباً یک‌سوم شاغلان لرستان از حوزه کشاورزی امرارمعاش می‌کنند.
مزیت فراوان؛ سرمایه‌گذاری اندک!
اما برای تقویت این مزیت رقابتی و توسعه‌ای چقدر سرمایه‌گذاری صورت گرفته است و نقش بخش کشاورزی در افق و چشم‌انداز استان چیست؟ متولیان امر چقدر برای تقویت صنایع تبدیلی، تکمیلی، فرآوری و بسته‌بندی که می‌تواند اشتغال را در این بخش تقویت کند برنامه‌ریزی کرده‌اند؟
برخی آمارها حکایت از آن دارد که بعد از صنایع سنگین، صنایع غذایی مهم‌ترین صنعت در دنیا به شمار می‌رود و این نشان می‌دهد که اگر در استانی با نرخ بالای بیکاری مانند لرستان به دنبال استفاده از مزیت‌های رقابتی و بومی برای اشتغال‌زایی هستیم باید تقویت صنایع تبدیلی و تکمیلی از اولویت‌ها باشد.
بررسی آخرین اظهارات مسئولان در این حوزه حکایت از آن دارد که همچنان وعده‌ها در این بخش برقرار است و توسعه صنایع تبدیلی و تکمیل هرسال به سال بعد حواله داده می‌شود.
اولویتی برای ۱۴۰۰
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی لرستان در جدیدترین اظهارات خود در خصوص برنامه‌های سال ۱۴۰۰ این حوزه، چندین اولویت اساسی سازمان در بخش صنایع را تشریح و عنوان کرده است که جهاد کشاورزی شهرستان پلدختر و بخش خصوصی در زمینهٔ فرآوری انجیر بایستی از فرصت نهایت استفاده را کنند.
وی گفته است که «کسانی که واجد شرایط برای سرمایه‌گذاری باشند موردحمایت سازمان جهاد کشاورزی استان لرستان قرار خواهند گرفت.»
و اما برای ارزیابی این وعده‌ها به دو محصول شاخص لرستان و وضعیت صنایع تبدیلی و تکمیلی این حوزه اشاره می‌کنیم. انجیر سیاه و انار سیاب دو محصولی هستند که به‌رغم شهرت جهانی همچنان در این بخش لنگ می‌زنند.
دل پرخون انار سیاب
سطح باغات انار منطقه تنگ سیاب شهرستان کوهدشت به‌عنوان بزرگ‌ترین مجتمع متمرکز کشور ۱۵۰۰ هکتار است و از این سطح سالانه ۳۰ هزار تن انار برداشت می‌شود.
هرساله در فصل برداشت بوی یاقوت سرخ لرستان با بوی ناامیدی پرورش‌دهندگان این محصول ناب پیوند می‌خورد، نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی برای فرآوری انار، ضعف بسته‌بندی، چوب حراج دلالان بر پیکر انار خوش‌رنگ لرستان، نداشتن برند و ارزان‌فروشی این محصول تنها بخشی از مشکلاتی است که انار لرستان را رنج می‌دهد.
یک باغدار کوهدشتی در سخنانی با بیان اینکه دو هکتار باغ انار دارم، توضیح می‌دهد: بین ۷۰ تا ۷۵ تن انار از هر هکتار باغ، انار برداشت می‌کنم.
وی، می‌گوید: متأسفانه دلال‌ها عمده دسترنج باغداران کوهدشتی را به یغما برده‌اند.
این باغدار کوهدشتی با بیان اینکه ما نمی‌توانیم محصول خود را مستقیم به بازار ارائه دهیم، ادامه می‌دهد: یک دلال با قیمت کم انار را از ما می‌خرد و سود کلان را خودش از فروش محصول ما میبرد.
پرواضح است که رد پای دلالان در جایی پیدا می‌شود که ضعف در زنجیره عرضه و توزیع وجود داشته باشد و نبود صنایع مرتبط با فرآوری انار این فضا را برای سودجویی واسطه‌ها فراهم کرده است.
انتقادات در این حوزه در حالی است که مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی لرستان می‌گوید: با تدابیر اتخاذشده توسط مجموعه سازمان جهاد کشاورزی استان لرستان امیدواریم در آینده نزدیک با حمایت بانک‌ها با اعطای تسهیلات برای ایجاد صنایع جانبی و زنجیره سرد به ظرفیت صنایع تبدیلی و غذایی منطقه افزوده شود.
روزگار سیاه یک انجیر!
و اما در بخش تولید انجیر سیاه لرستان نیز وضعیت مشابهی وجود دارد. بنا بر آمار ارائه‌شده از سوی مسئولان، ۳۳ درصد انجیر سیاه‌آبی کشور در لرستان تولید می‌شود و لرستان در پرورش و تولید انجیر سیاه در کشور رکورددار است. این در حالی است که ۹۲ درصد این میوه در شهرستان پلدختر تولید می‌شود.
ویژگی که انجیر سیاه لرستان را متمایز کرده است زودرس بودن این محصول نسبت به دیگر نقاط کشور است، انجیری که به‌واسطه زودرس بودن پیش از هر نوع انجیری راهی بازار می‌شود و خواهان زیادی در سراسر کشور و دنیا دارد.
اما معضل همیشگی دلالان و واسطه گران کام باغداران انجیر سیاه پلدختر را تلخ کرده است؛ جای خالی یک تعاونی با حضور باغداران انجیر پلدختر باعث شده تا همچنان دست دلالان از فرآیند بسته‌بندی و عرضه این محصول به بازار قطع نشود.
این در حالی است که اگر باغداران در قالب تشکل‌ها و گروه‌هایی مانند تعاونی‌های ویژه کشاورزی و باغداری با یکدیگر همکاری کنند می‌توانند علاوه بر اینکه برند ویژه خود را داشته باشند، با دریافت تسهیلات ویژه‌ای که از سوی وزارت جهاد کشاورزی ارائه می‌شود، صنایع تبدیلی و تکمیلی انجیر سیاه را راه‌اندازی و توسعه دهند؛ موضوعی که همچنان در قطب تولید انجیر سیاه کشور مغفول مانده است.
انجیر سیاه پلدختر همچنان در گمنامی و بدون برند ویژه خود و از سوی واسطه گران به بازارهای داخلی و خارجی عرضه می‌شود. همین امر موجب شده تا سود تولید مرغوب‌ترین و زودرس‌ترین انجیر سیاه ایران به جیب باغداران نرود و همچنان واسطه گران بهره‌بردار اصلی این میوه بهشتی باشند.
حضور سرمایه‌گذار شرط ایجاد صنایع تبدیلی
خلأ و کمبود صنایع تبدیلی و تکمیلی در لرستان در حالی است که خود متولیان امر هم بر کمبودها در این حوزه اذعان دارند اما حل مشکل را به ورود بخش خصوصی و سرمایه‌گذار موکول می‌کنند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان با تأکید بر اینکه درزمینهٔ صنایع تبدیلی، تکمیلی، بسته‌بندی، بازار رسانی، فرآوری محصولات جای کار بسیار زیادی در استان وجود دارد، می‌گوید: تاکنون حدود ۷۰۰ مجوز در حوزه صنایع تبدیلی و غذایی صادرشده است.
حسنی مقدم، ادامه می‌دهد: از این تعداد حدود ۱۸۰ طرح به بهره‌برداری رسیده و حدود دو هزار نفر در آن‌ها مشغول به کار هستند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان با اشاره به اینکه در این زمینه ما فقط می‌توانیم سیاست‌گذاری کرده و مجوز لازم را صادر کنیم و کار باید توسط سرمایه‌گذار بخش خصوصی صورت گیرد، یادآور می‌شود: برای تسهیل این روند ستاد سرمایه‌گذاری در سازمان جهاد کشاورزی راه‌اندازی کرده‌ایم.
حسنی مقدم با تأکید بر اینکه علاقه‌مندان به حوزه ذخیره‌سازی محصولات باغی، احداث سردخانه، بسته‌بندی و فرآوری به ستاد سرمایه‌گذاری ما مراجعه کنند، می‌گوید: در منطقه پلدختر انجیر سیاه را داریم، حدود هزار و ۶۰۰ هکتار سطح زیر کشت این محصول در شهرستان است.
انار و انجیر همچنان چشم‌انتظار
وی، ادامه می‌دهد: حجم تولید این محصول حدود ۲۰ هزار تن است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان با تأکید بر اینکه انجیر سیاه پلدختر تقریباً زودتر از انجیر ترکیه وارد بازار می‌شود معتقد است: این انجیر هم برای تازه خوری بسیار مناسب است، رنگ آن سیاه است و خواص دارویی و ارزش غذایی بسیار بیشتری دارد.
حسنی مقدم با تأکید بر اینکه ما مجوزها و تسهیلات بانکی لازم را به سرمایه‌گذاران برای ایجاد کارخانه فرآوری و صنایع تبدیل انجیر، مربای انجیر، شکلات و شرب انجیر خواهیم داد، اضافه می‌کند: درزمینهٔ محصول گردو، سیب، زردآلو و… نیز حاضر به همکاری هستیم.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان در ادامه سخنان خود با اشاره به موضوع برند سازی برای باغات انار «تنگ سیاب» کوهدشت، می‌گوید: در این راستا، انار این منطقه با برندی تحت عنوان «یاقوت سرخ سیاب» به فروش می‌رسد.
حسنی مقدم با تأکید بر اینکه اقدامات خوبی در این زمینه صورت گرفته و یک کارخانه تولید و فرآوری انار در منطقه احداث‌شده است، یادآور می‌شود: پنج فقره جواز سردخانه در منطقه صادرشده و تعاونی باغداران و ایستگاه عرضه و فروش مستقیم انار در منطقه ایجادشده است.
وی، بیان داشت: در زمینهٔ رب انار، آب انار و کنسانتره انار مجوزهایی صادرشده است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان، بازهم تأکید می‌کند: ما تنها می‌توانیم مجوزهای لازم را به افراد علاقه‌مند با اولویت بومی و دارای توان سرمایه‌گذاری بدهیم.
فاصله‌ای از دعوت تا تسهیل حضور سرمایه‌گذار
این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که استان لرستان به سبب شرایط آب و هوایی متمایز یکی از استان‌های با باغات میوه بسیار کشور محسوب می‌شود اما برخی از میوه‌های تولیدی به دلیل عدم فرآوری و نگهداری نامناسب از چرخه مصرف خارج می‌شود.
این امر نشان می‌دهد که همچنان مهم‌ترین مشکل صنعت باغداری استان نبود کافی صنایع تبدیلی و غذایی، سردخانه‌ها و مسائل مرتبط با فرآوری و بسته‌بندی میوه‌جات است و به نظر می‌رسد صِرف دعوت از سرمایه‌گذاران چاره کار در این بخش نیست.
تکمیل زنجیره تولید محصولات باغی در استان لرستان نیازمندِ برنامه‌ریزی جدی‌تر، ایجاد مشوق‌های لازم، رایزنی با فعالان این حوزه، استفاده از ظرفیت تشکل‌های بخش خصوصی و پیگیری‌های جدی‌تر است؛ موضوعی که با روند حرکت کنونی متولیان تا تحقق فاصله زیادی دارد.
