مروری بر نژاد هاي گاو (نژاد هایلند ، نژاد هینتر والدر ، نژاد هلشتاین فریزین ، نژاد هانگرین گري و نژاد جرسی)

در این مطلب به معرفی نژادهای گاو و همچنين با تاریخچه، خصوصیات ظاهري و خصوصیات تولید مثلی نژاد هایلند ، نژاد هینتر والدر ، نژاد هلشتاین فریزین ، نژاد هانگرین گري و نژاد جرسی در وب سایت جامع روستیران آشنا می شوید.

– نژاد هایلند

تاریخچه و پراکنش

گاو نژاد هایلند در اصل متعلق به کوهستان ها و غرب جزیرهي ساحلی اسکاتلند است. این نژاد از قرن شانزدهم در جزایر هبرید در غرب کشور اسکاتلند پرورش یافته است. این منطقه به دلیل طوفان هاي دریاي شمال آتلانتیک، آب و هواي سخت و طاقت فرسایی دارد. در پیشینهي ثبت شدهي این نژاد، پرورش دهندگان توجه زیادي به نگه داشتن خصوصیات اصلی این گاو داشته اند. این نژاد از آمیزش نژاد وست هایلند یا کایلو با نژاد هایلندر به وجود آمده است. گونه کایلو در غرب جزیرهي اسکاتلند رشد کرده و جثه اي کوچک داشت. این منطقه از کشور اسکاتلند از مناطق مهم کوهستانی به شمار می آید. گاو نژاد هایلند داراي اندازه و جثهي متفاوتی می باشد که احتمالاً این ویژگی به دلیل آب و هواي سخت و رژیم غذایی به وجود آمده است. گاو هاي این جزیره به دلیل اندازه هاي متفاوت جثه، در معرض تغییر ژنتیکی بین گونه ها بوده است. امروزه همه اعضاي این نژاد به نام هایلند نامیده می شوند.

در برخی از سال ها علاوه بر غرب و مرکز کشور اسکاتلند، این نژاد داراي تعدادي گله در مرکز و شمال اروپا و همچنین آمریکاي شمالی بوده است.

خصوصیات ظاهري

رنگ بدن گاو نژاد هایلند قهوه اي مایل به قرمز یا کاملاً طلایی است و به ندرت در میان آن ها گاو سیاه، سفید یا خال دار مشاهده می شود. این گاو جثه اي متوسط، سرِ کوتاه و پهن و مو هایی بلند و آویزان دارد. شاخ هاي آن دراز و داراي خمیدگی به طرف بالا و بیرون هستند. اندام هاي حرکتی در این گاو کوتاه است.

خصوصیات تولیدي

گاو نژاد هایلند براي پرورش در مناطق مرطوب مناسب بوده و گوشت این گاو کیفیتی مطلوب دارد.

خصوصیات تولید مثلی

این گاو، دیر بالغ می شود. گاو ماده اولین گوسالهي خود را در سن ۳ تا ۴ سالگی به دنیا می آورد و تا سن ۱۶ سالگی توانایی گوساله زایی دارد. عمر طولانی این نژاد امتیاز بزرگی براي آن محسوب می شود.

– نژاد هینتر والدر

تاریخچه و پراکنش

نژاد هینتر والدر در سمت راست رودخانه دشت راین، به نام دییر شناخته شده است. انجمن اصلاح نژادي آن در سال ۱۸۸۸ تاسیس شد و در سال ۱۹۱۴ جمعیت این نژاد به ۱۰۰۰ راس رسید. گاو هینتر والدر به مدت طولانی تاثیر کمی بر نژاد هاي دیگر داشت و تنها در سال هاي اخیر براي بزرگ شدن جثه نژاد وردر والدر، بر این نژاد تاثیر گذاشته است. بانک اسپرم این نژاد براي ایجاد بانک ژن و برآورده کردن تقاضاي نژاد هاي خارجی تاسیس شد.

در حال حاضر، جمعیت گاو ماده این نژاد در حدود ۲۵۰۰ راس است. این نژاد در مناطق جنوب جنگل بلک (در قسمت جنوبی فلدبرگ و حوالی بلچن) و تعدادي هم در کشور سوئیس پراکنده هستند.

خصوصیات ظاهري

گاو نژاد هینتر والدر کوچک ترین گاو اروپاي مرکزي است و بدن خوب و ظریفی دارد. رنگ بدن این نژاد از طلایی تا قرمز تغییر می کند و گاهی اوقات همراه با لکه هاي سفیدي است. سر و پا هایی همیشه سفید، داراي دست تقریباً بلند و اندام هاي مناسب و شاخ می باشند.

خصوصیات تولیدي

میانگین تولید شیر نژاد هینتر والدر در دفتر انساب گاو ماده، ۳۱۰۰ لیتر با ۴.۱ درصد چربی و ۳.۴ درصد پروتئین ثبت شده است. در سال ۱۹۸۰ افزایش وزن گاو نر منتخب این نژاد ۸۰۵ گرم در روز گزارش شده است. راندمان لاشه و کیفیت گوشت نیز در این نژاد بالا است.

خصوصیات تولید مثلی

این گاو در جنگل از هر ۱۰۰ زایمان، ۹۵ راس گوساله خوب تولید می کند. گاو ماده این نژاد در سن ۳۲.۳ ماهگی اولین گوساله‌ي خود را به دنیا می آورد و هر ۳۸۲ روز یک بار می تواندگوساله اي داشته باشد. عمر اقتصادي این گاو بین ۸ تا ۱۲ سال است.

– نژاد هلشتاین فریزین

تاریخچه و پراکنش

منشا اصلی نژاد هلشتاین فریزین کشور هلند و منطقه فریزلند در این کشور است. گاو نژاد نژاد هلشتاین فریزین از گاو وحشی بوس تاروس تیپیکوس به وجود آمده و حداقل از دو هزار سال پیش در هلند پرورش داده می شد. طبق نظریه اي، اولین گاو هلشتاین به وسیلهي افراد قبایل فریزین و باتاوي به هلند آورده شده اند. این گاو که از گاو هاي یونانی به وجود آمده تولید زیادي داشت.

خصوصیات ظاهري

گاو هلشتاین از بزرگترین نژاد هاي شیري جهان است. سن بلوغ در این نژاد بیش از نژاد هاي شیري دیگر است (به استثناي جرسی، گرنزي و ایرشایر). این گاو داراي بدنی حجیم و درشت بوده و اتصال پستان ها به بدن در این گاو بسیار مناسب است.

رنگ آن ممکن است سیاه یکدست یا داراي لکه هاي سیاه و سفید باشد. در برخی موارد گاو هایی به رنگ قرمز و سفید نیز دیده می شود.

خصوصیات تولیدي

نژاد هلشتاین فریزین به گاوي با بیشترین تولید شیر و کمترین درصد چربی شهرت یافته است. کمترین درصد چربی با کمترین درصد مواد جامد نیز همراه است (به طور کلی اگر درصد مواد جامد بدون چربی در شیر نژادي کم یا زیاد باشد، درصد چربی آن نیز کم یا زیاد خواهد بود).

گاو این نژاد به دلیل رشد نسبتا سًریع و تولید لاشه اي بسیار مطلوب، از لحاظ تولید گوشت هم داراي اهمیت است و در میان نژاد هاي شیري بهترین لاشه را دارد.

گوساله‌ي نژاد هلشتاین فریزین در بین نژاد هاي شیري بیشترین وزن را دارد. این ویژگی همراه با رنگ سفید چربی بدن، این نژاد را براي تولید گوشت سفید گوساله مناسب می سازد. در برنامه هاي اصلاح این نژاد، در ابتدا شیر تولیدي آن براي تهیه پنیر مورد استفاده قرار می گرفت و چون براي تولید پنیر شیر زیادي نیاز است، بنابراین به طور عمده بر روي گاو هایی با تولید شیر بالا و کم چرب تاکید می شد. میانگین تولید شیر گاو هاي ماده در یک دوره شیردهی در حدود ۷۸۹۶ لیتر با ۶۵۰ کیلوگرم چربی و ۲۵۰ کیلوگرم پروتئین اعلام شده است.

خصوصیات تولید مثلی

گوساله ماده در ۱۵ ماهگی یعنی وزنی حدود ۳۶۲ کیلوگرم، قادر به جفت گیري است. گاو ماده در شرایط مطلوب اولین گوساله خود را در ۲۴ تا ۲۷ ماهگی به دنیا می آورد و عمر مفید آن شش سال است.

– نژاد هانگرین گري

تاریخچه و پراکنش

به نظر می رسد که نژاد هانگرین گري در اواخر قرن نوزدهم توسط مجارستانی ها از شرق اروپا به کشور مجارستان آورده شده، یا بعداً آن را از شرق یا جنوب اروپا (شبه جزیره بالکان و ایتالیا) آورده اند. از قرن ۱۴ تا ۱۸ این نژاد به عنوان یک نژاد گوشتی با ارزش در کشور مجارستان بود و به خصوص در کشور هاي ایتالیا، استرالیا و آلمان و بیشتر در بازار شهر هاي آگوسبرگ، و نیز نورمبرگ و وین مشهور بود. در اواخر قرن نوزدهم در شرایط سختی که کشاورزان داشتند، این نژاد به عنوان یک نژاد برجسته به شمار می آمد. در حدود سال ۱۸۵۰ جمعیت این نژاد کاهش یافت و تنها ۱۸۷ راس گاو ماده و ۶ راس گاو نر باقی مانده بود. تا این که براي بهبود جمعیت این نژاد، آن را با گاو نژاد سیمنتال آمیزش دادند. امروزه، جمعیت این نژاد در مجارستان حدود ۱۰۰۰ راس است. این نژاد در کشور مجارستان و تعدادي نیز در دیگر کشور هاي مرکزي و شرق اروپا پراکنده هستند.

خصوصیات ظاهري

رنگ پوشش بدن نژاد هانگرین گري سفید نقره اي تا خاکستري بوده و اطراف چشم ها، جدوگاه، اطراف شکم و کفل به خصوص در گاو نر اغلب تیره تر است. رنگ پوشش بدن گوساله به هنگام تولد طلایی مایل به قرمز است. گاو این نژاد، جثهي بزرگ، سرِ کوتاه و باریک، گردن صاف و

بلند، شکم بزرگ و عمیق، لگن شیب دار، قسمت پشتی گود و فرو رفته، سم هاي سخت،پستان هاي کوچک و مقاوم در برابر بیماري ها دارد. گاو هاي نر نژاد هانگرین گري داراي شاخ هاي بلند با فاصله زیاد هستند و ارتفاع آن به ۸۰ سانتی متر هم می رسد.

خصوصیات تولیدي

میانگین تولید شیر گاو ماده نژاد هانگرین گري در یک دوره شیردهی حدود ۲ هزار لیتر است. اخیراً از گاو ماده به عنوان گاو پرواري استفاده می شود. گاو این نژاد حیوان کاري ممتازي است.

خصوصیات تولید مثلی

گاو نژاد هانگرین گري داراي عمري طولانی، بلوغ دیر رس و گوساله زایی آسانی است و گوساله‌ي این نژاد رشد خوبی دارد.

– نژاد جرسی

تاریخچه و پراکنش

گاو نژاد جرسی از گاو وحشی بوس تاروس تیپیکوس لانگی فرونس به وجود آمده است. در مورد منشا این گاو نظریه هاي مختلفی وجود دارد. برخی محققان بر این باور هستند که این گاو از زیر گونهي بریتانی و نرماندي است. برخی دیگر معتقدند اجداد نژاد جرسی از نوع سلتیک می باشند که از آسیا و آفریقاي شمالی به اروپا آمده اند. برخی دیگر منشا و مبدا استوایی (احتمالاً هندي) براي این نژاد عنوان می کنند. عده اي درباره یک تیپ زرد رنگ خزر صحبت می کنند که در اثر انحراف مسیر، از دریاي بالکان به اسپانیا و از آنجا به فرانسه و جزایر دریاي مانش رسیده است. آن ها معتقدند که نژاد جرسی در سال ۱۷۰۹ به طور مستقیم با سرزمین فرانسه ارتباط پیدا کرده است.

خصوصیات ظاهري

رنگ بدن نژاد جرسی از زرد آهویی تا قهوه اي مایل به سیاه تغییر می کند و داراي لکه هاي سفید پیوسته یا جدا از هم هستند. رنگ پوزه سیاه است و حلقهي موي کم رنگی پوزه را در بر می گیرد. از خصوصیات این گاو داشتن سرِ کوچک، حالت فرو رفتگی بین چشم ها و توانایی قابل توجه در سازگاري با آب و هواي سخت و طاقت فرسا، به ویژه آب و هواي بسیار گرم تر از جزیرهي محل رشد خود می باشد. تحمل و مقاومت این گاوِ آرام نسبت به گرما بسیار استثنایی است.

گاو جرسی به آسانی به شرایط آب و هوایی گوناگون عادت می کند و به احتمال زیاد وحشی تر از دیگر گاو هاي شیري اصیل است. از آنجا که این گاو به تحریکات محیطی بسیار حساس بوده و به سرعت واکنش نشان می دهد، به نژادي با سیستم عصبی بسیار توسعه یافته شهرت دارد.

خصوصیات تولیدي

نژاد جرسی جزء کوچک ترین نژاد هاي اصیل شیري جهان است که به دلیل داشتن چربی زرد، براي تولید گوشت قرمز و گوشت گوساله ارزش چندانی ندارد. شیر این گاو ها در مقایسه با شیر سایر نژاد ها بیشترین درصد چربی و مواد جامد بدون چربی را دارد. این گاو زودتر از دیگر گاو هاي شیري بالغ می شود و زمان رسیدن به پیک تولید شیر در آن کوتاه تر از دیگر نژاد هاي اصیل شیري است. طی روند اصلاح نژاد، کره به عنوان اصلی ترین فرآوردهي شیر مورد نظر بوده است. در نتیجه تاکید بیشتر بر گاو هایی با درصد چربی بالا بوده است. شیر این نژاد به علت داشتن کاروتن زیاد زرد رنگ است و قابلیت تبدیل در نژاد هاي دیگر بیشتر از نژاد جرسی و گرنزي است، به همین دلیل A کاروتن به ویتامین شدت رنگ زرد شیر در این دو نژاد، بیشتر از سایر نژاد هاي شیري است. شیر این نژاد همانند شیر نژاد گرنزي با نام گلد تاپ میلک در کشور انگلیس عرضه می شود.

گاو جرسی قادر به تولید شیر زیادي است به طوري که میانگین تولید شیر در یک دوره ي شیر دهی در حدود ۴ هزار لیتر با ۵.۱۲ درصد چربی و ۳.۸۴ درصد پروتئین برآورد شده است. دامداران جزیرهي جرسی اصرار دارند که گاو هاي ماده باید سالیانه ۱۰ برابر وزن بدن خود شیري با ۵ درصد چربی تولید کنند.

بيشتر بخوانيد:

مروری بر نژاد هاي گاو (نژاد گلپایگانی ، نژاد گرونینگن ، نژاد گرنزي و نژاد هرفورد)

مروری بر نژاد هاي گاو (نژاد ژرمن آنگوس ، نژاد ژرمن فریزین و نژاد ژرمن یلو)

شناخت نژاد هاي گاو (نژاد برهمن ، نژاد براون سوییس و نژاد شاروله)

منبع:

اطلس نژادهاي دام (گاو، گوسفند، بز و اسب) ايران و جهان – مولفين: دکتر علی نصیریان، مهندس سید محمد مهدی حاجی سید جوادی، مهندس سید محمد علی حاجی سید جوادی، مهندس مجید عباسی و دکتر محمد اقبالی