سیستم ارباب‌رعیتی در حرفه ابریشم‌کشی یکی از معضلات است
این کارشناس صنایع‌دستی گفت: سیستم ارباب‌رعیتی در میان شرکت‌های ابریشم‌کشی در شهر بایگ و روستای بسک یکی از معضلات است. می‌توان گفت بیشتر افرادی که در روستای بسک مشغول به کار ابریشم‌کشی هستند به عنوان کارگرهای صنعت‌گر محسوب می‌شوند.
سمیه نگهبان‌سیوکی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: سابقه تولید لباس و پارچه ابریشمی در ایران به قبل از اسلام می‌رسد. ثبت ابریشم‌کشی در فهرست میراث معنوی کشور و همچنین ثبت ملی شدن روستا بسک اقدامی در راستای حمایت از فعالان این حوزه بود.
وی اضافه کرد: اتفاق خوبی که حدود نزدیک به یک دهه قبل افتاد موضوع بیمه شدن هنرمندان صنایع‌دستی از سوی سازمان تامین اجتماعی بود. این اتفاق از سال ۱۳۹۰ آغاز شد و هنرمندانی که در رشته‌های صنایع‌دستی مجوز فعالیت داشتند و شغل اصلی آن‌ها از رشته‌های صنایع‌دستی بود و پروانه تولید انفرادی یا کارگاهی برای آن‌ها صادر شده بود، می‌توانستند تحت پوشش این بیمه قرار گیرند.
سختی‌های زیاد کار ابریشم‌کشی در ازای دستمزد کم
این کارشناس صنایع‌دستی عنوان کرد: در کنار پروانه کارگاهی، هنرمندان می‌توانستند با استفاده از مجوز سازمان فنی حرفه‌ای نیز تحت پوشش این بیمه قرار گیرند. این اتفاق خوب منجر به این شد که نزدیک به ۴۵۰ نفر از ابریشم‌کش‌های شهر ملی بایگ و روستای ملی بسک بیمه شوند و همین مورد نقطه عطفی بود برای آنکه افراد بتوانند به شکل جدی‌تری به این حرفه نگاه کنند. البته این بیمه در سال ۱۳۹۴ قطع شد که متاسفانه اتفاق ناخوشایندی بود.
وی بیان کرد: از سختی‌های دیگر کار ابریشم‌کشی می‌توانیم به سیستم ارباب‌رعیتی در میان شرکت تعاونی ابریشم‌کشان در شهر ملی بایگ و روستای بسک اشاره کنیم. حدود هزار نفر در این شرکت عضو هستند، اما بیشتر افرادی که در روستای بسک مشغول به کار ابریشم‌کشی هستند به عنوان کارگرهای صنعت‌گر محسوب می‌شوند.
این کارشناس صنایع‌دستی اضافه کرد: کنار دیگ بخار قرارگرفتن و دریافت حداقل دستمزد با توجه به نرخ بالای تورم این سال‌ها از مشکلات این روزهای هنرمندان صنایع‌دستی است. این هنرمندان روزانه چیزی حدود ۱۶ ساعت کار می‌کنند که این مورد نیز در همان بحث کارگری ریشه دارد و سود نخ ابریشم حاصل به جیب هنرمند مربوطه باز نمی‌گردد.
وی تصریح کرد: متاسفانه به دلیل بسته شدن سایت بیمه تامین اجتماعی در سال ۱۳۹۴ اکثر جوانانی که در این حرفه مشغول به کار بودند از این کار فاصله گرفتند. این بیمه در طول آن چند سال به خوبی توانست بسیاری از افراد و جوانان مشتاق به این حرفه را در حومه شهرستان تربت حیدریه جذب این صنعت کند. در طول این مدت قول‌های زیادی از مسئولین به ویژه معاونت صنایع‌دستی میراث فرهنگی استان مبنی بر حل مشکل شنیدیم، اما متاسفانه تا امروز هیچ اتفاقی صورت نگرفته است.
نبود یک متولی واحد در حوزه ابریشم‌کشی
نگهبان خاطرنشان کرد: یکی از پیشنهادات ما در راستای حمایت از هنر ابریشم‌کشی قرارگرفتن این حرفه در لیست مشاغل سخت است. با قرارگرفتن این حرفه در این لیست شرایط برای بازنشستگی فعالان این حوزه در یک موعد زودتر فراهم می‌شود. متاسفانه تا امروز جوابی از سوی تامین اجتماعی نداشتیم. این حمایت‌ها کمتر از سنگ‌اندازی‌ها و سومدیریت‌هایی بودند که صورت گرفتند. یکی از معضلات بزرگ کار ابریشم‌کشی و تولید پیله، نبود یک متولی واحد است.
این کارشناس صنایع‌دستی گفت: هر بخشی از مراحل کار و تولید ابریشم به یک سازمان خاص مربوط می‌شود. پرورش ابریشم و تخم‌گذاری و به ترتیب پرورش پیله و تولید پیله ابریشم همگی در حیطه کاری سازمان جهاد کشاورزی و اداره نوغان‌داری است. پس از تبدیل شدن تخم ابریشم به پیله و استحصال نخ ابریشم در جریان کاری وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قرار می‌گیرد و در ادامه نیز استفاده از نخ ابریشم در صنعت فرش به اداره صنعت معدن تجارت مربوط می‌شود. این تنوع مدیران و ارتباط با سازمان‌های مختلف فرد شاغل در این کار را به نوعی سردرگم و مستاصل می‌کند.
وی اضافه کرد: متاسفانه باوجود اینکه ابریشم‌کشی در لیست کارهای خانگی و کارگاهی قرار دارد در بخش بایگ اینطور استنباط نمی‌شود. مکاتباتی در این زمینه با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی صورت گرفت اما متاسفانه به دلیل کارشناسی‌های نابه‌جا در حوزه کاری این وزارت، سامانه حمایت از مشاغل خانگی که زیرنظر این نهاد است به وزارت جهاد کشاورزی واگذار شد که اگر چنین نبود به مراتب می‌توان گفت شرایط برای ما ایده‌آل‌تر می‌شد.
نگهبان در خصوص دیگر مشکلات این حوزه تشریح کرد: از بزرگترین سوء مدیریت‌ها در معرفی و تداوم هنر ابریشم‌کشی می‌توان به عدم نظارت بر واردات بی‌رویه نخ ابریشم اشاره کرد. به همین شکل که محصولات و تولیدات چینی ضربه‌ای محکم بر روند تولیدات داخلی بوده و به همین منوال واردات نخ ابریشم نیز به اشتغال در این حیطه کاری صدماتی وارد کرده است. به طبع کارگاه‌های ما بیکارتر شدند چراکه نخ وارداتی چینی با کیفیت پایین‌تر و قیمت مناسب‌تر در بازار عرضه می‌شد.
این کارشناس صنایع‌دستی در خصوص ارائه راهکارهایی برای توسعه این هنر ابراز کرد: در همین راستا بیمه هنرمندان ابریشم‌کش می‌توانند سبب دلگرمی و وجود امنیت شغلی برای کار آن‌ها باشد. در ادامه همچنین نظارت دقیق بر واردات بی‌رویه علی‌الخصوص در بحث نخ ابریشم چرخه تولید داخل را به طور قطع سریع‌تر خواهد چرخاند.
نگهبان ادامه داد: در سال‌های اخیر این صنعت با کمبود پرورش پیله مرغوب که در اصل ماده اولیه این کار است مواجه بود و در مدت زمانی نه‌چندان دورتر تخم‌های نوغان مرغوب‌تری تبدیل به کرم می‌شدند، اما متاسفانه در سال‌های اخیر با کم‌شدن پرورش کرم ابریشم و از بین رفتن توتستان‌هایی که تغذیه اصلی کرم ابریشم برای بحث تولید پیله هستند، کمبود تولید پیله ایرانی را موجب شده است.
وی تصریح کرد: حاصل کار هر کارگاه در روز به راحتی بالغ بر ۳ کیلو نخ ابریشم است و این ۳ کیلو می‌تواند ۶ تا ۷ کیلو پیله ابریشم تولید کند که در سال برای هر کارگاه می‌توان رقمی بالغ بر ۲۰۰۰ کیلو نخ ابریشم را تخمین زد. در گذشته چیزی حدود ۱۲۰۰ کارگاه ابریشم‌کشی در شهر ملی بایگ وجود داشت که امروزه به دلیل شرایط نه چندان مناسب در حوزه ابریشم‌کشی این تعداد به ۶۰۰ رسیده است و باید گفت که تنها ۴۰۰ کارگاه تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی هستند.
خرید تضمینی نخ‌های ابریشم کمکی در راستای بهبود صنعت ابریشم‌کشی
این کارشناس صنایع‌دستی تشریح کرد: پیشنهاد دیگر در راستای توسعه این صنعت، خرید تضمینی نخ ابریشم توسط دولت است که این موضوع می‌تواند کمک شایانی به بحث تولید کند. نرخ نخ ابریشم نیز به مانند بسیاری از تولیدات داخلی وابسته به دلار است و قیمت نوسانی دارد و گاهی اوقات فروش آن نخ ابریشم سود چندانی را عاید آن صنعت‌گر نمی‌کند.
نگهبان در خصوص اقدامات وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در این سال‌های اخیر افزود: ثبت ابریشم‌کشی در فهرست میراث معنوی کشور و همچنین ثبت ملی‌شدن این روستا اقدامی در راستای حمایت از هنرمندان این حوزه بود. البته ارائه تسهیلاتی در قالب تفاهم‌نامه به ابریشم‌کش‌ها و همچنین تفاهم‌نامه‌هایی که با صندوق کارآفرینی و امید امضا شده از اقدامات موثر بوده است.
وی ادامه داد: در همین راستا بود که چندی قبل روستای بسک در قالب طرحی تحت عنوان «یک روستا یک محصول» در قالب رشته ابریشم‌کشی به صندوق کارآفرینی امید هنرمندان معرفی و تسهیلاتی برای آن‌ها در نظر گرفته شد.
