فرآوری اصولی آلو در پایتخت آلوی ایران جدی گرفته نشده است
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی گفت: ایران به لحاظ تولید آلو جزو ۱۰ کشور نخست جهان و شهر خرو نیشابور پایتخت آلوی ایران است اما در زمینه فرآوری این محصول استراتژیک چه در زمینه فرآوری صنعتی و چه فرآوری سنتی و توانمندسازی روستاییان و به خصوص زنان روستایی تاکنون اقدامات قابل قبولی انجام نشده است.
الهام آذرپژوه در گفت‌وگو با ایسنا عنوان کرد: ایران با تولید حدود ۴۳۰ هزار تن آلو رتبه چهارم تولید آلو در جهان را داراست. استان خراسان رضوی حدود ۷۴۵۰ هکتار باغ آلو دارد که ۵۰۰۰ هکتار آن بارور است و شهرستان‌های مشهد، نیشابور، طرقبه و شاندیز، چناران و تربت حیدریه مهمترین کانون‌های تولید آلو در استان هستند.
وی اظهار کرد: شهر خرو نیشابور به عنوان پایتخت آلوی ایران لقب گرفته و آلوی این منطقه بسیار با کیفیت و شناخته شده است. به همین جهت در زمینه فرآوری اصولی و درست آن هم باید سرمایه‌گذاری شود.
در منطقه خرو نیشابور باغات آلو بیشتر به صورت خرده‌مالکی است
وی خاطرنشان کرد: در منطقه خرو نیشابور باغات آلو بیشتر به صورت خرده‌مالکی است و فرآوری آن بیشتر توسط خانواده‌ها و به خصوص زنان روستایی و به صورت سنتی و دستی انجام می‌شود.
وی افزود: در حقیقت تولیدکننده‌های اصلی آلو خشک در منطقه خرو، زنان روستایی هستند و متأسفانه در زمینه فرآوری آلو خصوصا آموزش‌هایی که زنان روستایی در این زمینه باید فرا بگیرند، اقدامات زیادی انجام نشده است؛ هر چند مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی قبل از کرونا با برگزاری کلاس‌های حضوری و در دوران کرونا نیز با برگزاری کلاس‌های مجازی اقداماتی در زمینه آموزش زنان روستایی این منطقه انجام داده اما کافی نیست.
مسئول آموزش زنان روستایی در ادامه به فرایند فرآوری سنتی آلو و مهمترین مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد پرداخت و توضیح داد: در فرآوری سنتی آلو مهمترین مشکل در مرحله پوست‌گیری آلو است که با توجه به اینکه این پوست‌گیری با دست انجام می‌شود، باید یک سری نکات بهداشتی مورد توجه قرار گیرد.
وی گفت: چون میزان اسیدیته آلو بالاست، بعضا باعث ایجاد زخم‌هایی در کناره انگشتان فرد می‌شود و این زخم ممکن است زمینه ورود میکروب به آلو را فراهم کند. بنابراین یکی از توصیه‌هایی که در این زمینه به زنان روستایی می‌شود، این است که به منظور تولید محصول بهداشتی و همچنین محافظت از دست‌هایشان از دستکش مناسب استفاده کنند؛ هر چند ممکن است در ابتدا کار با دستکش سخت باشد و سرعت کار پایین بیاید اما چاره‌ای جز این نیست و اگر از دستکش‌های نازک و با جنس خوب استفاده کنند، قطعا مشکلات کمتر خواهد شد.
آذرپژوه خاطرنشان کرد: یکی از رقم‌های بسیار خوب آلو برای خشک کردن رقم شابلونی است اما چون پوست‌گیری آن بسیار سخت است، کشاورزان رغبتی به کاشت این رقم ندارند؛ در صورتی که این رقم با توجه به اینکه یک رقم گوشتی است و به لحاظ تازه‌خوری نیز زیاد مورد اقبال عموم نیست، یکی از نمونه‌های خوب و به صرفه برای خشک کردن است. فقط باید به روشی متفاوت برای خشک کردن آماده شود، به نحوی که این رقم را بدون پوست‌گیری و با حلقه حلقه کردن می‌توان به راحتی خشک کرد.
در فرآوری آلو به روش سنتی بر میزان گوگرد استفاده شده کنترل و نظارتی نیست
وی افزود: نکته بعدی در فراوری سنتی آلو بعد از پوست‌گیری، دوددهی آن است که در این مرحله و برای اینکه رنگ آلو روشن بماند و به لحاظ بازارپسندی ظاهر مناسبی داشته باشد، کشاورزان از گوگرد استفاده می‌کنند اما معضلی که وجود دارد، این است که بعضی از کشاورزان بی‌رویه و بدون در نظر گرفتن استانداردهای لازم از گوگرد استفاده می‌کنند که باقی‌مانده این گوگرد در محصول به عنوان یک ماده سمی برای سلامتی انسان بسیار مضر است.
وی گفت: آلو علاوه بر مصارف غذایی مصارف دارویی نیز دارد و حتی در بیمارستان‌ها نیز برای تهیه غذای بیماران از آلو خشک استفاده می‌کنند اما بعضا توجه نمی‌شود که این آلو ممکن است در غذای یک بیمار سرطانی و یا یک بیمار تنفسی استفاده شود؛ بنابراین باقی مانده گوگرد در آلو خشک که با شستن و پختن نیز از بین نمی‌رود، وارد بدن شده و مشکلاتی را برای مصرف‌کنندگان و به خصوص بیماران، به وجود می‌آورد.
وی بیان کرد: از نظر اداره استاندارد و نظارت بر مواد غذایی میزان گوگرد باقی مانده در آلو اگر در حد مجاز باشد، ضرری ندارد اما چون این آلوها بیشتر به روش خانگی و سنتی تهیه می‌شود، کنترل و نظارت دقیقی بر میزان استفاده از گوگرد نیست و در بیشتر موارد میزان گوگرد بیش از حد مجاز و استاندارد است.
بعضی از آلوهای موجود در بازار رطوبت بالایی دارند
آذرپژوه درصد بالای رطوبت آلوی فرآوری شده را یکی از مشکلات دیگر این حوزه دانست و گفت: به لحاظ استانداردد آلویی خشک است که میزان رطوبت آن به هشت الی ۱۰ درصد رطوبت کلی رسیده باشد اما بعضی از آلوهایی که در حال حاضر در بازار موجود است، حتی رطوبت آن تا ۲۰ درصد هم می‌رسد.
وی گفت: وقتی رطوبت آلو بالا باشد خیلی زود دچار کپک‌زدگی و آلودگی‌های قارچی شده و مدت زمان ماندگاری محصول کمتر می‌شود اما بعضی از کشاورزان با بالابردن میزان گوگرد این نقصان را جبران می‌کنند چرا که آلویی که درصد گوگرد آن بالا باشد، علاوه بر ظاهر خوب، حتی علی‌رغم میزان رطوبت بالا، ماندگاری خوبی دارد اما در حقیقت این یک محصول سالم و بهداشتی نیست.
وی تصریح کرد: میزان بالای گوگرد علاوه بر اینکه سلامتی مصرف کننده را به مخاطره می‌اندازد، از لحاظ اقتصادی نیز تأثیرات منفی دارد و صادرات را به چند کشور خاص محدود می‌کند زیرا بسیاری از کشورها از جمله کشورهای اروپایی، آلو خشک با درصد بالای گوگرد را به هیچ عنوان قبول نمی‌کنند و میزان گوگرد باید در حد استاندارد باشد تا بتوان آلو را به این کشورها صادر کرد.
عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی تصریح کرد: بسیاری از کشورها خشکباری را قبول دارند که رنگ آن تیره باشد چون هر چه رنگ محصول تیره‌تر باشد، نشان می‌دهد که در فرآوری محصول از هیچ ماده شیمیایی استفاده نشده است اما در بعضی از کشورها از جمله ایران هر چه خشکبار و از جمله آلو رنگ روشن‌تری داشته باشد، بازارپسندی آن بیشتر است و کشاورزان نیز برای اینکه رنگ خشکبار روشن بماند، چاره‌ای جز افزودن گوگرد ندارند.
آذرپژوه درباره پروسه خشک کردن آلو نیز گفت: با توجه به اینکه بیشترین و شاخص‌ترین رقم آلو در منطقه آلوی بخاراست و زمان برداشت و فرآوری این رقم نیز اواخر شهریور و مهر ماه است و در این بازه زمانی گرمای خورشید کمتر بوده و ممکن است بارندگی‌های نابهنگام را داشته باشیم؛ بنابراین استفاده از فضای باز برای خشک کردن آلو ممکن است کشاورز را با چالش‌هایی مواجه کند و بهتر این است که کشاورزان برای خشک کردن آلو از دستگاه‌های خشک کن استفاده کنند.
این پژوهشگر یادآور شد: خشک کردن آلو با نور آفتاب خوب است اما با توجه به اینکه پوست محصول و لایه محافظ آن گرفته شده، ممکن است آلودگی‌هایی از طریق هوای آلوده و سایر عوامل محیطی در گوشت آلو نفوذ کند؛ بنابراین برای توانمندسازی زنان روستایی لازم است که دستگاه‌های خشک کن تهیه شود که آلو را در منزل خشک کنند.
کشاورز از تولید آلو سود چندانی نمی‌برد
وی گفت: متأسفانه در حال حاضر به دلیل نبود آگاهی‌های لازم کشاورز علی‌رغم زحمت و مشقت فراوان، از تولید آلو سود چندانی نمی‌برد بلکه این دلالان و واسطه‌ها هستند که آلو را کیسه کیسه با قیمت ناچیزی از کشاورز خریده و در قالب بسته‌بندی و برندینگ با قیمت‌های چندین برابر به بازار عرضه می‌کنند.
آذرپژوه ادامه داد: یکی از مشکلات بسیار مهم که کشاورزان بعد از تولید با آن روبه‌رو هستند، عرضه به بازار و بازاریابی محصول است. از مسائل مهم دیگر بسته‌بندی محصول است که بسیار اهمیت دارد اما متأسفانه خیلی جدی گرفته نمی‌شود و محصولی که بسته‌بندی درست و اصولی نداشته باشد، خیلی سریع دچار آلودگی‌های میکروبی می‌شود.
مسئول آموزش زنان روستایی گفت: برای اینکه سهم سود کشاورز زیاد شود، لازم است که کشاورزان و زنان روستایی را آگاه کنیم و با فراهم کردن زیرساخت‌های لازم به آن‌ها کمک کنیم که خودشان در جهت تولید محصول سالم و بهداشتی و متناسب با نیاز بازار گام بردارند.
وی افزود: ۲ سال پیش مرکز تحقیفات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی طرحی را در زمینه فرآوری آلو به مرکز آموزش زنان روستایی و عشایری ارائه کرد اما متأسفانه تا کنون پاسخ دقیقی دریافت نکرده‌ایم.
آذرپژوه گفت: در این طرح پیشنهادی در خواست کردیم که از طریق شرکت‌های تعاونی روستایی که می‌تواند توسط خود روستاییان تشکیل شود، مکان‌هایی برای زنان روستایی و روستاییان فراهم شود که تولید و فرآوری را در آنجا انجام دهند، همچنین از طریق کمک‌ها و حمایت‌های لازم دستگاه‌های خشک کن برای این مکان تهیه شود تا کلیه مراحل فرآوری را یک جا و به صورت بهداشتی انجام دهند و محصول تولید شده در بسته‌بندی مناسب و با برندینگی که زیر نظر و مورد تأیید سازمان جهاد کشاورزی و مرکز تحقیقات کشاورزی است، انجام شده و محصول فرآوری شده، مستقیما به بازار عرضه شود تا دست دلالان و واسطه‌ها نیز کوتاه شود.
عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی گفت: تمام تلاش ما در قسمت آموزش و مدیریت بهره‌برداران این است که کشاورزان بتوانند با روش‌های جدید تهیه و فرآوری محصول آشنا شوند تا خودشان محصولی را که مورد قبول مصرف‌کننده است، تولید و به بازار عرضه کنند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا در نیشابور و شهر خرو برای فرآوری صنعتی این محصول استراتژیک فکری شده، گفت: در نیشابور و در شهرک صنعتی یک کارخانه فرآوری آلو وجود دارد که آلوی خشک و لواشک تهیه می‌کند. همچنین چند واحد کارگاهی نیز در شهرستان فعالیت دارد که به صورت صنعتی فرآوری آلو را دنبال می‌کند.
آذرپژوه گفت: با توجه به اینکه نیشابور و شهر خرو قطب تولید آلو در کشور است، این میزان واحدهای فرآوری اصلا متناسب نیاز منطقه نیست و لازم است که در زمینه فرآوری صنعتی و کارخانجات، سرمایه‌گذاری بیشتری شود. همچنین علاوه بر ایجاد کارخانجات در زمینه توسعه مشاغل خانگی و صنایع تبدیلی کوچک مقیاس نیز ضروری است که در منطقه اقداماتی انجام شود.
