بذر چیست؟
بذر به بخشی از گیاهان مورد توجه در کشاورزی و باغبانی گفته می‌شود که می‌تواند به تکثیر و تولید مثل آن گیاه منجر شود. در کشاورزی به هر بخش از گیاه که بتواند نسل دیگری از همان گیاه را تولید کند بذر می‌گویند. بذر تولید شده از روش جنسی تخم گیاه می‌باشد و از روش غیر جنسی از طرق باززایی، ریزم، استولون، سوخ (پیاز) و… می‌باشد.
عدم دقت در تهیه و خرید بذر، کار تولید را با شکست مواجه می کند
هزینه ای که یک کشاورز در طول عملیات کاشت، داشت و برداشت اعم از هزینه کارگر، آب، کود و سم باید بپردازد شاید به صد برابر قیمت بذر برسد، از طرفی چناچه به هر کدام از این عوامل یاد شده توجه کمتری شود تولید محصول به همان اندازه کم توجهی پایین می آید اما عدم دقت در تهیه و خرید بذر شاید به نابودی و یا قابل استفاده نبودن کل محصول تمام شود. اگر بهترین قطعه زمین برای کاشت در نظر گرفته شود و بیشترین مراقبت در داشت و برداشت به عمل آید ولی از بذر با مشخصات خوب استفاده نشود کار تولید با شکست رو به رو می گردد.
انواع بذر
۱-هیبرید: رقم هیبرید در واقع اشاره به بذرF۱ دارد که از راه مستقیم از تلاقی دو والدی که از نظر ژنتیکی متفاوت هستند، تولید می گردد. در این ارقام، صفات کیفی و مفید هر دو والد با هم ترکیب شده و منتج به پدیده ای به نام نیروی هیبرید (Hybrid vigor ) یا Heterosis (برتری هیبرید نسبت به والدین) می گردد. این ها دانه هایی هستند که جهت تجلی برخی صفات مطلوب از پیوند دو گیاه کاملا متفاوت به وجود آمده اند. استفاده از بذر اصلاح شده و جدید این گیاهان بهترین روش ممکن است. این بذرها ممکن است گیاهانی تولید کنند که نسبت به بیماری های بیشتری مقاوم گردد، میوه های درشت تری تولید کنند و نحوه برداشت راحت تری داشته باشند. اشکال این نوع بذور این است که بسیاری از ژن های خاص را از دست داده و ممکن است برخی ویژگی های منحصر به فرد مانند طعم، بو و بافت در گیاهان و میوه های حاصل از دانه های هیبرید موجود نباشد. ترکیب ژنتیکی این بذرها پس از یک بار تکثیر به شدت تغییر می کند. بذور جمع آوری شده از گیاهان هیبریدی برای کشت سال بعد مناسب نبوده و ممکن است همان گیاه اولیه را تولید نکنند.
۲-بذری که توسط انسان تغییری در ژنتیک آن ایجاد نشده : این بذور نسبت به بذرهای هیبرید دارای طعم و بوی مشخص هستند. بذرهای تولید شده توسط این گیاهان همان گیاهی را تولید می کنند که از آن برداشت شده اند. اگرچه این نوع بذور برخی ویژگی های زراعی که بذرهای هیبرید دارا هستند را ندارد اما این ویژگی ها آن قدر هم مورد نیاز و مطلوب یک باغبان ساده نیستند.
۳-ارگانیک: این بذور از گیاهان والدی تولید شده اند که در طول رشدشان هیچ گونه آفت کشی استفاده نشده و به صورت ارگانیک پرورش یافته اند. این ها ممکن است به صورت هیبرید یا طبیعی باشند.
خصوصیات یک بذر خوب
- اولین نشانه های ارزش آن از جرم هزار دانه، بو و رنگ در مجموعه بذر مشخص می شود. همچنین باید کاملا رسیده و مواد غذایی لازم را برای جنین همراه داشته باشد. علایم دیگر بذر خوب را می توان از آزمایش های بعدی تعیین کرد. از جمله عوامل مرغوبیت آن، قوه و قدرت نامیه بذر می باشد که عبارت است از درصد بذرهایی که جوانه زده و سبز می شود. قدرت نامیه و سرعت جوانه زنی بذر را می توان با شمارش درصد بذر های سبز شده در یک مدت زمان معین مثلا ۱۰ تا ۱۵ روز تعیین کرد. تعیین قوه نامیه بسیار ساده است و با وسایلی مثل پارچه مرطوب، کاغذ خشک کن و غیره تعداد معینی مثلا ۱۰ یا ۱۰۰ عدد دانه را در دمای اتاق سبز می کنند و درصد آن را تعیین می نمایند.
- باید از ارقام مناسب یا هیبرید بوده و دوره رشد گیاه آن مطابق با آب و هوای زراعی (Agro-climate) و نظام های کشت و کال محل باشد.
- باید خالص باشد (خالص ازنظر نوع یا رقم) کیفیت زراعی بالایی داشته باشد (بذرهایی که زود جوانه زده و باعث پرورش نشاهای قوی در شرایط معمولی گردند) دارای پتانسیل محصول خوب باشد، الگوی رشد و رسیدن یکنواخت داشته باشد و هدف کشت و کار را برآورده نماید.
- بایدعاری از هرگونه بیماری و اختلالات فیزیولوژیکی ناشی از کمبود مواد غذایی باشد.
- هر دانه باید درشت، هم اندازه با سایرین و یکنواخت ازنظر شکل، رنگ، ترکیب و وزن باشد.
- باید پاک بوده و عاری از موادی هم چون سنگ ریزه، گرانول های خاک، کاه و مواد چسبنده ای هم چون صمغ و شیره میوه باشد.
- باید عاری از بذور مضری هم چون دانه علف های هرز باشد.
- بایستی عاری از حشرات، تخم های حشرات، اسپرها و غیره باشد.
- بایستی سالم (کامل)، نشکسته، له نشده و با پوسته سالم باشد.
- بایستی تا حد امکان تازه بوده و یا سن و سال مناسبی داشته باشد.
