شیشه‌گری هنر شکل‌دادن به شیشه است. هنرمند در این هنر، ابتدا ماده شیشه را حرارت می‌دهد تا نرم و نیمه مایع شود. سپس به وسیله ی دست ها یا ابزار مخصوص یا دمیدن اشکال زیبایی را با آن پدید می‌آورد. وقتی شیشه‌ها را از کوره خارج می‌کنند، بسیار گرم و داغ است. شیشه‌گر یک تکه از شیشه را برداشته و آن را روی لوله‌ای توخالی می‌گذارد و در آن می‌دمد تا باد شود. شیشه‌گر از شیشه‌هایی که باد می‌کند، می‌تواند بسیاری از چیزها را بسازد. مانند لیوان، بطری و در، پنجره، آینه و عینک و یا انواع عدسی‌های چشمی که در وسایل گوناگون مانند ذره‌بین به کار می‌روند. از شیشه می‌توان نوارهای شیشه‌ای هم تهیه کرد. حتی می‌توان شیشه را به کمک شعله آتش دو باره نرم کرده و از آن چیزهای تزیینی ساخت و نیز می‌توان از گونه ای شیشه مقاوم در برابر گرما به نام پیرکس، ابزار آزمایشگاهی و ظرف‌های آشپزخانه ساخت.
شیشه‌گری دستی یکی از قدیمی‌ترین صنایع دستی بشر است که قدمت آن به ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد می‌رسد. این هنر و صنعت، در ایران هم سابقه‌ای طولانی دارد و اشیا شیشه‌ای زیادی در کاوش‌های باستان‌شناسی در قسمت‌های مختلف ایران کشف شده است. شیشه‌ی دست‌ساز از جمله‌ی اصیل‌ترین و ارزنده‌ترین صنایع دستی است که در ایران دارای سابقه‌ای طولانی بوده و ظروف و اشیا شیشه‌ای به دست آمده از روزگاران پیشین دلالت بر وجود این صنعت در ادوار بسیار دور و حتی پیش از میلاد دارد. یک گردنبند شیشه‌ای متعلق به ۲۲۵۰ سال قبل از میلاد که دارای دانه‌های آبی رنگ است و در ناحیه‌ی شمال غربی ایران کشف شده و نیز قطعات شیشه‌ای مایل به سبز که طی کاوش‌های باستان‌شناسی در لرستان، شوش و حسنلو به دست آمده، موید سابقه‌ی این صنعت در کشورمان است.
اوج صنعت شیشه‌گری در ایران، در زمان سلطنت سلجوقیان است. در این دوران، صنعتگران به روش‌های جدیدی روی آورده بودند و با استفاده از قالب‌های گوناگون، نقش‌های برجسته و فرورفته را در شیشه ایجاد می‌کردند. فرآورده‌های شيشه‌ای اين دوران بيشتر شامل ظروف کوچک و بزرگ، عطردان‌های بسيار ظريف، جام‌ها و گلدان‌هايی با فرم‌ها و اندازه‌های متنوع و اشيا تزيينی کوچکی به شکل حيوانات هستند.
از ابزار و مواد مورد استفاده در هنر شیشه‌گری می‌توان به ماده اصلی ساخت شیشه، سنگ سیلیس ( که به منظور صرفه جویی از مخلوط خرده‌شیشه نیز استفاده می‌شود) اشاره کرد. همچنین برای رنگی کردن بار شیشه نیز از اکسیدهای فلزی نظیر اکسید کبالت، مس، آهن، منگنز، گوگرد و… استفاده کرد. هنر شیشه‌گری مانند انواع روش‌های ساخت (فوتی و قالبی) و تزیینات مکمل (نقاشی و تراش) است. نقاشی روی شیشه با ابزار لازم بر روی شی اجرا می‌شود و بسته به نوع نقش و رنگ‌های به کار رفته یک یا چند مرحله پخت در کوره با حرارت مناسب صورت می‌گیرد. رنگ‌های مورد استفاده به صورت پودر و قابل ترکیب با حلال خاص و رنگ‌های محلول از اکسید فلزات تهیه شده‌است.
روش‌های ساخت شیشه
- روش فوتی
- روش فوتی قالبی
- روش پرسی
تهيه‌ی رنگ
یکی از مهم‌ترین بخش‌های شیشه‌گری دستی نحوه‌ی ساخت رنگ‌های شیشه است. تنوع رنگ‌ها موجب زیبایی هرچه بیشتر محصولات شیشه‌ای می‌شوند. هنرمندان این عرصه برای ایجاد رنگ‌های گوناگون در شیشه از اکسید فلزات مختلف بهره می‌برند که به شکل پودر در بازار وجود دارند.
آبگز کردن
یکی از کارهای تکمیلی در شیشه‌گری، آبگز کردن است. این کار، بیشتر برای زیباسازی محصولات شیشه‌ای انجام می‌شود. برای آبگز کردن، اشیا شیشه‌ای ساخته شده را بعد از تکمیل و قبل از سرد شدن کامل آن، به مدت چند ثانیه در آب سرد فرو می‌برند و بیرون می‌آورند.
تلفيق با فلز
برخی از شیشه‌‌گران برای ایجاد تنوع در محصولات شیشه‌ای از تکنیک تلفیق فلز با ظروف شیشه‌ای استفاده می‌کنند. این کار را معمولا در مورد لیوان، گلدان و سایر اشیایی که قسمت اصلی آن‌ها استوانه‌ای شکل است انجام می‌دهند.
مات کردن شیشه
در بیشتر کارگاه‌های شیشه‌گری از محلول آمونيوم هيدروژن فلوريد یا مواد مشابه دیگر برای مات کردن شیشه استفاده می‌کنند.
تراش دادن شيشه
بسياری از فرآورده‌های شيشه‌ای دست‌ساز با نقوشی به شکل تراش‌خورده تزیین می‌شوند. برای تراش دادن اين گونه وسايل از سنگ‌های مخصوصی که درجه‌ی سختی آن‌ها بيشتر از سختی شيشه است، استفاده می‌شود. تراش دادن وسايل شيشه‌ای به وسيله‌ی سنگ‌های ديسک مانندی که با سرعت لازم قادر به چرخش هستند، انجام می‌شوند.
شرایط فعلی شیشه‌گری در ایران
در حال حاضر چندین کارگاه شیشه‌گری در تهران و برخی شهرهای دیگر مثل اصفهان، میمند فارس، قمصر کاشان و… مشغول به فعالیت هستند. این کارگاه‌ها با شرایطی تقریبا مشابه به تولید شیشه‌هایی مشغول‌اند که به آن‌ها شیشه‌ی فوتی هم گفته می‌شود.
