پیوند کشاورزی یزد کم آب با توسعه کشت زیتون

زیتون درختی همیشه سبز و از قدیمی‌ترین گیاهان منطقه مدیترانه و بویژه خاورمیانه است اما در اقلیم های خشک و نیمه خشک که آب، خاک و نوری مناسب وجود داشته و دارای زمستان‌های معتدل و تابستان‌های گرم و خشک و طولانی باشد، قابلیت کاشت دارد.
در ایران نیز بیش از هزاران سال است که این درخت وجود دارد و هم اکنون سطح زیرکشت این درخت در ایران افزون بر یکصد هزار هکتار است.
گلهای زیتون دیرتر از گلهای سایر درختان شکوفا می شود، گل‌های آن خوشه ای و هر خوشه دارای هشت تا ۲۵ گل است، زیتون ۲ نوع گل دارد که گل های کامل دارای اندام های نر و ماده هستند و گل های ناقص که فقط اندام نر دارند، در صورتی که بین یک تا سه درصد گل‌ها به میوه تبدیل شود، باردهی زیتون مناسب و اقتصادی خواهد بود.
زیتون را به عنوان گیاهی کم توقع و مقاوم به خشکی می شناسند اما محصول مطمئن و اقتصادی  است در صورتی حاصل می شود که برای هر هکتار زیتون بطور خالص حدود چهار هزار متر مکعب آب تأمین شود این میزان در مناطقی که میزان تبخیر زیاد است بین پنج تا ۶ هزار متر مکعب است.

زیتون با گذشت زمان با پیشرفت فن و تکنولوژی از لحاظ غذایی و دارویی مورد استفاده قرار گرفت و هم اکنون در سطح دنیا تهیه، خرید و فروش روغن زیتون و دیگر فرآورده های آن در اقتصاد کشورهای تولیدکننده از جمله اسپانیا، ایتالیا، فرانسه، یونان، تونس و ترکیه نقش مهمی دارد.

هم اکنون درخت زیتون در بیشتر استان های کشور از جمله یزد کاشته می شود که باتوجه به ویژگی های این درخت و شرایط مناسب برای باردهی اقتصادی آن، این استان مزیت نسبی لازم برای کاشت و سرمایه گذاری در کشت این محصول را دارد.
با افزایش تولید در واحد کاشت، تاسیس کارخانه های روغن کشی و کارخانه های تولید فرآورده های جانبی این محصول، همچنین با توجه به مرکزیت استان یزد در کشور و قابلیت انتقال محصول زیتون و فرآورده های جانبی آن به دیگر نقاط ، می توان صرفه اقتصادی سرمایه گذاری و روی آوردن به کاشت این گیاه در بخش کشاورزی قابل توجه باشد.

کشت آزمایشی درختان زیتون در دهه ۷۰ به صورت آزمایشی در یزد آغاز شد و برخلاف تصور اولیه، این گیاه با خاک و آب و هوای منطقه سازگاری خوبی دارد و کشت آن با توجه به فقر پوشش گیاهی در شهرها و روستاهای استان به عنوان فضای سبز و استفاده از محصول آن رو به افزایش است.

با توجه به شرایط اقلیمی و کمبود منابع آبی، سیاست کلی سازمان جهاد کشاورزی استان یزد از لحاظ اقتصادی ترویج و حمایت از کشست محصولات و گیاهان کم آبخواه و پربازده از جمله زیتون است.

یزد در تولید محصولات باغی با ۲ هزار و ۴۶۳ هکتار باغات زیتون از ۷۹ هزار هکتار محصول باغی این استان، از نظر سطح زیرکشت و تولید این محصول، نهمین استان تولید کننده زیتون کشور محسوب می شود.

تولید سالانه ۲ هزار و ۳۳۹ تن زیتون در یزد

رییس سازمان جهاد کشاورزی استان یزد در گفت و گو با خبرنگار ایرنا سطح زیرکشت زیتون در استان را ۲ هزار و ۳۴۰ هکتار اعلام کرد و گفت: یکهزار و ۷۴۰ هکتار آن بارور و مابقی غیربارور است.

سیدجمال سجادی پور با بیان اینکه در هر هکتار یکهزار و ۳۴۶ کیلوگرم زیتون در استان برداشت می شود افزود: سالانه افزون بر ۲ هزار ۳۳۹ تن محصول زیتون در استان تولید می شود.

وی خاطرنشان کرد: در سال جاری با توجه به نوسانات دما در فصل بهار میزان محصول و باردهی درختان زیتون حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد معادل یکهزار تن کاهش یافت.

سجادی پور سالمترین روغن گیاهی عرضه شده در بازار را روغن زیتون دانست و اضافه کرد: از این میزان برداشت محصول حدود ۶۰ درصد برای روغن گیری استفاده و حدود ۶۰ تن روغن در استان تولید می شود.

وی میزان تولید کنسرو زیتون در استان در سالجاری را ۴۰۰ تن بیان کرد و گفت: بیشتر مصرف این  محصول به صورت خانگی بوده و جنبه خود مصرفی دارد.

رییس سازمان جهاد کشاورزی استان یزد ادامه داد: درخت زیتون به دلیل مقاوم بودن نسبت به کم آبی، شوری خاک و همچنین شرایط مطلوب خاک استان، چند سالی است که توسعه کشت آن مورد توجه شهروندان، اداره‌ها و نهادهای استان برای توسعه فضای سبز قرار گرفته است.

سجادی‌پور با بیان اینکه برداشت این دانه روغنی و خوراکی از مهرماه آغاز و تا اواسط آبان ماه ادامه دارد ، تصریح کرد: با توسعه طرح درختکاری زیتون علاوه بر ۶۵۰ فرصت شغلی مستقیم، ۲ برابر همین تعداد فرصت شغلی غیرمستقیم در استان فراهم شده است.

میزان فرآوری زیتون در یزد پنج برابر برداشت آن

مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی استان یزد نیز به گزارشگر ایرنا گفت:  میزان فرآوری محصول زیتون در این استان، پنج برابر میزان برداشت آن که بخش قابل توجهی از محصولات فراوری شده ، در سایر مناطق کشور تولید می شود.

علیرضا طاقه‌باف با بیان اینکه تاکنون پنج فقره جواز تاسیس فرآوری زیتون در استان  شده، افزود: این مجوزها در زمینه تولید روغن زیتون، زیتون شور غیرکنسروی، کنسرو زیتون، زیتون پرورده، کنجاله زیتون و تولید انواع ترشیجات و شوریجات است.

مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی استان یزد خاطرنشان کرد: این مجوزها ظرفیت جذب و فراوری بیش از ۱۵ هزار تن محصول زیتون را در استان فراهم می کند.

وی یاد آور شد: یکی از این مجوزها مربوط به واحد تولیدی در شهرستان مهریز با پیشرفت فیزیکی بالای ۷۰ درصد است که در حال تکمیل نهایی است که هم اکنون نیز در حال فرآوری زیتون است و ظرفیت فرآوری آن تا پایان سالجاری به ۱۰ هزار تن افزایش می یابد.

طاقه‌باف ادامه داد: در آذرماه سال ۹۶ یک واحد تولیدی دیگر در شهرستان مهریز با ظرفیت جذب روزانه بیش از ۳۵ تن زیتون و ظرفیت تولید ۱۷۰۰ تن در سال با تولید محصولاتی از جمله روغن خام زیتون، روغن مایع زیتون، زیتون شور غیرکنسروی، کنسرو زیتون، زیتون پرورده و کنجاله زیتون و همچنین تولید انواع شوریجات و ترشیجات به بهره برداری رسید که هم اکنون با خرید زیتون از کشاورزان استان و سایر استانه ای شمالی و همچنین جیرفت و جنوب کرمان با نیمی از توان و ظرفیت خود فعالیت می کند.

وی خاطرنشان کرد: این واحد فراوری زیتون کشاورزان را با توجه به گونه، رقم و کیفیت آن بین ۴۰ تا ۷۰ هزار ریال خریداری و از آن روغن، کنسرو و دیگر فرآوردها را فراوری می کند.

طاقه‌باف تصریح کرد: در خصوص خرده فروشی زیتون و فرآوری آن با ظرفیت‌های کم، واحدهای متعدد فرآوری مشاغل خانگی و همچنین واحدهای صنفی در سطح استان فعال هستند.

وی میزان تولید زیتون از درختان بارور استان را حدود یکهزار تن بیان کرد و گفت: تولید کم محصول زیتون در استان باعث شده تا واحدهای فراوری برای تامین زیتون مورد نیاز اقدام به خرید زیتون از استان های دیگر و یا اجاره باغات زیتون در نقاط مختلف کشور کنند.

توسعه باغات زیتون در استان یزد

مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان یزد هم با تبیین تغییر رویکرد کشاورزی استان در زمینه توسعه کشت محصولات کم آبخواه گفت: با توزیع ۳۶ هزار نهال یارانه‌ای در سال زراعی ۹۹-۹۸ سطح زیر کشت باغ های زیتون استان ۹۰ هکتار توسعه یافته است.

اکبر شیخ علیشاهی با بیان اینکه شهرستان‌های یزد با ۹۳۷ هکتار و اردکان با ۴۲۹ هکتار بیشترین سطح زیرکشت درختان زیتون استان را دارند، افزود: توسعه سطح زیرکشت باغ‌های جدید زیتون در مناطق مستعد استان در دستور کار است.

وی برگزاری دوره‌های تخصصی، ارائه مشاوره‌های فنی و کارشناسی به باغداران، توزیع نهال‌ یارانه‌ای و اصلاح و توسعه باغ‌های زیتون را از برنامه‌های جهاد کشاورزی برای بهبود شرایط کمی و کیفی تولید این محصول بیان کرد.

شیخ علیشاهی یادآور شد: سازمان جهاد کشاورزی علاوه بر پرداخت ۲۳۰ میلیون ریال تسهیلات برای هرس باغات زیتون، برنامه‌های آموزشی در زمینه پیوند و تغذیه خاک برای باغداران را برگزار کرده است.

وی با تشریح ضرورت جایگزینی این محصول با کشت‌های پرآبخواه و دارای بازدهی کم گفت: با توجه به شرایط اقلیمی و کمبود منابع آبی، سیاست جهاد کشاورزی از لحاظ اقتصادی ترویج و حمایت از محصول گیاهان کم آبخواه و پربازده از جمله زیتون است که در این راستا برای رفع مشکلات کشاورزان تسهیلات کم بهره به صورت پنج ساله برای خرید دستگاه فرآوری اختصاص یافته است.

یکی از کشاورزان یزدی نیز به ایرنا گفت: چهار هکتار از اراضی خود را به کشت درختان زیتون اختصاص داده اند و سالانه ۶ تن محصول برداشت می کنم.

حسین دهقانی افزود: درخت زیتون نسبت به سایر درختان میوه، بسیار کم توقع است و فقط در پنج سال اول، نیاز به مراقبت دارد و در بقیه عمر، هزینه چندانی برای نگهداری جز آبیاری ندارد.

وی اظهار داشت: کشت زیتون با توجه به اینکه استان یزد یک استان کویری و  کم آب است نسبت به دیگر محصولات پربازده و مقرون به صرفه باشد.

یزد به عنوان یکی از استان‌های کویری کشور، از نظر بهره وری مناسب از منابع آب در کشت محصولات باغی و زراعی، عملکرد مناسبی داشته و کشاورزان این استان که همواره با محدودیت آب مواجه بوده‌اند، شیوه‌های مناسبی را در طول تاریخ برای استفاده از مایع حیات به کار بسته‌اند.

سطح کل اراضی زیرکشت استان یزد معادل ۱۱۳ هزار و ۷۷۰هکتار است که از این مقدار ۲۹ درصد را محصولات زراعــی و ۷۱ درصد مابقی را محصولات باغـی تشکیل داده و در مجموع حدود یک درصد از کل سطح زیرکشت آبی کشور در این استان واقع شده است.

استان یزد در تولید روناس رتبه نخست، محصولات گلخانه‌ای رتبه دوم، پسته رتبه سوم، زردآلو رتبه چهارم، انار رتبه پنجم، زعفران رتبه ششم، خرما رتبه هشتم و زیتون رتبه نهم کشور را داراست که کسب این جایگاه برای استانی که در کانون کویر مرکزی ایران قرار دارد و از نظر میزان بارش در رتبه آخر یا یکی مانده به آخر کشور قرار می‌گیرد، مبین بهره‌وری قابل توجه فعالان حوزه کشاورزی استان از منابع آب است.