ذهن‌هایی که فرش می‌بافند!
شاید تصویر کلی ما از هنر فرش‌بافی ایران با اشکالی تداعی می‌شود که نقشه‌هایی مشخص دارند؛ اما یکی از کهن‌ترین فرش‌های ایرانی که بیشتر به دست عشایر بافته می‌شده و این روزها به دست فراموشی سپرده شده، فرش‌هایی است که اتفاقا از روی نقشه بافته نمی‌شوند و بر اساس ذهنیات هنرمندی که پای دار نشسته، بافته می‌شوند.
یکی از معروف‌ترین فرش‌هایی که توسط عشایر بافته می‌شده و الان نیز بعضا بافته می‌شود، فرش ذهنی‌بافت است؛ فرش‌هایی که در بسیاری از بافته‌های ایرانی و به ویژه بافته‌های کهن امری رایج بوده، نقشه خاصی ندارند و بر اساس ذهنیات هنرمند بافته می‌شوند.
منیر امانی، استاد دانشگاه و کارشناس صنایع‌دستی در حوزه طراحی فرش در این زمینه به ایسنا می‌گوید: این فرش‌ها که الگوهایی خاصی ندارند برای عشایر بوده که آنچه را که در اطرافشان وجود داشته را می‌بافتند. قاعدتا وقتی به شهرها رسید به این معنی است که عشایری که در شهرها ساکن شدند این مدل فرش‌بافی را ادامه دادند.
او با بیان اینکه این مدل فرش‌بافی مختص شهر خاصی نبوده است، یادآور می‌شود که ویژگی اصلی فرش‌های ذهنی‌بافت این است که بافندگان بسته به ذهن و سلیقه‌ای که دارند، نقشه می‌دهند و می‌بافند. تا زمانی که عشایر این مدل بافت را ادامه بدهند و آموزش بدهند، این مدل بافت نیز ادامه پیدا می‌کند؛ اما به طور کلی این مدل بافت کمتر شده است، به این خاطر که عشایر در شهرها ساکن شده‌اند و از سوی دیگر هنر فرش‌بافی نیز دگرگون شده است.
امانی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر به دلیل ساکن شدن هنرمندان فرش بافت عشایر در شهرها، اغلب به این هنرمندان نقشه‌های معمول فرش سفارش داده می‌شوند و با توجه به اینکه شاید فرش‌های ذهنی‌بافت چندان مورد اقبال عمومی نباشند، بافت این مدل فرش‌ها کاهش یافته است؛ البته نمی‌توان گفت که این هنر منسوخ شده، ولی بافت آنها کاهش یافته است.
این استاد دانشگاه یادآور شد: پیش‌تر افرادی که توان مالی بالایی نداشتند به سراغ این مدل فرش‌ها می‌رفتند؛ اما الان یا نسل‌های جوان بیشتر این مدل فرش‌ها را می‌پسندند یا اینکه افرادی که کلکسیونر هستند به سراغ آنها می‌روند.
