عارضه خشکیدگی خوشه خرما

ارقام مضافتی در کرمان، کبکاب در بوشهر، مرداسنگ در هرمزگان و کبکاب و خاصی در خوزستان که در زمره ارقام مهم تجاری کشور به شمار می‌روند، نسبت به عارضه بسیار حساس هستند.شهرستانهاي بم، ريگان، نرماشير و فهرج از مناطق عمده كشت خرماي رقـم مضافتيدر کشــور بــوده و در ســالهاي اخير شدت خسارت عارضه در اين مناطق بيـن۱۰۰-۷۰ در صد برآورد گرديده است . اين امر نه تنها موجب كاهش در آمدنخلداران گرديده بلكه اشتغال بيشتر اهالي نيز كه وابسته به نخل خرما می باشد به خطر افتاده است.

بارزترين عالئم ظاهري اين عارضه شامل پژمردگی ناگهانی میوه ها و خوشه های خرما در زمان تبدیل میوه از مرحله خارک به رطب و نهایتاً خشکیدگی میوه ها و خوشه های آلوده، ظهور نوارهای قهوه ای رنگ روی قسمت فوقانی یا گاهاً تحتانی دم خوشه در برخی ارقام ضمناً هیچ گونه علائمی روی برگ، تنه و تاج درختان آلوده مشاهده نمی گرددو بروز اين عالئم معموال همزمان باافزايش دماي هوا، كاهش رطوبت نسبي و وزش بادهاي گرم و خشك اتفاق ميافتد. پژمردگی سریع و ناگهانی میوه‌ها در طی مدت ۳ -۲ روز و خشکیدن تمامی آنها طی مدت ۱ تا ۲ هفته اتفاق میفتد.

از بین عوامل محیطی ظاهرا افزايش دماي هوا و كاهش رطوبت نسبي در دوره تبديلخارك به رطب عامل اصلی بروز و شدت عارضه در نخلستانهای خرما است. در زمان بروزعارضه درجه حرارت به باالی ۴۵ درجه سانتیگراد و رطوبت به کمتر از۲۰ درصد میرسد.همچنین با رابطه معکوسی که بین دما و رطوبت نسبی وجود دارد با افزایش دما از رطوبتنسبی کاسته شده وشدت عارضه افزایش می‌یابد.اما عوامل مختلف دیگری مانند رقم، سن درختان خرما، موقعیت درختان در باغ و زیاد بودنبیش از حد تعداد خوشه روی یک درخت نیز در شدت عارضه مؤثر است.

دوره بحرانی وقوع عارضه از اواسط تیر ماه تا اواسط شهریور ماه بسته به رقم و منطقه متفاوت می‌باشد.

عوامل موثر در مدیریت عارضه در نخلستان

۱.آبیاری

درخت خرما جزو درختان مقاوم به شوری است و اگر شوری آب آبیاری کمتر از ۳۰۰۰میکرو موس بر سانتیمتر باشد برای درخت خرما مناسب است. تأمین آب کافی جهت آبیاری و رعایت دور آبیاری در مدیریت عارضه تاثیر زیادی داشته و هرگونه کمبود آب و تغییر در دور آبیاری موجب وارد شدن تنش به گیاه شده و شدتعارضه افزایش می‌یابد.مدیریت صحیح آب بویژه در دوره بحرانی ایجاد عارضه (تیرماه لغایت نیمه اول شهریور بسته به رقم و منطقه) تأثیر بسزایی در کاهش خسارت عراضه دارد. آبیاری با دوره ۷ – ۴ روز (حدود ۹۴ درصد از نخلستان های کشور با روش سطحی، آبیاری می‌شوند) بسته به شرایط خاک و منطقه ضروری است.

۲.تغذیه

خاک‌هایی با شوری کمتر از ۴ دسی زیمنس بر متر برای کاشت خرما مناسب هستند. با تغذیه مناسب توان درخت در مقابله با شرایط نامناسب محیطی باال رفته و در نتیجهخشکیدگی خوشه خرما نیز کاهش می‌یابد بنابراین ضروری است تغذیه متعادل و بهینه بر اساس آزمون خاك انجام شود.

۳.عملیات هرس و بهداشت نخلستان

انجام عملیات به باغی یکی دیگر از عوامل موثر در کاهش شدت عارضه می باشد. ضروریاست انجام عمليات هرس برگ ُ هاي خشك، دمخوشههاي باقيمانده، هرس دمبرگ و حذفپاجوشها به منظور اجراي اصول صحيح باغداري تا انتهای بهمنماه انجام گردد.

۴.مدیریت آفات و بیماریها

الزم است مبارزه با آفات و بیماریهای رایج هر منطقه )کنه، سوسک شاخدار،زنجرک، پوسیدگی گل آذین و…( به موقع و بنحو مطلوب بسته به هر منطقه انجام گردد.

۵.پوشش خوشه ها

بررسیها نشان میدهد پوشش حصیری یا پارچه متقال در کاهش شدت عارضه و افزایشکیفیت میوه مؤثر میباشد.پوشش خوشهها اواخر مرحله خارک انجام گردد.پوشش خوشهها عالوه بر تأثیر در کاهش عارضه سبب افزایش کیفیت محصول شده وخسارت پرندگان، زنبور و طوفان شن و جذب گرد و غبار را کاهش میدهد و موجبکاهش جمعیت کنه روی خوشههای دارای پوشش میگردد.

۶.میانه کاری نخلستان

یکی دیگر از عوامل مهم در تعدیل شرایط اقلیمی و حفظ رطوبت نسبی نخلستان میانه‌کاری باغ با گیاهانی مانند یونجه و سورگوم میباشد. در صورت تامین آب کافی میانه‌کاری تأثیربسزایی در کاهش شدت عارضه خشکیدگی خوشه خرما دارد.

۷.احداث بادشکن

عالئم عارضه در درختان حاشیه باغ که بیشتر تحت تاثیر تغییرات محیطی از جمله بادهایگرم هستند شدیدتر است. بنابراین با احداث بادشکن امکان تعدیل شرایط محیطی و کاهشاثر بادهای گرم فراهم شده و موجب کاهش شدت عارضه خشکیدگی خوشه خرما میگردد.ضروری است احداث بادشکن با توجه به جهت وزش بادهای گرم در هر منطقه در اطرفنخلستان و با درختان سازگار با شرایط محیطی هر منطقه انجام شود.