گروه مشاوران برندینگ فراسو
دانستنی‌هاسموم و آفات

توصیه هایی برای مصرف بهينه كود در مزارع نيشكر

در تأمين عناصر غذايي مورد نياز نيشكر بويژه نيتروژن، زمان و ميـزان كـوددهي مهم بوده كه لازم است بر حسب روند رشد و مقدار ماده خشك توليدي يـا سـرعت رشد گياه تنظيم و در اختيار آن قرار گيرد.

نيشكر با نام علمي officinarum Saccharum گياهي چنـد سـاله از تيـره غلات است كه به هدف توليد قند از ساقه هاي آن، كشت مي شود. ساقه تازه نيـشكر با ۹۰ درصد عصاره حـاوي ۱۲ تـا ۱۷ درصـد سـاك ارز اسـت. از هـر تـن سـاقه تـازه نيشكـــر حدود ۸۵ تا ۱۱۰ كيلوگرم قند استخراج ميشود.

اين گياه در طول دوره ي رشد خود به آب فراوان احتياج داشته و از طرفي نـسبت بـه كـم آبـي حـساس اسـت و در عين حال، ريشه آن به غرقاب شدن درازمدت سازگاري ندارد. در شرايطي كـه سطح آب زيرزميني تـا منطقـه توسـعه ريـشه بـالا بيايـد، بـه علـت خفگـي تـدريجي ريشه، شاخ و برگ گياه زرد مـي شـود و افـت عملكـرد پـيش خواهـد آمـد.

ارقـام ۲-CP69 و ۱۰۳-CP48 دو واريته تجاري متداول هستند و بيش ترين سطح زير كشت در اراضي نيشكر را به خود اختصاص داده اند.

نیاز كودی نیشكر

نيتروژن يكي از عناصر اصلي غذايي مورد نياز نيشكر اسـت اگرچـه نيتـروژن حدود يك درصد وزن خشك نيشكر رسيده را تشكيل مي دهـد ولـي اهميـت آن از عناصري چون كربن، اكسيژن و هيـدروژن كـه بـيش از ۹۰ درصـد وزن گيـاه را در بر ميگيرند، كمتر نيست.

در تأمين عناصر غذايي مورد نياز نيشكر بويژه نيتروژن، زمان و ميـزان كـوددهي مهم بوده كه لازم است بر حسب روند رشد و مقدار ماده خشك توليدي يـا سـرعت رشد گياه تنظيم و در اختيار آن قرار گيرد.

براسـاس نتـايج حاصـل از آزمايـشات در مناطق مختلف نيشكركاري جهان، متوسـط عناصـر اصـلي NPK مـورد نيـاز جهـت توليد يكصد تن ساقه قابل آسياب نيشكر ب ه شرح ذيل است كه با انـدازه گيـري هـاي منطقه اي مطابقت دارد.

نيتروژن: ۱۶۰-۱۲۰ كيلوگرم خالص در هكتار
فسفر: ۴۶-۲۵ كيلوگرم خالص در هكتار
پتاس: ۲۵۰-۲۰۰ كيلوگرم خالص در هكتار

سابق بر اين حدود ۲۴۰ كيلوگرم نيتروژن در هكتار بـراي مـزارع تـازه كـشت و بـراي توليـد بـيش از ۱۵۰ تـن نيـشكر در هكتـار در مـزارع نيـشكر اسـتان اسـتفاده شده است. معمولاً حـدود ۷۲ كيلـوگرم نيتـروژن خـالص يـا دو كيـسه كـود اوره در هكتار هنگام كشت به مزارع داده مي شود كه بايـستي از كـل مـصرف جهـت تعيـين ميزان كود سرك كسر شود.

در خصوص مصرف كود هاي ازتـه تجديـد نظـر كلـي حسب شرايط هر منطقه، سن مزرعه و عملكرد مورد انتظار از واريته هاي زيـر كـشت بايد صورت پذيرد.

امروزه با توجه به محدوديت منابع تأمين كـود و بـالا بـودن قيمـت جهـاني آن و همچنين آلودگي هـاي زيـست محيطـي ناشـي از مـصرف كودهـاي شـيميايي بـويژه نيتروژني، تجديد نظر كلي در مصرف اين مواد امري ضروري است.

از طرفي ديگـر و به دليل محدوديت منابع كود فسفره، در صورت لزوم از كـود فـسفات دي آمـونيم حاوي ازت استفاده مي شود كه در شرايط فعلي مصرف اين ميزان كود ازتـه توصـيه نميشود. در صورتي كه منبع كود فسفره بدون آمونيم در دسترس نباشد، لازم اسـت مقدار كود ازته همراه فسفر از سهم كلي نيتروژن مورد نيـاز گيـاه كـسر شـو د.

بـراي مثال در صورت مصرف ۲۵۰ كيلوگرم فسفات دي آمونيم توصيه شده و بـا احتـساب ۱۸% نيتروژن مقدار ۴۵ كيلوگرم نيتروژن يا حدود دو كيسه كود اوره بايد از مصرف نهايي ازته نيشكر كسر شود.

نياز نيشكر به مواد مغـذي زيـاد و ريـشه آن كـم عمـق و فيبـري اسـت . بنـابراين، كودآبياري نيشكر براي افزايش راندمان مصرف كود اوره توصيه شـده اسـت. كـود اوره مـــورد نيـــاز آن بـــين ha/300kg-250 ،فـــسفاتha/100kg-80 و پتاســـيم گزارش شده است.

۱۲۵-۲۵۰ kg/ha ميزان نيتروژن مورد نياز در كودآبياري نيشكر ۴/۱ كيلوگرم ازت براي يـك تـن نيشكر در ۱۰۰ تن اول و براي هر يك تن توليد محـصول اضـافي بـيش از ۱۰۰ تـن، يك كيلوگرم ازت توصيه شده است . در صورتيكه مبنا رسيدن به مـرز ۱۲۰ تـن در هكتار محصول نيشكر باشد، حدود ۳۵۰ كيلوگرم كود اوره با ۴۶ درصد ازت مـورد نياز خواهد بود.

بر همين اساس در واحدهاي شركت توسعه نيـشكر و صـنايع جـانبي در خوزستان، حدود ۳۵۰ كيلوگرم كـود اوره مـصرف مـي شـود . لازم بـه يـادآوري است كه بخشي از نياز كودي نيشكر از طريق نيترات موجـود در آب آبيـاري تـأمين ميشود. اين مقدار در كشت و صنعتهاي مختلف متفاوت است و بستگي به كيفيت آب آبياري و غلظت نيترات موجود در آن دارد كه در كشت و صنعت هـاي جنـوبي به مراتب بيشتر خواهد بود.

كود آبياري نيشكر

در كود آبیاری نیشکر ، امكـان مـصرف كـم، مكـرر و تقـسيطـي كـود و كنتـرل آبـشويي عناصـر غذايي در طـول دوره ي رشـد امكـان پـذير اسـت . از طرفـي بـه علـت توزيـع يكنواخت كود ، رشد گياه يكنواخت و رسيدن محـصول در سـطح مزرعـه همزمـان خواهد بود. در كود آبياري، تأثير بعضي عوامل همچون عدم يكنواختي پخش كـود توسط انسان و يا ماشينهاي پخش كود و همچنين جابه جايي آن توسط آب آبياري حذف ميشود و يكنواختي آن به طور عمده تابعي از يكنواختي آب آبيـاري اسـت.

از اينرو، مانند سامانه هاي آبياري تحت فشار امكان دستيابي به بـازده زيـاد مـصرف كود نیشکر و نيز بهبود كارايي مصرف آب قابل پيش بيني است.
كودآبيـاري در اراضـي تحـت كـشت نيـشكر از ديربـاز در كـشور انجـام مـي شـود، ولي به نظر مي رسـد كـه مـصرف كـود اوره در مـديريت فعلـي ايـن اراضـي زيـاد اسـت.
بالابودن نيترات در آب آبياري موجب تجمع نيترات در گياهان و كـاهش كيفيـت آن هـا ميشود. در سبزيجات تجمع نيترات موجب لهيـدگي سـاقه مـي شـود. در نيـشكر چنانچـه غلظت نيترات در ساقه در انتهاي فصل رشد زياد باشد، موجـب كـاهش درصـد خلـوص شربت مي شود. كاهش مصرف كودهاي نيتروژن دار موجب كـاهش آبـشويي نيتـرات در خاك مي شود.

از سوي ديگر زهكش هاي زيرزميني مقدار زيادي نيترات كه شـامل ازت موجود در خاك است را از نيم رخ خـاك خـارج مـي كننـد. بـالابودن نيتـرات درزه آب نشان دهنده مديريت نامناسب و راندمان كم كـود مـصرفي اسـت كـه عـلاوه بـر افـزايش هزينه هاي توليد، موجب آلودگي منابع آب زيرزميني و سطحي شده و رشد جلبك هـا را در درياچه ها و تالابها افزايش ميدهد.

مديريت مصرف كود اوره در كود آبياري نيشكر

كودها بايد بر اساس يك برنامه مديريت تغذيه اي كه كل عناصـر غـذايي قابـل دسترس موجود در مزرعه را مدنظر قرار مي دهد، مصرف شوند . اين برنامه، ترجيحـاً بايد براي هر مزرعه و بر اساس تاريخ كاشت و تجزيه خاك آن به شكل انحـصاري صورت پذيرد. مديريت مؤثر و كارآمد پخش كود زماني حاصل مي شود كه بتـوان در زماني كه گياه به مواد غذايي بيش تري نيازمند است، مقـدار كـافي مـواد غـذايي محلـول را در خـاك مرطـوب بـا تهويـه مناسـب در اختيـار ريـشه گيـاه قـرار داد.

كود آبياري، مناسبترين وسـيله بـراي نيـل بـه اهـداف فـوق اسـت . در منـاطقي كـه كود آبياري انجام نمي شود، كشاورزان به ناچار مقدار زيادي كود را هنگـام كاشـت به صورت دستي و يا با ماشينهاي كودپاش به همراه بذر بهكار ميبرند. براساس نتايج برخي از پژوهش ها، كم تر از ۵۰ درصد كود نيتروژن كه بـه شـيوه فـوق بـه خـاك اضافه مي شود، مورد استفاده قـرار مـي گيـرد و مـابقي از طريـق آبـشويي، روانـاب و تصعيد گازي از دسترس گياه خارج و تلف مـي شـود .

عوامل مؤثر بر يكنواختي توزيع كود

در صورت اعمال مديريت مناسـب، كود آبيـاري سـبب كـاهش تلفـات كـود، مصرف كم تر و پخش يكنواخت كود در خاك مـي شـود . يكنـواختي توزيـع آب و
كود در مزارع نيشكر وابسته به دبي ورودي، شيب جويچه ها و زمان تزريـق كـود بـه آب آبياري است . كم بودن دبي ورودي سبب طولاني شدن زمان پيشروي و كاهش يكنواختي توزيع آب و كود در مزرعه مي شود. طراحي مزارع نيشكر بايـد بـا شـيب كم انجام شود. يكنواختي شيب در طول جويچه ها در توزيع آب و كود بسيار مـؤثر است.

اراضي كشت نيشكر به دليل بافت سنگين دچار سله مي شوند. تزريـق كـود در ابتداي آبي اري موجب تلف شدن بخشي از كـود در درز و تـرك هـا مـي شـود . اگـر تزريق كود به آب آبياري حـدود دو سـاعت ديرتـر از شـروع آبيـاري انجـام شـود، تلفات كود كم تر و يكنواختي توزيع آن بـيش تـر خواهـد بـود . در صـورت انتخـاب صحيح عوامل طراحي آبياري و زمان مناسب كاربرد كـود، يكنـواختي توزيـع كـود حتي بيشتر از يكنـواختي توزيـع آب خواهـد بـود. يكنـواختي توزيـع كـود تحـت تأثير مديريت آبياري، روش و رژيم آبياري، دبي ورودي، بافت خاك، ويژگي هاي نفوذپذيري خاك، ضريب زبري سطح خاك، نوبت آبياري و زمان تزريـق كـود بـه سامانه ي آبياري قرار ميگيرد.

براي توزيع يكنواخت كود، بهترين زمان تزريق كود بـين ۵ تـا ۱۵ درصـد كـل زمان قطع جريان بوده و تزريق هاي طولاني تر به كاهش راندمان مصرف كود منجـر ميشود. تزريق كود در تمام مدت زمان آبياري و يا زمان هاي انتهايي آبياري نسبت به نيمه اول آبياري ، يكنواختي توزيع كود بيشتـري را ايجـاد مـي كنـد.

تقسيط كود اوره در مزارع نيشكر

در كشت و صنعت هاي نيشكر، تقسي طكود معمولاً به صورت سه تقسيطي انجام ميشود. در پژوهش هاي اخير، كاربرد كود اوره بـه صـورت دو و چهارتقـسيطي نيـز براي شرايط خاص توصيه شده است . زمان و شرايط اعمال هر يك از اين تقسيط هـا در ادامه توضيح داده شده است.

دو تقسيطي:

زمان مناسب در نيمه ي دوم ارديبهشت ماه به مقـدار ۶۰ %كـود مـورد نياز و تقسيط دوم در نيمه ي اول تيرماه به مقدار ۴۰ %كود مورد نياز توصيه مـي شـود .
دو تقسيط كود، بيش تر براي مزارع راتون كه به هر دليل در فروردين ماه و يـا بعـد از آن برداشت مي شوند، توصيه ميشود. در چنين مزارعي زمان لازم براي تقـسيط هـاي بيشتر وجود ندارد . در صورت اعمال تقسيط هاي بـيش تـر فاصـله كـوددهي هـا كـم ميشود و گياه فرصت جذب كود را ندارد و بخش زيادي از آن تلف خواهد شد.

سه تقسيطي:

زمان مناسب در نيمه ي دوم فروردين ماه به مقـدار ۳۰ %كـود مـورد نياز، تقسيط دوم در نيمه دوم ارديبهشت ماه ب ه مقدار ۴۰ %كـود مـورد نيـاز و تقـسيط سوم در نيمه ي اول تيرماه به مقدار ۳۰ %كود مورد نياز توصيه شده است . سه تقـسيط كود براي اغلب مزارع پلانت و راتون به شـرطي كـه فاصـله كـوددهي هـا كـمتـر از يكماه (يا سه نوبت آبياري) نشود، قابل استفاده است.

چهار تقسيطي:

زمانهاي مناسب در نيمه ي دوم اسفندماه تا اواسـط فـروردين مـاه به مقدار ۲۰ %كود مورد نياز، تقسيط دوم در نيمه ي اول ارديبهشت ماه به مقـدار ۳۰ % كود مورد نياز، تقسيط سوم در نيمه اول خردادماه بـه مقـدار ۳۰ %كـود مـورد نيـاز و تقسيط چهارم اواسط تيرماه به مقدار ۲۰ %كـود مـورد نيـاز پيـشنهاد مـي شـود.

چهـار تقـسيط كـود زمـاني قابـل توصـيه اسـت كـه بتـوان تقـسيط اول را در اواخـر اسـفند و يا اوايل فـروردين مـاه اعمـال نمـود . ارتفـاع نـي هنگـام تقـسيط اول بايـد حـداقل ۳۰ سانتي متر باشد. فاصله تقسيط ها تحت هر شرايطي نبايد كـم تـر از يـك مـاه (يـا ۳ نوبت آبياري) باشد.

زمان شروع و مدت زمان تزريق كود

مدت زمان تزريق كود، بستگي به مرحله رشدنـي و عمـق توسـعه ريـشه دارد. به طوريكه در كود آبياري هاي اول، اين زمان ميتواند به ۳۰ %انتهاي زمان هـر نوبـت آبيــاري خــتم و در كودآبيــاريهــاي بعــدي، زمــان تزريــق كــود بايــد قــدري طولانيتر شود. بهخصوص در كود آبياريهاي آخر كه مدت زمان آبياري نيز بيشتر ميشود (به دليل افزايش نياز آبي و گسترش بيش تر عمق توسعه ريـشه) زمـان تزريـق كود به حدود ۶۰ %زمان انتهاي هر آبيـاري موكـول مـي شـود.

در هـر حالـت، زمـان شروع كوددهي بايد قبل از تكميل زمان پيشروي آب در مزرعه باشد. دليل كوتاه بودن مدت زمان تزريق كود در كود آبياري هاي اول و منتهي شدن آن به يك سوم انتهاي آبياري به مراحل رشد نيشكر و عمـق توسـعه ريـشه گيـاه بـستگي دارد. به طوريكه در كوددهي آخر به دليل گسترش بيش تر ريشه، نيـاز آبـي و مـدت زمان آبياري نيز بيش تر ميشود و مدت زمان تزريق كود از ۳۰ %انتهاي مـدت زمـان آبياري به ۶۰ %مدت زمان آبياري افزايش مي يابد.

در آبياري و كود آبياري هاي اول كه زمـان قطـع آب نيـز كـم تـر از آبيـاري هـاي بعـدي اسـت، بـا تزريـق كـود در يـكسـوم انتهـاي زمـان آبيـاري، مـديريت بهينـه كودآبياري اعمال مي شود. يعني با توجه به كم بودن عمق توسعه ريشه، عملاً بـا كـم نمودن مدت زمان تزريق كود آن هم در انتهاي زمان آبياري، هم عمق نفوذ كـود در خاك كم مي شود و هم ضريب يكنواختي توزيع كود ارتقاء پيدا مينمايد.

درحـالي كه در كود آبياريهاي بعدي به خصوص در آخرين تقسيط، به دليل توسعه عمودي و افقي ريشه، با افزايش مدت زمان تزريق كود نسبت به اولـين كود آبيـاري، مـديريت بهينه كود آبياري اعمال مي شود.

يعني در تقسيط هاي آخر، مدت زمـان تزريـق كـود عمدتاً در ۶۰ % انتهاي زمان قطع آب اعمـال مـي شـود و بـدين ترتيـب كـود فرصـت بيشتري براي نفوذ در خاك دا رد و تا عمق توسعه ريشه پيش مـي رود و ايـن امـر موجــب اســتفاده بهينــه از كــود توســط گيــاه و رشــد يكنواخــت آن در مزرعــه ميشود و آبشويي نيترات را به حداقل كاهش ميدهد.

مقدار كود اوره مصرفي نيشكر

مقدار كود اوره مورد نياز بـراي نيـشكر ، بـسته بـه كيفيـت آب آبيـاري، غلظـت نيترات در آب آبياري و سن گياه متفاوت است و در كشت و صـنعت هـاي مختلـف بين ۲۰۰ تا ۲۷۵ كيلوگرم در هكتار پيشنهاد ميشود.

در هيچ يك از تقسيط هاي كودي اولين كود آبياري (تقسيط) نبايد بلافاصـله بعـد از تبديل جوي به پشته (هيلينگ) آپ و يا بعد از راتونينگ انجام شود . اولين آبيـاري بعد از تبديل جويچه به پشته و راتونينگ، به دليل زبري زياد جويچه ها و عـدم تثبيـت خاك، از راندمان آبياري و يكنواختي توزيع آب و كود كم تـري برخـوردار اسـت . لذا، كود آبياري در چنـين شـرايطي موجـب تلفـات بخـش زيـادي از كـود مـصرفي ميشود و توصيه نمي شود. عدم تمايل به مصرف كود ازته هنگام كـشت، عـلاوه بـر مسائل اقتصادي، امكان حدوث پديده سرما و يخبندان اسـت كـه معمـولاً موجـب از بين بردن شاخ و برگ و بخش سبزينگي نيـشكر مـي شـود.

ميـزان انـدك كـود ازتـه موجود در خاك و حاصـل از تجزيـه مـواد آلـي و بقايـاي نيـشكر بـ ه ويـژه ريـشه و همچنـين ازت موجـود در آب آبيـاري بـه خـصوص در جنـوب اهـواز بـه دليـل بـار آلودگي بالاي آن كفاف استقرار و رشد مقدماتي نيشكر را پس از كاشـت و قبـل از پديدار شدن فصل سرما در زمستان را ميدهد.

مديريت آبياري

مديريت مصرف كود بـه شـدت بـه مـديريت مـصرف آب وابـسته اسـت. هنگـام كود آبياري، هر چه مديريت مصرف آب بهتر باشـد، يكنـواختي توزيـع آب و كـود بيشتر و تلفات آن كم تر خواهد بود . دبي ورودي و شيب جويچه ها، از عوامل مهـم در افزايش يكنواختي توزيع آب و كود محسوب مي شوند. موقع كودآبياري، تحت هيچ شرايطي نبايد مدت زمان آبياري از ۸ ساعت تجاوز نمايـد . بـه عبـارتي، آبيـاري سنگين هنگام كود آبياري به هيچ وجه توصيه نمي شود.

فهرست منابع

۱ – عباسي، ف. ۱۳۹۲ .فيزيك خاك پيشرفته. چاپ دوم . دانـشگاه تهـران : مؤسـسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. ۳۲۰ ص.
۲ – عباسي ف .، چوگان ر .، عليزاده ح .ع. و لياقت ع .م. ۱۳۹۱ .بررسي اثر كود آبياري جويچ هاي بر كارايي مصرف كـود و آب، عملكـرد و برخـي صـفات ذرت دانـهاي، مجله تحقيقات آب و خاك ايران (مجله علوم كشاورزي ايران )، جلد ۴۳ ،شماره ۴ ،.۳۷۱-۳۸۲ صفحات
۳ -عباســي، ف.، ع. شــيني دشــتگل، ن. ســلامتي، ج. ســعودي و م.حمــودي، ۱۳۹۴.
ارتقاي كـارا يي مـصرف آب و نيتـروژن در كودآبيـ اري جويچـه اي نيـ شكر (مطالعـه موردي در كشت و صنعت نيشكر دهخدا ). گزارش پژوهشي نهـايي شـماره ۴۸۰۹۲ ،مؤسسه تحقيقات فني و مهندسي كشاورزي، كرج.
۴ -عباســي، ف. لياقــت ع.م. و گنجــه ا. ۱۳۸۸ .ارزيــابي يكنــواختي كودآبيــاري در آبياري جويچه اي. مجله خاك و آب. ۳۹ :۳۷-۲۶ .
۵ -عبداللهي، ل . ۱۳۸۸ .بازنگري در مديريت آبياري و كود دهي نيشكر در ايـران بـا تلفيق تجربههاي داخلي و خارجي و استفاده از مدلهـاي گيـاهي پـيش بينـي كننـده . مجله الكترونيكي شكرشكن، ۱۲۰ :۲۳-۱۵ .
۶ -عليزاده، ح.ع.، عباسي ف. و لياقت ع.م. ۱۳۸۹ .ارزيابي يكنواختي توزيع و تلفات نيترات در كود آبياري جويچهاي. مجله علوم و فنون كشاورزي و منابع. ۴۹- ۳۹: ۵۱ .طبيعي

 

فایل pfd

۰%

امتیاز کاربر: اولین نفر باشید !
نمایش بیشتر

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا