درجه بندی یا سورتينگ مرکبات

درجه بندی یا سورتينگ مرکبات در کاهش ضايعات ناشي از حمل و نقل فله اي مرکبات و ساير ميوه هاي نرم تأثير دارد چرا که سورتينگ اوليه در جعبه هاي حمل ميوه سبب توزيع متعادل فشار ناشي از وزن ميوه ها در داخل جعبه ها مي شود و از فشار بيش از حد، ترک خوردگي و له شدن ميوه هاي زيرين در اثر حمل و نقل کاسته خواهد شد.

مركبات از مهمترین میوه های گرمسیری و باغبانی در جهان به شمار میرود. نواحی تولید مركبات در امتداد كمربند وسیعی بوده كه از خط استوا شروع شده و در هر دو طرف آن تا عرض ۳۵ درجه شمالی و جنوبی گسترش یافته است.

طبق برآوردهای انجام شده، میزان ضایعات مركبات بین ۲۸ تا ۳۱ درصد تخمین زده می شود. با توجه به اینكه میزان تولید تنها میوه پرتقال ۱۹۰۰۰۰۰ تن در سال میلادی ۲۰۰۴ است لذا با فرض ۳۰ درصد ضایعات، حدود ۵۷۰۰۰۰ تن میوه پرتقال پس از تولید با هزینه های زیاد، ضایع شده و از بین میرود.

برای هر یك از مركبات دیگر نیز می توان نسبت به تولیدشان این مقدار را محاسبه كرد. لذا مطالعه و آگاهی از روشهای مختلفی كه منتج به كاهش میزان ضایعات شود از اهمیت بسیاری برخوردار است. جا دارد در ایران به مسایل پس از برداشت توجه بیشتری شده و با مراعات نكات فنی، از ایجاد ضایعات در محصول جلوگیری نمود یا آن را به حداقل ممكن رساند.

علاوه بر ضایعات فیزیكی محصول، هرگونه اختلال در كیفیت ظاهری، بافت و عطر و طعم محصول نیز جزء ضایعات محصول محسوب میشود.

بنابراین اهمیت و نقش فیزیولوژی و تكنولوژی پس از برداشت در كاهش ضایعات و حفظ كیفیت محصولات بیشتر می شود.

۱- علل ضایعات مركبات

۱-۱- صدمات مكانیكی

صدمات مكانیكی ناشی از مراحل مختلف برداشت تا عرضه به بازار مصرف، بی احتیاتی درعملیات برداشت، جابجایی، بست هبندی، بارگیری و تخلیه میو ه ها خسارتهایی به آنها وارد میكند كه مهمترین آ نها خراش، بریدگی، ترك، سایش و لهیدگی، خراشیدگی با ناخن و فشار با انگشت است.

صدمات ناشی از عملیات مختلف روی میو ه ها در كارگاههای بسته بندی مانند لرزش و تكان در موقع حمل و نقل نیز در افزایش ضایعات سهم بسزایی داشته كه بعدا در این مورد بیشتر بحث خواهد شد.

۲-۱ بیماریهای پاتولوژیكی

خسارات ناشی از عوامل بیمار یزا در میو ه های مركبات در طی مراحل برداشت، جابجایی و حمل و نقل تا رسیدن آ نها به بازار مصرف به سرعت انجام می گیرد.

این عوامل بیماریزا بیشتر از انواع قارچها و باكتریها هستند كه محصول را قبل از بلوغ یا بعد از بلوغ و رسیدن و برداشت یا در حین حمل و نقل و توزیع آلوده می نمایند. میوه های بالغ مركبات بسیار حساس به حمله عوامل بیمار یزا هستند كه نیاز به رطوبت بالا و عناصر غذایی دارند.
از مهمترین بیمار یهای پاتولوژیكی در مركبات میتوان به كپك سبز (Penicillium Digitatum) كپك آبی (P. Italicum) پوسیدگی ترش (Geotericumcandidum)، پوسیدگی دم میوه (Diplodia natalensis) و پوسیدگی مركز میوه (Alternaria citri) اشاره نمود.

در آلودگی قبل از برداشت، قار چها معمولا از راه پوست، روزنه های طبیعی، زخمها و خرا شهای پوست به درون بافت میوه نفوذ مینمایند. اسپورهای قارچ در زخمهای روی میوه كه مواد غذایی و رطوبت كافی فراهم است جوانه زده، آلودگی و فساد میوه را فراهم مینمایند.

از مهمترین منابع آلودگی قارچی به موارد زیر میتوان اشاره كرد:

• میوه های كپ كزده و ریزش یافته بر روی زمین كه از راه زخمهای پوستی آلوده شده اند.
• هرس نكردن شاخ هها كه باعث زخمی شدن میو ه ها میشود.
• افتادن و جراحت میو ه ها.
• برداشت شده از درخت.

از عمده را ههای كنترل منابع آلودگی قارچی به این موارد میتوان اشاره كرد:

• هرس شاخ ههای نرك.
• هرس شاخه ها با هدف نفوذ نور و جریان هوای بیشتر به داخل تاج درخت.
• برداشت زودتر از موعد میو ه هایی كه حساس به تركیدگی هستند.
• برداشت قبل ازریزش میو ه ها و عدم مخلوط نمودن میو ه های زیردرختی با میو ه های تازه

۳-۱ ناهنجاریهای فیزیولوژیكی

شامل تخریب بافت یا اختلال در متابولیسم میوه در اثر عواملی غیر از بیمار یها و صدمات مكانیكی است. عوامل ناهنجاری را میتوان به دو دسته عوامل درونی مثل پیری و عوامل محیطی مثل سرمازدگی (Chilling injury) تقسیم كرد.

كنترل اختلالات بیرونی از درونی ساده تر است. با دقت در میزان درجه حرارت، رطوبت نسبی و تركیب اتمسفر داخل انبار به خصوص میزان اتیلن میتوان كیفیت میوه را حفظ نمود.

سرمازدگی میو ه ها، معمولا در دمای زیر ۱۰ درجه سانتیگراد رخ میدهد. این آسیب، در كوتاه مدت ممكن است علایم مشخصی نداشته باشد ولی در بلند مدت همراه با سایر عوامل بیماری زا فساد میوه را فراهم میكند. از دیگر ناهنجار یهای پس از برداشت میتوان به یخزدگی (Freezing Injury)، گرمازدگی (Heat Injury)، لكه های روغنی پوست مركبات (Oleocellosis)، چروك شدن پوست (Creasing)، بدشكلی میوه (Deformation) پف كردن پوست (Puffiness)  و پیری (Aging) اشاره نمود.

چیدن میوه سرد، انباشته كردن و فشرده شدن سطح میو ه ها در طول برداشت میتواند باعث پاره شدن غد ه های روغنی به ویژه زمانی كه میو ه ها دارای سطح ترد و آماس شده هستند یا روی هم انباشته هستند، شود. غده های آسیب دیده از خود مایع روغن مانندی ترشح میكنند كه نه تنها باعث ایجاد سوختگی بر روی پوست میوه میشوند بلكه محل مناسبی جهت رشد اسپورهای قار چهای سبز و آبی هستند كه باعث فساد میوه میشوند.

در هوای گرم از چیدن میو ه ها اجتناب شود چون درختان تحت تنش بوده و خطر پوسیدگی انتهایی ساقه را به همراه دارد. بلافاصله بعد از برداشت اقدام به خنك كردن میو ه ها نموده و سپس تا حد امكان با یك قارچكش مناسب ضدعفونی گردند.

میو ه هایی كه همراه با بخشی از ساقه برداشت میشوند باعث آسیب پوستی به سایر میو ه ها – زمانی كه در داخل یك جعبه قرار داده شد ه اند  – میشوند. برداشت سریع و خشن میو ه های نرم یا پژمرده باعث جدا شدن بخشی از پوست میشود كه مستعد نفوذ اسپور قارچها ست.

۲- زمان برداشت

به طور كلی در فصل زمستان برداشت در ساعات گرم روز به منظورجلوگیری از ایجاد عارضه لكه روغنی پوست انجام میشود. در حالی كه در تابستان در ساعات خنك اقدام به برداشت نموده و باید توجه نمود كه از برداشت میوه های چروكیده اجتناب نموده و حتما قبل ازبرداشت اقدام به آبیاری درختان نمود.

ضمن اینكه فاصله لازم بعد از آبیاری را جهت برداشت نیز حفظ نمود تا میو ه ها در حالت آماس شدید برداشت نگردند.
كیفیت، انبارمانی، ابتلا به ناهنجار یها و بیمار یهای گوناگون در مركبات تابع عوامل گوناگون از جمله برداشت در زمان مناسب رسیدگی است. میوه مركبات  ۱۲ – ۶ ماه روی درخت میماند. در نواحی گرمسیر حتی این مدت نگهداری برروی درخت طولانی تر نیز میشود.

بنابراین شاخصهای مختلفی جهت برداشت به موقع میوه وجود دارد كه درذیل به طور اجمال به اهم آ نها اشاره میشود:

الف- رنگ پوست میوه

این شاخص در بعضی از مناطق نیمه گرمسیر معتبر نیست زیرا تغییر رنگ سبز به زرد نیاز به سرما دارد. برای اندازه گیری رنگ معمولا از زاویه رنگ یا كروما ستفاده میشود.

ب- طعم میوه

نیز گاهی به عنوان شاخص برداشت استفاده میشود. این شاخص با توجه به ذایقه افراد مختلف فرق نموده و نمیتواند معیار دقیقی باشد.

ج- فاكتورهایی چون درصد كل مواد جامد محلول (TSS)، درصد اسید قابل تیتر(TA) ، نسبت TSS/TA ، مقدار آب میوه و شكست رنگ به عنوان شاخص بلوغ میوه استفاده میشود. دراین میان شاخص نسبت  TSS/TA دقی قتر از سایر رو شها بوده و با توجه به شرایط آب و هوایی، مقدار آن در هنگام رسیدن میوه در همان منطقه تعیین میگردد.

به طور كلی معیار برداشت برخی از ارقام مركبات بر اساس میزان TSS ، نسبت SS/TA است.

۳- عوامل ایجادكننده زخم در پوست میوه

• برشهای ناشی از نوك قیچی
• وجود ساقه های بلند (دم میوه)
• كشیدن میوه با بی دقتی
• ایجاد زخم در سطح میوه توسط شاخ ههای نرك خشك شده و تیغها
• كوبیده و ساییده شدن میو هها روی درخت توسط نردبان
• زخم شدن پوست میوه توسط ناخن های انگشت
• فشرده شدن میو ههای داخل كیسه برداشت در مقابل و زیر نردبان
• وجود سنگریزه در داخل سطلهای برداشت میوه
• شكافته شدن پوست میوه در اثرفشار ناشی از تجمع میو ه ها درجعبه های بزرگ
• بیرو ن زدگی میخها از سطح جعبه ها
• تكان خوردن جعبه ها هنگام انتقال در جاد ه های ناصاف و بی دقتی در جابه جایی جعبه ها

۴- نكات فنی قابل توجه در زمان برداشت میوه

• زمان برداشت میوه باید طوری تعیین و شروع شود كه نسبت TSS/TA كمتر از ۸ نباشد.
• تا حد امكان سعی شود برداشت محصول در ساعات خنك روزانجام شده و امكان نگهداری آ نها در سایه تا زمان انتقال از باغ به انبار یا بازار فراهم شود.
• میو ه های مركبات ترجیحا به وسیله قیچی باغبانی مخصوص (نوك گرد) برداشت شود. در صورت برداشت با دست، از روش صحیح پیچاندن- كج كردن و كشیدن به منظور جلوگیری از آسیب دیدن محل اتصال میوه به ساقه استفاده شود.
• در نواحی خشك كه پوسیدگی پن یسیلیومی رایج است سعی شود نارنگی با قیچی برداشت شود.
• بارندگی در طول برداشت یا بعد از برداشت سبب تولید ضایعات كپك زده شده، بنابراین تا حد ممكن میو هها در شرایط خشك برداشت شود.
• برای برداشت میوه از كیسه های مخصوص برداشت یا سطلهای  مخصوص لاستیكی استفاده شده و تخلیه میوه به آرامی و بدون آسیب رسیدن به میوه به روش غلطیدن صورت گیرد.
• در موقع برداشت میو ه ها به منظور جلوگیری از ایجاد زخم در سطح پوست، كارگران باید دارای ناخ نهای كوتاه بوده و از دستكش استفاده نمایند.
• از مخلوط كردن میوه هایی كه قبل از برداشت روی خاك افتاد ه اند با میو ه های تازه چیده شده خوداری شود. این میو ه ها باید به طور جداگانه جمع آوری و مصرف شود و از ورود آ نها به نبار جلوگیری شود.
• ابعاد جعبه، استحكام جعبه، صافی و زبر نبودن داخل جعبه و همچنین پاكیزگی جعبه از مشخصات یك جعبه خوب میوه است.
• در تابستان جعبه های پر شده را مقداری مرطوب كنید تا علاوه بر كاهش دمای محصول، از چروكیده شدن پوست میو ه ها جلوگیری شود.
• بهتر است میو ه های مركبات بلافاصله پس از برداشت به انبار یا سردخانه حمل شود واز قرار دادن محصول برداشتی در محوطه باغ به دلیل نوسانات آب و هوایی و احتمال بارندگی خودداری شود.

۵- تمیز و شستشونمودن

عمل تاثیرگذار در درجه بندی مرکبات می باشد که در ابتدا خاكریزه ها و سنگریز ه ها ممكن است به صورت دستی یا الك كردن حذف شوند. سپس تولیدات شسته شده، برس خورده یا اینكه با استفاده از یك پارچه تمیز میشوند.

این عمل بدون هیچ گونه آسیب پوستی (زخم) كه میتواند خود منشاء آلودگی باشد انجام میشود.

در محصولاتی مانند انبه و موز كه در نتیجه زخم، نوعی مایع چسبناك در سطح پوست میوه جمع میشود، آب باعث تمیز شدن سطح میوه میشود.
در مركبات در صورت استفاده از آب جهت شستشوی میوه، بلافاصله از مواد قارچكش استفاده شود. سعی شود از آب جاری و تمیز استفاده شده و از آب در حال گردش جهت شستشوی میو ه ها خودداری شود. زیرا این آب به شدت توسط میكرو ارگانیسم های عامل پوسیدگی میو ه ها آلوده شده و باعث آلوده شدن و در نهایت فساد میوه های شسته شده میشود.

به طور كلی مواد آنتی باكتریال موثر و قابل قبول برای ضدعفونی آب مورد استفاده در شستشوی میو ه ها وجود ندارد. هیپوكلریتها (وایتكس) یا گاز كلرین ممكن است به آب مورد استفاده در برخی از تولیدات تجاری افزوده شود. از این روش در آب مورد استفاده در كارگا ههای كوچك استفاده نمیشود.

به دلیل اینكه مواد موثر آب، به سرعت توسط مواد آلی و بقایای گیاهی موجود در آب غیر فعال میشود. مشاهده انداز ه گیری میزان تركیبات كلرین موجوددرآب و سپس جایگزین نمودن معادل میزان مصرف آن، عملی مشكل است. درنهایت میو ه هایی كه تحت تیمار با مواد ضدعفونی كننده قرار گرفته اند مجددا با آبپاشی شستشو داده شده تا خطر بقایای آ نها به حداقل ممكن برسد.

۶- تیمارهای میوه قبل از انبار یا سردخانه

۱-۶  تیمار با قارچكش

پوسیدگی در میوه ها، توسط قار چها یا باكتر یها ایجاد میشود كه عامل اصلی كاهش تولید در طول دوره بازاریابی است. آلودگی ممكن است قبل یا بعد از برداشت با نفوذ از محلهای زخمی یا نفوذ مستقیم از راه پوست صورت گیرد. آلودگی های قبل از برداشت به ویژه در میو ه ها، به حالت ركود باقی مانده و وقتی كه میو ه ها میرسند شروع به فعالیت و توسعه مینمایند.

از قارچك شها در میو ه هایی (سیب، موز و مركبات) كه به مدت زیادی درانبار قابلیت نگهداری دارند استفاده میشود. در این حالت قارچ كشها معمولا بعد از اینكه میو ه ها شستشو شده و آبكش شدند استفاده میشود. شكل مورد استفاده بیشتر پودر و تابل یا تركیب امولسیون است.

در حالت سوسپانسیون در طول استفاده ممكن است قارچكش ته نشین شود كه باید به طور مداوم همزده شود. در حالتی كه میو ه ها از ارتفاع مشخصی به داخل محلول قارچكش پرتاب میشوند نیازبه همزدن مداوم نیست.

در كارگاههای كوچك، كاربردقارچكش به دو صورت است:

روش غوطه وری میو ه ها:

محلو لهای قارچكش به صورت دستی آماده شده و با دست همزده میشوند. میو ه ها در سبدهای سیمی سوراخدار قرار داده شده و سپس در محلول قارچكش فرو برده میشوند. میو ه ها سپس آبكش شده و درشرایط فضای باز و سایه خشك میشوند.

روش اسپری قارچكش:

میو ه ها روی یك سینی یا صفحه تخت قرار گرفته و به وسیله یك اسپری دستی محلول قارچكش بر روی میو ه ها پاشیده میشود. كاملا مكانیزه بوده و همزمان كه میو ه ها بر روی یك نقاله مشبك قرار دارند از میان فضایی كه در آن قارچكش اسپری میشود عبور میكنند. از رو شهای دیگر چون دود دادن، گردپاشی و بخاردهی نیز در سطوح بزرگ استفاده میشود.

۲-۶ واكس زدن

استفاده از واكس یا پوششهای مشابه به منظور افزایش براق شدن میوه و كاهش آب از  دستدهی میوه به كار میرود. معمولا مقدار ۵/ ۱ تا ۲ لیتر به ازای هر تن میوه واكس تهیه میشود.

همزمان كه میو ه ها برس خورده و تمیز میشوند، واكس به وسیله دو عدد نازل بر روی میو ه ها اسپری میشود. برسها به طور روزانه تمیز میشوند تا از اجتماع و خشك شدن واكس بر روی آ نها خودداری شود. واكسها همچنین به صورت محلو ل پاشی، مه و یا كف در سطح فرآورده به كار برده میشوند و یا اینكه فرآورده را از درون تانكهای محتوی امولسیون واكس میگذرانند.

رطوبت موجود در واكس سطح میوه، با استفاده از جریان سریع هوا یا هوایگرم به تدریج خشك میشود.

۳-۶ گرمادرمانی

روشی است كه پس از برداشت درمركبات جهت افزایش مقاومت میوه به صدمات وارده در طول انتقال، انبارداری و فروش انجام میشود. هدف از این كار التیام زخمها، كاهش حساسیت میو ه ها به سرمازدگی،كنترل بعضی از بیمار یهای انباری و حفظ كیفیت میوه است.

در طول گرمادرمانی، لایه سطحی بافت (پریدرم) به ویژه در محلهای زخم، چوبی میشود. تیمارحرارتی به چند روش از جمله سه روش  ۱-استفاده از بخار آب گرم ۲-استفاده از هوای داغ و ۳-استفاده ازآب گرم انجام م یشود. در رو شهای اول و دوم مدت زمان تیمار طولانی تر و دمای مورد استفاده پایین تر است و سطح محصول به طور یك نواخت تیمار نمیشود.

به علاوه، هوای داغ نیز باعث تبخیر آب و كاهش وزن محصول میگردد، در حالی كه تیمار آب گرم این معایب را نداشته و به دلیل نفوذ آب در منافذ پوست، میكرو ارگانیس مهای موجود در منافذ را به طور موثری از بین میبرد.

۴-۶ پوشش های فیزیكی

با قرار دادن پوشش فیزیكی دراطراف محصول، سرعت هوایی كه از سطح آن میگذرد كاهش یافته و سبب به وجود آمدن اتمسفری اشباع از رطوبت میگردد. بدین وسیله میتوان از دستدهی آب محصول را به طور موثری كاهش داد.

در این حالت، فعالیت تنفسی بدون تحت تاثیر قرار گرفتن دمای انبار معمولی ادامه یافته و با جلوگیری از كاهش از دست دادن آب، میوه سفت تر و شفاف باقی میماند و به دلیل كاهش تعرق، پیری میوه نیز به تاخیر افتاده ودرنتیجه طعم، شكل و شفافیت میوه به مدت طولانی تری حفظ میشود.

این نوع بسته بندی با جلوگیری از تنش آب میو ه های برداشت شده، مانع از آسیب فیزیولوژیكی میشود، ولی این تكنیك ممكن است سبب افزایش پوسیدگی در اثر اتمسفر اشباع از آب میوه در داخل بسته گردد.

بنابراین تهویه كافی برای كنترل رطوبت جهت اجتناب از پوسیدگی بیش از حد ضرورت دارد. گاهی همزمان با پوشش پلاستیكی، اقدام به اسپری محلول جیبرلین به فضای درونی آن نموده كه باعث تاخیر در پیری پوست میشود. میو ه های گریپ فروت كه داخل پوشش پل یاتیلن پیچیده شده بودند در یك انبار با تهویه هوای سرد در شبها به طور موفقی تآمیزی به مدت بیش از چهار ماه انبار شد.

علاوه بر آن از موادی نظیر كیسه های كاغذی و بسته های فیبری، كاغذهای آغشته به واكس نیز جهت بسته بندی استفاده میشود. میزان اتلاف كاهش آب محصول بستگی به میزان نفوذپذیری مواد بسته بندی به بخار آب دارد.

۷- نگهداری مركبات در انبار یا سردخانه

به طور كلی شرایط بهینه انبارداری بسته به نوع رقم و واریته متفاوت بوده و بستگی به میزان مقاومت آن به درجه حرارتهای پایین، رطوبت بالا، اكسیژن پایین و دی اكسید كربن بالا، میزان اتیلن و در نهایت میزان صدمات مكانیكی وارده به میوه دارد.

در اینجا به اهم این شرایط در برخی از مركبات اشاره میشود:

۱- پرتقالها

بیشتر پرتقا لها بعداز برداشت بلافاصله و مستقیم به بازار عرضه شده یا فرآوری میشوند. معمولا از انبار فقط جهت ارقام تجاری استفاده میشود. به منظور سبز زدایی پوست میوه از شرایط ۵- ۱پیپ یام اتیلن، ۲۹ – ۲۰ درجه سانتیگراد و ۹۶ – ۹۰ درصد رطوبت استفاده میشود. به طوركلی پرتقالها در دمای ۲-۷ درجه سانتیگراد به مدت  ۸-۱۲ هفته بسته به رقم و محل تولید قابل نگهداری هستند.

از عوامل مشكل ساز در طول انبارداری پرتقال، كپك های سبز و آبی است كه در دمای بالا رخ میدهد.

۲- نارنگ

عمر انباری نارنگی ها نسبت به سایر مركبات طولانی تر است. ضمن این كه به علت كاهش اسیدیته میوه در طول انبارداری، كیفیت میوه افزایش م ییابد. نارنگی های سبز رنگ از طریق تیمار با ۵۰۰ پیپیام اتیلن به مدت ۱۵ ساعت، درجه حرارت ۲۵ – ۲۰ درجه سانتیگراد و رطوبت ۹۶ – ۹۰ درصد سبززدایی میشوند.

به طور كلی شرایط نگهداری نارنگی ها، دمای ۱-۳ درجه سانتیگراد به مدت ۳-۵ ماه و رطوبت نسبی ۸۵ – ۸۰ درصد است.

۳- گریپ فروت

گریپ فرو تهایی كه با دقت كافی برداشت و انبار شده اند به مدت ۱۰ – ۶ هفته بدون هرگونه فسادپذیری جدی قابل نگهداری هستند. میزان رطوبت نسبی مورد نیاز انبار نگهداری گریپ فروت ۹۰ – ۸۵ درصد است. گریپ فرو ت ها در دمای زیر ۱۰ درجه سانتیگراد مستعد سرمازدگی هستند. دمای بهینه انبار ۱۴ – ۸ درجه سانتیگراد بوده و در دمای ۱- درجه یخ میزنند.

۴- لیموها

بیشتر لیموها بلافاصله بعد از برداشت قابل استفاده نبوده و نیاز به شرایط ویژهای جهت رنگزدایی دارند. این شرایط به طور مرسوم دارای ۱۵.۵ – ۱۳ درجه و رطوبت نسبی ۹۰ – ۸۵ درصد است. انجام عمل تهویه در انبار جهت حذف گاز اتیلن و دیگر مواد فرار كه فساد میوه را تسریع میكند ضروری است.

یموها به مدت ۴- ۱ ماه یا گاهی بیشتر در انبار و دمای  ۱۴.۴- ۱۱ درجه سانتیگراد انبار میشوند (دماهای بالاتر از۱۵.۵ باعث فساد میكروبی و كاهش مدت انبارداری میوه میشود).

۵- لایم ها

این گروه از مركبات را در دمای ۱۰ – ۹ درجه و رطوبت نسبی ۹۰ – ۸۵ درصد به مدت ۶-۸ هفته میتوان نگهداری كرد. به دلیل ا ینكه لایم ها به سرمازدگی حساس هستند هرگونه مواجهه با صدمات سرمایی، دوره انبارداری را كاهش میدهد.

۸- درجه بندی

اولین مرحله از مراحل مختلف درجه بندی مرکبات ، حذف میو ه های غیر بازار پسند و مواد خارجی (بقایای گیاهی، خاك و سنگ) است. كلیه مواد جدا شده، باید سریعا از اتاق بسته بندی خارج شود تا فضا جهت قرار دادن مواد جدا شده بعدی ایجاد شود. همچنین تجمع این ضایعات و فساد آ نها در اتاق بسته بندی، باعث سرایت آلودگی به محصولات آماده جهت عرضه به بازار میشود.

۹ – مرحله بسته بندی

قبل از هرگونه عمل بسته بندی محصولات در سورتینگ مرکبات ، باغدار یا سردخانه دار بایستی به نكاتی چند كه باعث كاهش در هزینه و افزایش سوددهی میشود توجه نماید. هرگونه تصمیم در این جهت بهتر است با مشاورت عوامل بازار، تهیه كننده های وسایل بسته بندی، عوامل حمل و نقل و كارشناسان متخصص در زمینه مسایل پس از برداشت انجام شود.

ازمهمترین نكات مورد مشورت میتوان به موارد زیر اشاره كرد:

• نوع محصول
• میزان ضایعات محصول كه در حال حاضر و در طول انتقال محصول، پس از برداشت تا عرضه در بازار ایجاد میشود.
• مقایسه ارزش افزوده فرآورده بسته بندی شده در مقایسه با غیر بسته بندی شده

۱۰- اتاق بسته بندی

اتاق بسته بندی از دیگر عوامل سورتینگ مرکبات می باشد که معمولا محصولات باغبانی توسط بازار یا به وسیله فروشند ه ها به طور مستقیم به دست مصر ف كننده رسیده و یا اینكه توسط برخی زیربخش ها ابتدا درجه بندی و سپس بسته بندی میشود. در بیشتر كارگا هها، آماده سازی تولیدات جهت ارایه به بازار در اتا قهای بسته بندی انجام میشود.

این اتا قها ممكن است به شكل ساده در مزرعه تا یك خط تمام اتوماتیك بسته بندی با ظرفیت بالا (تن) باشد. كارگاه بسته بندی چه به شكل ساده یا پیچیده، باید متشكل از فضایی باشد كه در آن عملیات جمع آوری میو ه ها، درجه بندی، انتخاب و بسته بندی تولیدات بر اساس نظر سفارش دهنده با كم ترین فساد و ضایعات انجام شود.

اندازه و طرح كارگاه بست هبندی، وسایل و تجهیزات مورد نیاز آن، بستگی به نوع و حجم تولیدات، تقاضای بازار، تاسیسات زیربنایی منطقه و ارزش پروژه دارد.

۱۱- بسته بندی

از عوامل دیگر در درجه بندی مرکبات ، بسته بندی مركبات به دو صورت دستی و ماشینی امكا نپذیر است. روش متداول در ایران اغلب روش دستی است و هیچگونه استاندارد یا ضابطه خاصی برای درجه بندی و بسته بندی مركبات اعمال نمی شود. از طرفی وسایل بسته بندی نیز منحصر به جعبه و به ندرت كارتن است و مصر ف كننده مركبات میوه را اجبارا به صورت درهم و عمدتا با پرداخت هزینه ای بیشتر به دست می آورد.

در كارگاههای كوچك بسته بندی، ظروف قابل عرضه به بازار را به وسیله دست پر میكنند. از وسایل مكانیكی و ماشینهای بسته بندی در كارگا ههای بزرگ بسته بندی استفاده میشود. اما این وسایل گران بوده و از طرفی برای بسته بندی محصولات مختلف در مقادیر كم مناسب نیستند.

روشهای متفاوتی جهت بسته بندی وجوددارد:

۱- بسته بندی درهم
۲- الگوی بسته بندی چندلای های
۳- بسته بندی چند لای های درجه بندی شده
۴- بسته بندی تك لایه ای
۵- بسته ها باید از استحكام مكانیكی كافی برخوردار باشند.
۶- مواد به كار رفته در ساختمان آ نها نباید دارای مواد شیمیایی بوده كه به فرآورده منتقل شود و سمی باشد.
۷- از نظر وزن، اندازه و شكل متناسب با امكانات جابه جایی باشد.
۸- بسته ها به گو نهای باشد كه بتوان به سرعت محتوای آ نها را خنك كرد.
۹- ضمن ایمنی داشتن به آسانی باز و بسته شود.
۱۰- ممكن است لازم باشد نور به بسته وارد نشود یا شفاف باشد.
۱۱- بسته ممكن است به صورت یك بار مصرف یا چندین بار مصرف طراحی شود.
۱۲- بهداشت اتاق بسته بندی

داشتن اتاق بسته بندی تمیز یكی از مهمترین عاملهای جلوگیری از گسترش كپك و توسعه مقاومت اسپورها به قارچكش است.

برای نیل به این هدف توجه به محورهای برنامه بهداشت كارگاه بسته بندی تشریح شده در ذیل الزامی است:

• جارو و تمیز نمودن كف اتاق به طور روزانه
• جلوگیری از ورود آلودگیها به داخل
• برداشت و خروج میو ههای آسیب دیده و كپك زده به طور متناوب در طول روز
• انهدام و از بین بردن میو ه های كپك زده و آسیب دیده
• ترجیحا بخش های پذیرش، انبارموقت، شستشو و درجه بندی از بخش بسته بندی جدا شود.
• داشتن زهكش فاضلاب و آب تحت فشار
• ایجاد و تعبیه فضایی در انبار به منظور ضدعفونی و گندزدایی میو ه ها با استفاده از قارچ كشها .

منبع

جواد فتاحی مقدم – مازیار فقیه نصیری اعضای هیئت علمی موسسه تحقیقات مركبات كشور