«معجزه آبخیزداری»|جهش تولید با آبخیزداری/ چطور می توان تولید محصولات دیم را تا ۲ برابر افزایش داد؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، کم آبی و وقوع خشکسالی های متوالی باعث بروز مشکل محدودیت منابع آبی در بسیاری از مناطق دنیا شده است. پیش بینی می شود در آینده نزدیک با افزایش جمیعت و کمبود منابع آب، تأمین منابع غذایی دنیا با مشکلات عدیده مواجه خواهد شد. از آنجا که بخش کشاورزی منبع اصلی تأمین کننده غذای بشر است، محدودیت منابع آب شیرین مانع از افزایش تولید محصولات کشاورزی خواهد شد.

کشور ایران یکی از کشورهایی است که با محدودیت منابع آبی روبرو است؛ ایران در منطقه کم بارش دنیا واقع شده و از نظر بارندگی از کشورهای فقیر به شمار می آید. از نظر متوسط میزان بارندگی، ایران را می توان جزء مناطق خشک و نیمه خشک با میزان بارندگی متوسط سالیانه کمتر از ۲۵۰ میلیمتر طبقه بندی کرد. لذا کمبود آب مهمترین عامل محدویت توسعه کشاورزی در ایران محسوب می شود و فشار بر منابع آبی به علت افزایش تقاضا برای مصرف آب در حال افزایش است.

با توجه به کمبود منابع آبی، کشت دیم به عنوان یکی از راهکارهای توسعه بخش کشاورزی جهت تامین امنیت غذایی کشور محسوب می شود. طبق بررسی‌ها ۸۰ درصد سطح زیر کشت محصولات کشاورزی در دنیا، کشاورزی دیم است و حدود یک و نیم میلیارد هکتار زمین دنیا زیر کشت محصولات دیم قرار دارد.

یک راهبرد کلیدی در کشت محصولات دیم با هدف کاهش ریسک تولید محصول، تأکید بر سرمایه گذاری روی سامانه های استحصال آب باران برای انجام آبیاری تکمیلی کشت های دیم است. استحصال آب باران برای انجام آبیاری تکمیلی اراضی دیم در بسیاری از مناطق خشک دنیا با موفقیت مورد استفاده قرار گرفته است. برای این منظور آب باران از اراضی مجاور جمع آوری و ذخیره می شود و در زمان کمبود آب به مصرف گیاه می رسد و این موضوع باعث افزایش بهره وری محصولات کشاورزی شده است.

در این باره تحقیقات نشان داده است حتی در مناطقی که بارش سالانه آن تا ۱۵۰ میلی متر می رسد، نیز می توان کشت گندم دیم انجام داد، مشروط به اینکه اقدام به استحصال آب باران از زمین های اطراف و انجام دو نوبت آبیاری تکمیلی شود که در این صورت می توان انتظار داشت که عملکرد گندم حداقل تا دو برابر نسبت به شرایط دیم افزوده شود.

افزون بر این استفاده از سامانه های سطوح آبگیر باران دارای فواید و مزایای متعدد دیگری نیز هست  که از مهمترین این مزایا می توان به کاهش فشار به منابع طبیعی و آب های زیرزمینی اشاره کرد. همچنین از دیگر مزایای اقتصادی استحصال آب باران آن است که آب باران یک نعمت خدادادی رایگان بوده و از آنجا که محل استحصال آب باران با محل استفاده آن فاصله چندانی نداشته، نیازی به صرف هزینه گزاف برای طراحی شبکه آبرسانی وجود ندارد و تنها هزینه های مربوط به طراحی و اجرای سامانه ها یا سطوح آبگیر باران مطرح است. لذا از بعد اقتصادی توسعه استفاده از سامانه های استحصال آب باران به خصوص در مناطقی که بخش عمده ای از اراضی تحت کشت دیم است، کاملا قابل توجیه است.

نتیجه آن که امروزه با توجه به روند افزایشی جمعیت و نیاز روز افزون به تولیدات کشاورزی و با توجه به محدودیت منابع آبی در دسترس بخش کشاورزی، استفاده بهینه از آب باران در کشاورزی به خصوص کشت دیم بسیار حائز اهمیت است. لذا استفاده از آب باران جمع آوری شده به منظور بخشی از نیاز آبی مورد نیاز برای محصولات دیم از طریق انجام آبیاری تکمیلی موجب افزایش عملکرد و بهره وری بارش خواهد شد و با این روش می توان حداقل دو برابر تولید محصولات دیم را افزایش داد. همچنین استفاده از این تکنیک علاوه بر تثبیت عملکرد، موجب مدیریت بهینه منابع آب و کاهش فشار بر منابع آبی برای تامین آب مورد نیاز بخش کشاورزی خواهد شد. لذا می توان با آموزش اصولی و در نظر گرفتن شرایط اجتماعی و اقلیمی، مشارکت نیروهای بومی را برای پیاده سازی این تکنیک جلب نمود.