«معجزه آبخیزداری»|تجربه موفق و شگفت انگیز جهانی در تعادل بخشی با تغذیه مصنوعی

به گزارش خبرگزاری تسنیم «پرونده معجزه آبخیزداری»؛ تغذیه مصنوعی با اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری از موثرترین راهکارهای تعادل بخشی آب های زیرزمینی و حفاظت از آب و خاک محسوب می شود که متاسفانه در مدیریت آب کشور جایگاهی ندارد و علیرغم اینکه حدود نیمی از نیازهای آبی کشور از آب های زیرزمینی تامین می شود، بیشتر اعتبارات مربوط به آب در مدیریت آب های سطحی هزینه می شود و این در حالی است که تغذیه مصنوعی آب های زیرزمینی در بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا بدان اهتمام ویژه ای شده است.

بررسی ها نشان می دهد تغذیه مصنوعی آب های زیرزمینی به شکل امروزی از اوایل قرن ۱۹ میلادی در اروپا معمول بوده و در ابتدا در اسکاتلند، فرانسه و سپس انگلیس، آلمان، سوئد و هلند به کار گرفته شد. در خارج از قاره اروپا نیز کشورهایی مانند فلسطین و ایالات متحده آمریکا، از جمله کشورهای پیشگام در انجام تغذیه مصنوعی می باشند. در حال حاضر نیز تغذیه مصنوعی سفره های آب زیرزمینی در بسیاری از کشورهای پیشرفته مانند آمریکا، چین، آلمان، هند و غیره در حال انجام است. در این گزارش به بیان نمونه های موفق اجرای تغذیه مصنوعی در برخی کشورهای دنیا با استناد به مقاله « مروری بر تغذیه مصنوعی آبخوان ها به عنوان فرایندی در مقابل تنش های وارد بر آب های زیرزمینی» نوشته زهره رامک و نجات زیدعلی نژاد می پردازیم:

** ایالت متحده آمریکا

از جمله مناطقی که در آن طرح های تغذیه مصنوعی آبخوان متعددی انجام شده است ایالات متحده آمریکا است؛ برای نمونه در منطقه اوکلاهماسیتی آمریکا طرح تغذیه مصنوعی به روش چاه های تغذیه ای با هدف افزایش ذخیره مخزن انجام شد. نتیجه تحقیق افزایش کیفیت آب آبخوان به دلیل کاهش املاح را نشان داد. همچنین در طرح دیگری، تغذیه مصنوعی آبخوان در منطقه اولاندو کشور امریکا به روش پخش سیلاب با هدف افزایش ذخیره مخزن انجام و به دلیل استفاده از رسوبات دانه درشت و مدیریت صحیح بهره برداری نتیجه طرح بسیار اثر بخش ارزیابی شد.

عملیات تغذیه مصنوعی منطقه ایوا نیز با روش حوضچه نفوذ و با هدف افزایش ذخیره مخزن و پالایش طبیعی آب به دلیل جمع آوری رسوبات کف حوضچه های نفوذ در پایان هر سال موفق ارزیابی شده است. همچنین یافته های تحقیقاتی نشان می دهد تغذیه آب زیرزمینی در زمین های مزروعی کالیفرنیا با استفاده از مخازن آب، باعث افزایش سطح آب آبخوان شده است. در واقع در این مطالعه بیان شد زمین های زراعی خصوصی به طور متناوب برای تغذیه آب زیرزمینی از مالکین خصوصی آنها اجاره شده اند. با این روش تغذیه آب های زیرزمینی با حجم وسیعی انجام شده است.

** هندوستان

پروژه عملیاتی تغذیه مصنوعی منطقه مهسانا قوجارات در کشور هندوستان به روش چاه تغذیه و نیزپخش سیلاب با هدف پیشگیری از نفوذآب شور موفق ارزیابی گردید. همچنین در تحقیقی دیگر در سال۲۰۲۰ تأثیر طرح تغذیه مصنوعی واقع در بخشی از هندوستان مورد بررسی قرارگرفت. در این منطقه تغذیه آبخوان به وسیله احداث سد و نیز چاه تغذیه صورت گرفته بود. نتیجه تحقیق بهبود چشمگیر کیفیت آب آبخوان را نشان داد و همچنین بیشترین تغییر کیفیت آب آبخوان را در پایین دست سازه اجرا شده جهت تغذیه مصنوعی مشاهده گردید.

** چین

تجربه موفق دیگر در تغذیه مصنوعی آبخوان چین است؛ در چین جهت تغذیه مصنوعی آبخوان شانگهای از چاه تزریق استفاده کردند. نتایج تحقیق با استفاده از بررسی داده های ثبت شده نشان داد تغذیه مصنوعی نه تنها برای بالاآمدن ترازآب زیرزمینی اثربخش است، بلکه باعث بهبود کیفیت آب زیرزمینی و نمک زدایی شده است. در تحقیقی دیگر تاثیر احداث سدزیرزمینی وانگ در چین بر میزان جریان آب زیرزمینی و کیفیت آن مورد بررسی قرارگرفت. نتایج تحقیق آنها نشان داد که احداث این سد علاوه بر بهبود جریان آب زیرزمینی باعث بهبود منابع آب از نظر کیفیت و ذب مواد معدنی نیز شده است.

نمونه موفق دیگر تغذیه مصنوعی در چین، تغذیه مصنوعی چشمه baotu به عنوان معروف ترین چشمه چین است که در سال های اخیر به خصوص در فصول خشک با کاهش شدید سطح آب مواجه شده است. نتایج تحقیق نشان داد تغذیه مصنوعی روشی موثر در مناطقی است که تحت تاثیر استفاده های کشاورزی و صنعتی سطح آب زیرزمینی با کاهش جدی مواجه شده است. در منطقه مورد مطالعه، پاسخ تراز آب زیرزمینی به تغذیه مصنوعی در بخش غربی رودخانه یوفوبه دلیل شرایط هیدرولوژیکی متفاوت، مناسب تر از قسمت شرقی ارزیابی شد. به طوری که تراز آب در چشمه های متاثرطرح از ۴ تا ۶ سانتیمتر بوده است در حالی که تراز آب سایر چشمه های کاهش یافته است.

** عراق

درمطالعه دیگرتاثیر تغذیه مصنوعی چاه های تغذیه در شهر کربلا واقع در جنوب عراق شبیه سازی شد. نتایج مدل سازی نشان داد در صورت عدم تغذیه آبخوان، بعد از یک سال بهره برداری از ۷۵ چاه بهره برداری، متوسط کاهش سطح آب زیرزمینی در حدود ۱۰ متر خواهد بود. در گام بعدی مدل سازی آبخوان با در نظر گرفتن ۳۰ حلقه چاه تغذیه صورت گرفت. نتایج مدل سازی افزایش ۲۰ متری سطح آب زیرزمینی را بعد از یک سال بهره برداری با نرخ ۱۰۰۰ متر مکعب بر روز از هر چاه نشان داد.

** تونس

تحقیق دیگر در تونس نشان داد تغذیه مصنوعی به روش استفاده از فاضلاب تصفیه شده در طول بازه زمانی ۶ ساله اثری بر سطح آب زیرزمینی نداشته است. در حالی که کیفیت آب زیرزمینی در منطقه مورد مطالعه به طور جدی بهبود یافته و با کاهش شوری مواجه شده است.

** سرزمین‌های اشغالی

با توجه به کاهش سطح آب های زیرزمینی در آبخوان های سرزمین‌های اشغالی تحت تاثیر برداشت بی رویه، رژیم صهیونیستی تصمیم به شیرین سازی آب دریا گرفت تا بدین وسیله از این منبع به عنوان یک منبع دسترسی به آب جهت کاهش برداشت از آب زیرزمینی و کمک به تعادل بخشی آبخوان ها نماید. همچنین تصمیم گرفته شد در مواقعی که تقاضای آب کم است از آب شیرین شده با کیفیت بالای دریا به مدت چند ساعت یا چند روز از طریق چاه تزریق، تغذیه مصنوعی آبخوان صورت پذیرد و بعدها در زمان هایی که تقاضا جهت آب زیاد است از آب آبخوان برداشت شود. در این راستا تغذیه مصنوعی آبخوان با تکنیک های مختلف انجام شده است که متداول ترین روش تغذیه مصنوعی از طریق چاه تزریق و نیز حوضچه های نفوذ می باشد. مهمترین نتیجه این اقدامات این بوده است که تغذیه به روش چاه تزریق افت سطح آب آبخوان را تا حد زیادی در طول تزریق جبران کرده است. همچنین نتایج نشان می دهد که در تغذیه مصنوعی مناسب آبخوان روش چاه تزریق و حوضچه های نفوذ باید به صورت ترکیبی مورد استفاده قرار گیرند.