فضای آرمانی ثبت جهانی شهرهای صنایع دستی /ایجاد رقابت بین استانها

حجت اله مرادخانی پژوهشگر صنایع دستی به خبرنگار مهر درباره فایده ثبت جهانی شهرهای صنایع دستی گفت: اهمیت موضوع ثبت در ایران و خیلی از کشورها جدی شده اما وقتی موضوع ثبت شهرهای جهانی پیش می‌آید آنچه که در باور عامه مطرح می‌شود و چیزی که در ذهن دلالت می‌کند همان موقعیت برجسته ثبتی هست که در یونسکو اتفاق می‌افتد غافل از اینکه ثبت شهرها و روستاها توسط شورای جهانی صنایع دستی انجام می‌شود و این شورا از نظر جایگاه بین‌المللی و وجاهت حقوقی، قابل مقایسه با سازمان یونسکو نیست. چون یونسکو قدرت حاکمیتی از طریق سازمان ملل دارد و شورای امنیت سازمان ملل می‌تواند کشورهای درگیر جنگ را ملزم کند که به آثار جهانی نزدیک هم نشوند. منتها شورای جهانی صنایع دستی که از سال ۱۹۶۴ تشکیل شد یک سازمان غیر انتفاعی هست که کارهای ترویجی ایجاد انگیزش، کمک و مشاوره به صنعتگران فعال در دنیا را انجام می‌دهد.

وی گفت: در سال ۲۰۱۴ فرایند نمادین ثبت جهانی شکل گرفت و تا امروز نیز ۱۴ شهر و روستای ایران به ثبت رسیده و مدام مسئولان این موضوع را به عنوان برتر بودن ایران در این حوزه مطرح می‌کنند منتها ثبت شهرها بر خلاف تصوری که به آن شکل داده باعث رونق گردشگری نمی‌شود بلکه بیشتر کارکرد انگیزشی دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال‌های اخیر که این شهرها و روستاها به ثبت رسیده اند، اتفاق خاصی از نظر رونق تولید و رشد بازار و یا رونق گردشگری در آنها نیفتاده بلکه این فضا برجسته سازی شده است شاید چون ترویج نشده و تبیین نکردند که این ثبت چه فایده‌ای دارد.

مرادخانی بیان کرد: موضوع ثبت جهانی شهرهای صنایع دستی در قانون برنامه توسعه به تکلیف قانونی تبدیل شده درحالی که مسائل دیگر می‌توانست به عنوان تکلیف در نظر گرفته شود مانند بسیاری از چالش‌های صنایع دستی از جمله ایجاد بازارچه‌های دائمی صنایع دستی و… تا بتوان به واسطه آن اعتباری گرفت اما به جای این موارد، افزایش تعداد ثبت جهانی شهرهای ایران تکلیف قانونی این دولت و دولت‌های بعدی شده درحالیکه فعلاً نمی‌تواند گره‌ای از مشکلات موجود باز کند.

این پژوهشگر گفت: برگزاری روند داوری و جشن‌های مربوط به ثبت جهانی شهرها هزینه‌های کمی ندارد و رقابت عجیبی بین استان‌ها ایجاد می‌کند که حتماً استان‌ها باید شهر جهانی داشته باشند. ثبت این شهرها معیار مشخصی ندارد. درحالی که در یونسکو هر کشور یک اثر فرهنگی و یک اثر طبیعی را می‌تواند در سال ثبت کند آن هم در یک روند طولانی و سخت. یک اتمسفر خوبی درباره ثبت شهرهای صنایع دستی شکل گرفته بود که اگر هدایت می‌شد می‌توانست تأثیر مثبتی داشته باشد مثل اینکه بگوییم در جایی مانند روستای خراشاد به عنوان روستای حوله بافی این را مبنا قرار دهیم که دوره آموزش بسته بندی را داشته باشیم و هنرمند به این سمت ببرد که بگوید چون روستای من جهانی شده این بسته بندی باید در قالب خیلی خوب و با کیفیت باشد باید از این پتانسیل به نفع توسعه صنایع دستی آن حوزه و منطقه استفاده می‌کردیم اما محدود شده به اینکه تنها گفته شود اولین کشور دنیا هستیم.

مرادخانی گفت: گفته شده ایران ۱۴ شهر صنایع دستی جهانی دارد و رتبه اول دنیا را به دست آورده است. طبق آماری که سازمان کنفرانس توسعه و تجارت سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۸ منتشر کرد، چین با ۱۹۱ میلیارد و ۴۰۷ میلیون دلار صادرات صنایع خلاق در صدر کشورهای دنیاست این کشور در این حوزه به شدت فعالیت می‌کند. چطور موضوع ثبت جهانی شهرهای صنایع دستی برای آنها اهمیت ندارد؟ درحالیکه در حوزه ثبت آثار تاریخی، چین و ایتالیا در صدر هستند در واقع این فضاهای آرمانی تنها در ایران وجود دارد.

این پژوهشگر درباره شبکه شهرهای خلاق صنایع دستی که توسط یونسکو ایجاد شده نیز بیان کرد: زنجیره شبکه خلاق صنایع دستی یونسکو در واقع برنامه‌ای بود که یونسکو از سال ۲۰۰۴ و با هدف ترویج همکاری شهرهایی راه افتاد که مبنای توسعه و مزیت اصلی آنها عامل خلاقیت بود این زنجیره خیلی جدی بود و شهرهای خلاق یونسکو ۷ حوزه از جمله ادبیات موسیقی فیلم و طراحی و صنایع دستی و… را شامل می‌شد. از ایران نیز اصفهان به عنوان شهر خلاق صنایع دستی و رشت به عنوان شهر خلاق خوراک، بندر عباس به عنوان شهر صنایع دستی و سنندج به عنوان شهر موسیقی به این زنجیره پیوستند.

وی افزود: این شهرها روابط جدی با هم دارند و تبادل تجربیات بین‌المللی در میان آنها انجام می‌شود. برنامه‌های مشترک دارند و سرمایه گذاران حوزه خلاق برای سرمایه گذاری به این شهرها می‌روند چون این شهرها به واسطه عضویتی که یونسکو بخشیده؛ دارای مؤلفه‌های قابل ملاحظه‌ای در حوزه صنایع دستی هستند و اگر سرمایه گذاران می‌خواهند در این حوزه کار کنند به سراغ این شهرها می‌روند. وابستگی این موضوع به یونسکو مهم هست. شورای جهانی صنایع دستی نیز ارتباطی با یونسکو داشت اما از ده سال قبل دیگر این روابط را ندارد.