کشاورزی؛ نیرو محرکه رشد و توسعه اقتصادی کشور
محصولات کشاورزی نقش عمده‌ای در تغذیه جمعیت جهان دارند و این موضوع به خصوص در کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران مشهودتر است، در ایران، همانند سایر کشورهای در حال توسعه، کشاورزی یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی است که درصد قابل ملاحظه و بالایی از تولید و اشتغال را در برمی‌گیرد
کشاورزی به عنوان کهن‌ترین فعالیت تولیدی با خاستگاهی روستایی، در روند رشد و توسعه کشورهای مختلف در ادوار زمانی متفاوت از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. بررسی روند توسعه کشورهای مختلف حاکی از آن است که توسعه بخش کشاورزی به عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی و یا حتی فراتر از آن، به عنوان پیش‌نیاز ضروری برای تحقق توسعه پایدار کشور امری حیاتی است؛ به طوری که بدون رفع موانع توسعه در این بخش، نمی‌توان انتظار داشت سایر بخش‌ها از جمله بخش صنعت به شکوفایی و توسعه دست یابند.
کشاورزی درصد بالایی از تولید و اشتغال را در برمی‌گیرد
در دنیای کنونی به علت افزایش جمعیت، مسئله امنیت غذایی در سطح جهان ابعاد تازه‌ای به خود گرفته و به یکی از مباحث مهم در کلیه کشورهای جهان تبدیل شده است. از آنجا که خودکفایی یکی از راهکارهای اساسی نیل به امنیت غذایی است، دستیابی به این مهم تنها از طریق افزایش تولید مواد غذایی در بخش کشاورزی ممکن خواهد بود. محصولات کشاورزی نقش عمده‌ای در تغذیه جمعیت جهان دارند و این موضوع به خصوص در کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران مشهودتر است، در ایران، همانند سایر کشورهای در حال توسعه، کشاورزی یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی است که درصد قابل ملاحظه و بالایی از تولید و اشتغال را در برمی‌گیرد.
کشاورزی به تنهایی می‌تواند نیرو محرکه رشد و توسعه اقتصادی کشور باشد
کشاورزی ارتباط تنگاتنگی با سایر بخش‌های اقتصادی دارد و به دلیل بهره‌گیری فراوان از تولیدات سایر بخش‌های اقتصادی می‌تواند نقش بسیار مؤثری در به حرکت درآوردن چرخ‌های اقتصادی کشور ایفا کند. در این دیدگاه، کاهش فرآورده‌ها و نیروی کار این بخش ناشی از سیاست‌های تبعیض‌آمیز (یک‌سونگر) داخلی و سازوکارهای تجارت بین‌المللی دانسته و گفته شده که یک بخش سازمان‌یافته و یکپارچه کشاورزی می‌تواند به بهبود امنیت غذایی، کاهش قیمت محصولات غذایی، حل معضل بیکاری و افزایش میزان اشتغال، کاهش شکاف درآمدی، ایجاد پیوندهای اقتصادی قوی در زنجیره تولید و تشویق فعالیت‌های مولد، ایجاد تأثیرات مثبت در محیط زیست و جلوگیری از گسترش فعالیت‌های زیست‌محیطی زیان‌بار از طریق توجه به مسئله آمایش سرزمین و کاهش پدیده حاشیه‌نشینی شهری از طریق کنترل مهاجرت روستایی کمک شایانی کند. بر این اساس، بخش کشاورزی به واسطه تأثیرگذاری گسترده بر اقتصاد به ویژه بر اقتصاد مناطق روستایی به تنهایی می‌تواند نیرو محرکه رشد و توسعه اقتصادی کشور باشد.
تغییرات دهه‌های اخیر در کشاورزی اگرچه موجب افزایش قابل ملاحظه‌ای در تولید محصولات مختلف کشاورزی شده، اما روند رشد عوامل تخریب‌کننده منابع پایه موجب نگرانی است.. ایران از لحاظ منابع آبی محدودیت داشته، به نحوی که با متوسط بارندگی حدود ۲۵۰ میلی‌متر، یک سوم متوسط بارندگی جهان را دارد، این در حالی بوده که کشور دارای ۲/۱ درصد خشکی‌های جهان است. لازم به ذکر است که بخش کشاورزی با توجه به نیاز و مصرف بالای آب، تاثیرات و مخاطرات بیشتری را متحمل خواهد شد.
کمتر از ۳۷ میلیون هکتار از سرزمین ایران دارای قابلیت کشت آبی و دیـم اسـت
کشورمان با داشتن متوسط حدود ۲۵۰ میلی‌متر بارندگی در سال، از مناطق خشک و کم‌آب دنیا محسوب می‌شود. با توجه به وضعیت بارندگی، پوشش گیاهی و … منابع آب قابل تجدید کشور حدود ۱۳۰ میلیارد متر مکعب در سال برآورد شده و حجم آب قابل استحصال یا احتساب حجم آب‌های برگشتی، حدود ۱۲۶ میلیارد متر مکعب در سال تخمین زده می‌شود، از طرف دیگر آخریـن بـرآوردها در زمیـنه خاک‌های دارای قابلیت مناسب برای کشت، نشان از محدودیت در ایـن زمیـنه دارد . از سـرزمین پهـناور کشور، کمتر از ۳۷ میلیون هکتار دارای قابلیت کشت آبی و دیـم اسـت .
چالش‌های بخش کشاورزی
با وجود اینکه بخش کشاورزی یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور بوده، اما در عین حال با تنگناهای عمده‌ای روبه‌رو است. در بررسی مطالعات انجام گرفته در کشور تنگناهای فرآوری توسعه بخش کشاورزی در کشور در مشخص نبودن هدف در بخش کشاورزی، تعامل نامطلوب دولت و بخش کشاورزی، کمبود سرمایه‌گذاری در این بخش، لزوم اصلاح ساختار سیستم‌های آبیاری، نگهداری، نوسازی تجهیزات و استفاده از روش‌های نوین تولیدی (فنی) ، ناپایداری منابع آب زیرزمینی (کمی و کیفی)، پایین بودن )ناچیز بودن) سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی عنوان شده است.
همچنین تشدید شوری آب‌ها و خاک کشور، افزایش قیمت‌های تمام شده محصولات کشاورزی و از دست دادن مزیت نسبی تولیدات داخلی و پایین بودن بهره‌وری (عملکرد تولیدات، بازدهی نهاده‌های عوامل تولید به خصوص آب و اقتصادی) و همچنین ناهماهنگی در حوزه سیاستگذاری و وجود مراکز متعدد سیاستگذاری در این حوزه عنوان شده است. از طرفی در زمینه چالش‌های اساسی در توسعه پایدار کشاورزی در منابع بیان شده، ایران علاوه بر چالش‌های جهانی با چالش‌های دیگری از جمله هرزروی و عدم بهره‌وری مناسب از منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی، کاربرد غیراصولی از منابع طبیعی، مدیریت توسعه روستایی و امنیت سرمایه‌گذاری مواجه است .
کشاورزان کشورهای در حال توسعه در ۴۰ سال آینده باید تولید غذا را دوبرابر کنند
کلام آخر اینکه طبق پیش‌بینی‌های انجام شده، در ۴۰ سال آینده، کشاورزان کشورهای در حال توسعه برای برآورده کردن تقاضای مواد غذایی مورد نیاز خود، باید تولید غذا را دو برابر کنند و این چالشی است که با تلاش‌های مختلفی که باید در زمینه تغییر اقلیم انجام شود و رقابت در حال رشد برای زمین، آب و انرژی نگران‌کننده به نظر می‌رسد.
با توجه به اینکه نقش بخش کشاورزی به دلیل تأمین مواد غذایی، کمک به توسعه سایر بخش‌ها از طریق ایجاد مازاد اقتصادی، کمک به تأمین سرمایه در رشد اقتصادی، کمک به تأمین منابع ارزی، کمک به تأمین ذخیره نیروی کار و کمک به بازار کالاهای صنعتی در فرایند توسعه انکارناپذیر است، امروزه توجه به کشاورزی از خواسته و آرمان به ضرورت تبدیل شده و استقلال سیاسی با امنیت غذایی و نیازهای اساسی مردم گره خورده است، بنابراین ضرورت دارد تا در زمینه افزایش بازدهی و بهره‌وری کشاورزی تلاش‌ها و برنامه‌ریزی‌های مناسب انجام شود.
