آشنایی با زراعت برنج در مزرعه

برنج را در ايران قديم در نواحی بابل و شوش زراعت مي نموده اند. برنج گياهي است كه معمولاً در آب به عمل مي آيد ولي انواعي از آن نيز بصورت ديم در ارتفاعات كشت مي شوند.

برنج به خاك هاي اسيدي با PH 5.6 – 5 نيازمند است.

بهترين خاك براي برنج از نوع خاك هاي رسي حاصلخيز با مواد آلي فراوان و حالت اسيدي مي باشد.

برنج داراي ساقه اي راست و توخالي به ارتفاع ۲۰۰ – ۵۰ سانتيمتر با ۱۸ – ۱۰ گره و برگ مي باشد.

ريشه هاي برنج به صورت گسترده و افشان هستند لذا هيچگاه به عمق خاك نفوذ نمي كنند.

ريشه هاي برنج داراي يكنوع بافت هدايت كنندۀ اکسيژن حاصل از فتوسنتز برگ ها به ريشه ها براي جلوگيری از خفگی هستند.

گل هاي برنج بصورت خوشه هاي مركب يا پانيکول مي باشند.

تعداد دانه هاي هر خوشه برنج در حدود ۵۰۰ – ۵۰ عدد است.

برنج به آب و هواي گرم و مرطوب نياز دارد لذا بيش از ۹۰ درصد برنج دنيا را به صورت برنج زمستانه در نواحی عاری از يخبندان کشت می کنند.

امروزه برنج را در ايران در استان هاي: گيلان، مازندران، خوزستان، اصفهان، فارس، آذربايجان، كرمانشاه، خراسان و سيستان و بلوچستان مي كارند.

مقدار آب مصرفي براي هر هكتار شاليزار غرقابی بستگي به نوع خاك و اقليم منطقه در حدود ۲۵ – ۱۵ هزار مترمكعب برآورد شده است.

انتخاب بذر:

الف) برنج هاي درجه يك ايران شامل: سالاري، صدري، اميري، اربابي، حسن سرا، هاشمي، علي كاظمي

ب) برنج هاي درجه دو ايران شامل: چمپا، آكوله، طارم، بينام، خزر

پ) برنج هاي درجه سه ايران شامل: مولايي، گرده هستند.

مقدار بذر:

براي كاشت برنج بايد از بذور (شلتوك) سالم و سنگين استفاده نمود كه ميزان آن براساس نوع ارقام برنج و شيوۀ ته يّه خزانه از ۱۸۰ – ۶۰ كيلوگرم در هكتار متفاوت است.

زمان كاشت:

دورۀ رشد و نمو گياه برنج حدود ۱۸۰ – ۱۲۰ روز است.

تاريخ كاشت برنج را بايد از زمان خيساندن بذورش در نظر گرفت كه از سيزده نوروز تا اواخر فروردين ماه متغ يّر است.

طول دوره خزانه داري برنج به شرايط محيطي و شيوۀ نشاء بستگي دارد و معمولاً ۳۰ – ۲۰ روز است.

نسبت سطح خزانه به مساحت زمين اصلي از ۱۷۲ تا ۱۵۰  يعني حدوداً ۲۰۰ – ۱۴۰ مترمربع براي هر هكتار شاليزار در نظر مي گيرند.

زمان انتقال نشاء هاي برنج به زمين اصلي به طريقه نشاء دستي در موقعي است كه نشاء هاي جوان به ارتفاع ۲۵ – ۲۰ سانتيمتر (۴ برگ کامل) رسيده باشند درحاليكه بوته هاي نشاء براي نشاء مكانيزه بايد به ارتفاع ۱۸ – ۱۶ سانتيمتر (۳ برگ کامل) باشند.

كشت برنج به صورت كپه اي (با ۶ – ۳ عدد نشاء در هر كپه) و با فاصله كپه هاي ۲۵ سانتيمتر از همديگر انجام مي گيرد.

تاريخ نشاءكاري در شمال ايران معمولاً ارديبهشت ماه است.

زراعت برنج را علاوه بر روش نشاءكاري به صورت بذرپاشي (كشت مستقيم) نيز انجام مي دهند. كشت مستقيم برنج مي تواند در اراضي غرقاب و يا به صورت خشكه كاري انجام پذيرد.

شاليزارها را معمولاً طي ۳ – ۲ مرحله براي كنترل علف هاي هرز وجين مي كنند.

مقدار كود:

به اراضي شاليزاري علاوه بر كودهاي دامي و گياهي پوسيده به ميزان ۱۵۰ – ۱۰۰ كيلوگرم كود ازته، ۱۰۰ – ۵۰ كيلوگرم در هكتار كود فسفاته و پتاسه نيز مي افزايند.

برداشت برنج:

تاريخ برداشت برنج هنگامي است كه اندام هاي بوته ها به رنگ زرد در آيند و دانه هايش سفت شده باشند.

تاريخ برداشت محصول برنج در شمال ايران طي مرداد و شهريور ماه و در خوزستان طي آبان ماه است.

رطوبت دانه هاي برنج در موقع برداشت حدود ۲۵ – ۱۸ درصد است كه آنرا به روش سنتي در اتاقك هاي ويژه و يا توسط خشك كن ها به ۱۴ – ۱۲ درصد مي رسانند.

شلتوك ها را كه توسط خرمنكوب از ساقه هاي برنج جدا شده اند، بعد از خشك كردن توسط دستگاه هاي تبديل اصطلاح ا مي كوبند و به برنج سفيد تبديل مي نمايند. شلتوك داراي ۱۷ درصد پوست است و بقيه آنرا دانه هاي برنج سالم و يا خرُد شده تشكيل مي دهند.عملكرد برنج به صورت شلتوك (دانه برنج با پوسته قهوه اي) در حدود ۶ – ۲ تن معادل ۴۸۰۰ – ۱۶۰۰ كيلوگرم برنج سفيد در هكتار است.

از هر هكتار شاليزار حدوداً ۸ – ۳ تن كاه بدست مي آيد كه به مصرف تغذيه دام ها در زمستان مي رسد.

معمولاً نسبت دانه به كاه توليدي در زراعت برنج حدوداً ۱ به ۱.۵ است. ضريب تبديل شلتوك به برنج سفيد نيز در ارقام مختلف و براساس مراقبت هاي داشت در حدود ۷۰ – ۶۵ درصد مي باشد.

منبع:

گیاهان زراعتی – تالیف: اسماعیل پورکاظم

بیشتر بخوانید:

جزئیات مصرف برنج در خانوارهای ایرانی + جداول