روستای سریزد ،شاهکار شهرنشینی ایران باستان

به منظور رسیدن به روستای سریزد باید وارد بزرگراه یزد-کرمان شوید و با دیدن تابلوی روستا به سمت چپ بپیچید، همچنین این روستا از توابع شهرستان مهریز است و برای رسیدن به این روستا باید به سمت این شهرستان بروید.

روستای تاریخی سریزد با قدمتی که به ۲۵۰۰ سال پیش بازمی‌گردد، عنوان پنجمین روستای گردشگری و شاهکار شهرنشینی ایران باستان را از آن خود کرده‌ است. این روستا در دوره‌های حکومت سلجوقیان، ایلخانیان و صفویان در بهترین وضعیت خود بوده است.

این روستا دارای آثار تاریخی فراوانی از جمله رباط نو و کهنه، قلعه ی سریزد، مسجد جامع، چاپارخانه، عمارت تاریخی سنمبر و… می باشد.

جاذبه هاى معمارى و تاریخى

با توجه به اقلیم گرم و خشکی که در این شهر وجود دارد سبب به وجود آمدن نوع خاصی از معماری مسکونی شده است و الگوهای متنوعی شده است. معماری روستای سریزد با توجه به آب و هوایی که بر این منطقه حاکم است از خشت و گل می باشد و بادگیرهای بی نظیری که باعث تمایز آن دیگر شهرهای ایرانی شده است. کوچه هاى باریک و پیچ در پیچ و خانه ها داراى دیوارهاى قطور و بلند هستند. آب انبار، پایاب، و بادگیرها در سیماى روستا و اتاق هاى سه درى، پنج درى، فرم رخبام، بیرونى، اندرونى و حوضخانه در معمارى مسکونى و خانه ها نشان از معمارى هوشمندانه کویرى در روستاى سریزد دارد.

• آب انبارها

آب انبارها در این روستا و به طور کلی در شهر یزد وظیفه ی تامین آب شرب اهالی روستا را دارد که در این روستا حدود ۶ آب انبار وجود دارد.

• دروازه فرافر

مهم ترین نماد هویتی روستای سریزد است. این بنا را برخی دروازه قدیمی ورودی شهر یزد می دانند و برخی بازمانده یک قلعه قدیمی. این دروازه همچنان کج دار و مریز در انتهای روستا ایستاده است. برای دیدن این دروازه باید در مسیر روستای رفته» پیش بروید.

• خانه های تاریخی

بیش از نیمی از خانه های روستا تاریخی هستند اما وقت پیاده روی در روستا تعدادی خانه خواهید دید که معماری سنتی شهرهای کویری را دارند؛ پنج دری، اندرونی و بیرونی، حوضخانه، بادگیر و حیاط مرکزی، این خانه ها با گچبری و ارسی های زیبا آراسته شده اند و صاحبان شان آنها را مرمت می کنند.

• رباط کهنه و نو

سریزد به خاطر قرار گرفتن در یک سیر تاریخی، کاروانسرا و رباط دارد. رباط کهنه و خشتی سریزد با نزدیک به هزار سال قدمت در انتهای مسیر اصلی روستا قرار دارد. درست مقابل این رباط یک رباط آجری قرار دارد که تاریخش به دوره صفویه برمی گردد. اهالی به آن رباط، کهنه و به این یکی، رباط نو می گویند، علاوه بر این ها دیدار از دو آب انبار، مسجد جامع، مسجد پای برج، حمام تاریخی، حسینیه، نخل میون محله و چاپارخانه را نباید از دست داد.

• قلعه سریزد

قلعه روستای سریزد به عنوان مهم‌ترین بنای تاریخی این روستا، یادگاری است از دوران ساسانیان که دارای ارزش‌های تاریخی و معماری بسیاری است، این بنا که در سال ۱۳۵۴ هجری شمسی با شماره ۱۰۸۴ در سازمان میراث فرهنگی به ثبت ملی رسیده است، به عنوان بزرگ‌ترین و مشهورترین صندوق امانات بانکی ایران به شمار می‌رفته است. این بنا در سه طبقه احداث شده است و مساحت کلی آن در حدود ۸۰۰۰ متر مربع است.

چرا که بیشترین استفاده از این قلعه برای سکونت کشاورزان و ذخیره‌سازی غلات و مواد غذایی بوده و داخل حجره‌های آن انواع و اقسام خمره‌های گلی وجود داشته است.

در حال حاضر نیز همچنان خمره‌های بزرگ ذخیره آذوقه در تمامی اتاق‌ها دیده می‌شود، این قلعه خشتی با ۲ دیوار اصلی متحدالمرکز و تودرتو، برج و باروهایی بلند و تسخیرناپذیر و در اصلی که به صورت متحرک از بالابه پایین بسته می‌شود، در ۳ طبقه ساخته شده است.

پیرامون قلعه نیز خندقی حفر شده که در گذشته با گذاشتن تله به وسیله پوششی از کاه روی آب موجود در خندق، نفوذ دشمن را به داخل قلعه غیرممکن می‌ساخته است، گذر اصلی قلعه در امتداد در و در امتداد شمالی جنوبی قرار گرفته و در هر سمت این گذر، ۶ کوچه فرعی وجود دارد.

در طرفین این کوچه‌های فرعی، خانه‌های مسکونی در ۳ اشکوب ساخته شده است که هر کدام بیش از ۲ اتاق ندارند و زیر‌بنای هر واحد از ۲۵ متر تجاوز نمی‌کند. در اشکوب سوم و در سمت جنوبی، فضاهایی قرار دارد که با توجه به تزئینات و اندود سیم گل آن به نظر می‌رسد بخش خان‌نشین قلعه است.

زندگی مردم روستای سریزد