شهر مهدی شهر (سنگسر سابق) مرکز شهرستان مهدی شهر، خاستگاه ایل سنگسری است که خانوارهای عشایری از اواخر شهریور تا اواسط خرداد ماه در آن سکونت دارند. سنگسری‌ها از اولین دسته‌های آریایی هستند که به ایران آمده‌اند و هنوز گویش باستانی ویژه خود را حفظ نموده و به سنن باستانی پایبند هستند. در گذشته، سنگسری‌ها زندگی عشایری داشتند که دامنه کوچ آن ها از استان‌های تهران و مازندران تا گلستان و خراسان را دربرمی‌گرفت ولی اکنون بیشتر مردم شهرنشین گشته‌اند.
در استان سمنان پوشاک سنتی فراوانی متناسب با فرهنگ شرایط اقلیمی و جغرافیایی این استان وجود داشته و دارد و پوشاک مردم شهرستان سنگسر، در نهایت زیبایی و سادگی، نمادی از پوشش اصیل اسلامی است. زنان سخت کوش ایل سنگسر علاوه بر رسیدگی به امور خانه، بخش مهمی از بار اقتصادی خانواده را با بافت انواع پارچه‌های پشمی و ابریشمی و پارچه‌های ظریف برای مصارف تخصصی گوناگون بر دوش می‌کشیدند.
سگیرای سنگسری
زنان سنگسری از نوعی پارچه خاص به عنوان چادر استفاده می کنند که سگیرا نام دارد. سگیرا در واقع از دو کلمه سر و گیرا (سرگیرا) تشکیل شده است که «روی سر گرفتن» معنی می دهد. نوعی چادر شطرنجی رنگی است که از پشم تهیه شده است. در گذشته زنان ایل سنگسری این چادر را به سر کرده و در کوچه و خیابان تردد می کردند. سگيرا مانند شيشه رفلكسى عمل می كند. در ساختمان هايى كه شيشه رفلكسى دارند، در روز روشن شخصى كه داخل منزل ايستاده، از پشت شيشه بيرون را به طور واضح می بيند ولى از ديد بيرونى، كسى قادر به ديدن داخل منزل نيست. سگيراى سنگسرى هم همين خاصيت را دارد.
کژین شوی
جنس اغلب لباس زنان سنگسری را «کَژ» است. جنس پارچه کژ با توجه به اینکه حالت نازک دارد لخت می ایستاد و برای لباس پیراهنی زنان خوش فرم تر و مناسب تر است. زنان سنگسری با هنرمندی خود کَژ را که باقیمانده ای از ابریشم بوده به دست می آوردند و تمام مراحل آن از ریسندگی نخ تا بافتن پارچه و رنگ کردن و سپس طرح و نقش زدن و در نهایت به صورت لباس درآوردن را خودشان انجام می دهند. زنان سنگسری برای اینکه به لباس خود که نسبتا پیراهن های بلند ابریشمی که عموما به رنگ قرمز بوده طرح و نقش جذابی بدهند با ظرافت و هنرمندی خاصی بر روی پارچه های لباس با نخ های رنگی و شاد سوزن دوزی یا «ساخته» زده و نقش مایه های خاصی را طرح می زدند.
زنان سنگسری به این نوع پیراهن ها «کژین شِوی» می گویند.این لباس بلند که در قسمت سر دست و قسمت پایینی دامن سوزن دوزی شده تن پوش اصلی زنان در مراسم های عروسی و مجالس است.
قِر دار شِوال
استفاده کردن زنان سنگسری از دامن های مخصوص «قِر دار شِوال» و یا به فارسی دامن «شِلیتِه» در زیر «کَژین شِوی» معمول است. دامن بلند و تیره رنگی که انتهای پایینی آن با برش های اُریب و دوباره به هم دوخته پارچه ابریشم تزیین شده را فراخ شِوال سرپاره دارو یا اصطلاحاا «قِردارشوال» می گفتند و نوارهای مورب و باریک ابریشم رنگی در لبه پایینی دامن، یاد آور طرح محرمات در طراحی سنتی ایرانی است. اندازه این دامن تا غوزک پا است که پیراهن کژین تقریبا چهار انگشت بالاتر بر روی این دامن قرار می گیرد. این لباس یا دامن معمولا جهت استفاده در مراسم عروسی و میهمانی توسط خانم های متاهل استفاده شده و دختران جوان از نمونه های گل دار استفاده می کنند.
مَکِنِه
زنان سنگسری برای پوشش سر از شالی به نام «مَکِنِه» که دارای سوزن دوزی های منحصر به فرد است استفاده می کنند. این پوشش سر به طول سه متر و عرض ۶۵ سانتی متر بوده که در آن نقش و نگار شاد و رنگارنگ سوزن دوزی شده است. این سرپوشه از دوران باستان در میان ایل معمول بوده و بانوان سنگسری در استفاده از آن کوشا بوده اند. بانوان نوعروس جوان و خانم های متاهل از مَکنه های با پارچه قرمز رنگ استفاده کرده و دختران جوان و خانم های مجرد از مکنه با پارچه به رنگ سفید و یا کرم رنگ استفاده می کنند.
یکی ازنشانه های فرهنگی در هر مکان لباس های محلی منطقه است. لباس محلی و سنتی تاحدودی منسوخ شده و به جز در برخی مراسم های ویژه، در جای دیگر نشانی از آن دیده نمی شود. پوشش سنتی به‌عنوان یکی از مولفه‌های هویتی نباید کنار گذاشته شده و لازم است لباس‌های سنتی ایرانی براساس نیاز نسل امروز طراحی شود. با ایجاد فرصت های مطالعاتی و شناخت بیشتر، هنرمندان می‌توانند با شناخت و آگاهی کامل نسبت به آنچه فرهنگ گذشته‌ها است، دست به طرح‌های جدید بزنند.
