نشانه گذاری میگو

نشانه گذاری میگو یکی از روش های است که بر روی انواع گونه های آبزی به شیوه های مختلف و با اهداف خاص در دنیا متداول بوده که این کار به Tagging معروف است.

در سال های اخیر ذخایر میگو در خلیج فارس و دریای عمان شدیدا کاهش یافته است و عمده ترین دلیل آن را می توان فعالیت های مخرب انسانی مانند صید بی رویه و غیر متعارف ، نابودی زیستگاه و نوزادگاهای میگو ، و همچنین ایجاد آلودگیهای صنعتی ، شهری و نفتی بیان نمود ، البته تاثیرات منفی ناشی از عوامل طبیعی را نیز نباید نادیده گرفت.

در این راستا شیلات ایران چند سالی است که به منظور جبران خسارت و تقویت ذخایر ، برنامه بازسازی ذخایر میگو را با رهاسازی بچه میگو در آبهای جنوبی کشور به مورد اجرا گذاشته و دنبال می کند . لیکن دراجرای برنامه بازسازی ذخایر میگو، بررسي اقتصادی کار و تعیین ضریب بازگشت شیلاتی و همچنین شناسایی مسیرهای مهاجرت آنان يكي ازاقدام هاي مهم و ضروري می باشد، اين موضوعات مهم با علامت گذاری بچه میگو های رهاسازی شده قابل دستیابی می باشد، بدیهی است بدون انجام علامت گذاری و معلوم نشدن نرخ بازگیری، اثرات رهاسازی مشخص نخواهد شد.

در ایران علامت گذاری بر روی آبزیان از سابقه چندانی برخوردار نیست قدمت نشانه گذاری بر روی بچه ماهیان رهاسازی شده در دریای خزرمی باشد که عمدتا به شکل سنتی انجام می گرفت، بریدن باله سینه ای ماهیان و قطع سبیلک یا بستن علامت های سخت و خشن بر روی بدن ماهیان خاویاری از جمله شیوه های نشانه گذاری در گذشته بوده است ، البته هر کدام از این روش ها اثرات منفی بر روی ماهیان رها شده در طبیعت ایجاد می نمود.

درطی سالهای اخیر با توسعه و گسترش شیوه های نوین علامت گذاری ، تکنولوژی استقاده از دستگاههای متنوع علامت گذاری بر روی انواع گونه های آبزی با هدف های مختلف در کشور متداول گردید.

تگ های متداول مورد استفاده در کشور:

۱- تگ های فلزی کد دار Coded Wire Tag

از این دستگاه برای علامت زدن بچه ماهیان خاویاری قابل رهاسازی در دریای خزربا هدف بازسازی ذخایراستفاده می شودو به طور آزمایشی نیز در سال ۱۳۸۲ برای نشانه گذاری میگو سفید هندی استفاده گردید. باتوجه به اینکه شناسایی میگو های علامت گذاری شده دشوار بود این روش مناسب تشخیص داده نشد.

۲-تگ های حافظه ای Memory Tag

این تگ ها تهیه شده ، و بزودی بر روی مولدین ماهی قزل آلا با هدف بهگزینی و اصلاح نژاد مولدین در مرکز ماهیان سرد آبی شهید باهنر مورد استفاده قرار گیرد.

۳- تگ های الاستومر Visible Implant Elastomer Tag

درچند سال اخیر مطالعات بسیاری در زمینه استفاده از دستگاهای نشانه گذاری میگو صورت پذیرفته و بررسی های به عمل آمده نشان داد برای علامت گذاری میگو ، بهترین روش استفاده از الا ستومر تگ می باشد.

تگ های بکار رفته در این روش از نوع فلورسنت می باشد و دارای رنگهای مختلف و مشخص بوده که امکان رویت علامت با چشم غير مسلح وجود دارد و برای بازبينی نياز به ابزار خاصي همانند CWT نيست و همچنين به دليل تنوع رنگي مي توان اهداف مختلفي را دنبال نمود، از مزایا دیگر آن ، اینکه این ماده رنگی از جنس سیلیکون و کش دار و قابل ارتجاع بوده و با بدن میگو سازگاری پیدا می نماید و هیچگونه عوارض منفی و حساسیتی در بدن میگو و حتی دیگر آبزیان ایجاد نمی کند.

کاربرد الاستومر تگ

کاربرد این سیستم برای انواع آبزیان درسایزهای متفاوت قابل اجرا می باشد و با توجه به نوع و تنوع رنگ ها ی موجود می توان اهداف مختلفی را دنبال نمود. از این روش در مقیاس کوچک در آزمایشگاه و در سیستم سرپوشیده و کنترل شده که معمولا از تگ مجزا ( یک رنگ ) به منظور ارزیابی ژنتیکی و جمعیت، تفکیک جنسیت و … استفاده می شود.

اما در ابعاد وسیع تر با هدف های ارزیابی ذخایر و تعیین مسیر های مهاجرت و … در طبیعت ازترکیب چند رنگی جهت تشخیص آسانتر استفاده می شود.
انجمن علمی اقیانوس شناسی آمریکا در ایالت واشنگتون از این روش برای نشانه گذاری ماهیان مهاجر و همچنین میگو های کوچکتر از ۲گرم تا سایزهای بزرگتر و حتی بالغین نیز استفاده کرده که با موفقیت همراه بوده است.

انستیتو تحقیقات فرانسه از کاشت الاستومر در برنامه توسعه ژنتیکی و گونه های صید شده از دریا و برنامه انتخابی تکثیر میگو استفاده نمود و از سال ۱۹۹۲ ازاین روش جهت تشخیص و کنترل گونه های مختلف میگو در یک جمعیت مشابه دراستخرهای پرورشی استفاده گردید.

ویژگی الاستومر تگ در نشانه گذاری میگو

1. تنوع رنگ.
2. قابل استفاده در انواع آبزیان ازقبیل ماهیها ، سخت پوستان ، نرمتنان و سایر آبزیان.
3. قابل استفاده درسایزهای متنوع آبزیان از ۱گرم تا بالغین وحتی ماهیان مهاجر .
4. قابل استفاده در سیستم های با مقیاس کوچک تا در ابعاد وسیع تر(طبیعت).
5. به دو شکل دستی و اتوماتیک قابل استفاده و شمارش می باشد.
6. امکان مشاهده تگ با چشم غیر مسلح حتی در تاریکی نیز وجود داشته و برای بازبینی نیاز به ابزار آلات خاص نیست.
7. ماده رنگی الاستومر با بدن موجود زنده سازگاری پیدا می کند و عوارض منفی ندارد.
8. هزینه های آن نسبت به سایر تگ های مرسوم بسیار کمتر و مقرون به صرفه می باشد.

روش كار الاستومر تگ

زماني كه تعداد گونه ها مورد استفاده زیاد و به صورت متنوع بوده و براي سالهاي طولاني مورد آزمايش و ارزيابي قرار مي گيرد بهتر است از تگ هاي رنگي در نشانه گذاری میگو استفاده نمود و همچنين از رنگ هاي مختلف براي هر گونه و يا هر منطقه خاص بكار برد و يا براي هر سال رهاساز ي ميگو از يك رنگ استفاده نمود.

تعداد رنگ هاي مورد استفاده از طريق اين سيستم به غير از رنگ هاي تركيبي كه قابل دستيابي است، ۱۰ رنگ بوده كه ۵ رنگ از جنس فلورسنت به رنگ های نارنجی، سبز ، زرد ، صورتی و قرمز که رایج بوده و ۵ رنگ غير فلورسنت شامل آبی ، قهوه ای ، ارغوانی ، سفید و سیاه مي باشد، ازخواص رنگ هاي فلورسنت ، جذب نور بوده که بسیار مفید و موثر است در حقيقت تفاوت اين دوجنس در بهتر رويت نمودن آن است بدين صورت كه رنگ هاي فلورسنت با تابش نور UV اكتيو شده و به سهولت خود را نشان مي دهد.

اصولا علامت گذاري ميگو با روش الاستومر یک كار سخت ودشواري نيست اما بايد مراقب بود تا به به ميگو ها استرس وارد نشود و يا اجراي آن با حداقل استرس وارده همراه باشد، در صورتي كه علامت گذاري ميگو با هدف بازسازي ذخاير آنها و رهاسازي در طبيعت انجام مي شود به طور حتم بعد از تگ زني بايد حداقل به مدت ۲ الي ۳ روز در محيط كنترل شده نگهداري گردد تا استرس وارده از بين رفته و سپس نسبت به رهاسازي آن اقدام گردد.

جهت اجراي بهينه و مطلوب از اين روش دستورالعمل زير بايد مد نظر قرار گيرد:

1. براي نشانه گذاری ( با دستگاه تزريقي دستي يا اتوماتيك ) نبايد بيش از يك ميگو را در دست گرفت .
2. ميزان یک سي سي از ماده الاستومر تعداد ۳۰۰ الي ۴۰۰ عددميگو را علامت گذاري مي نمايد.
3. بعد از تك زني ميگو ها با آرامي به تانك هاي ۵۰ليتري حاوی آب دريا انتقال داده مي شود.
4. جهت جلوگيري از وارد آمدن استرس تراكم تانك ها بايدحدود ۱۰۰ الي ۲۰۰ عدد باشد.
5. درجه حرارت مورد نياز براين تانك ها حدودا بين ۲۰ الي ۲۵ درجه سانتيگراد باشد.
6. وزن ميگو هاي قابل علامت زني نبايد كمتر از يك گرم باشد.

بنابر این در اين سيستم ميگو ها را مي توان با رسيدن به وزن یک گرم علامت گذاري نمود و اين كار به طور معمول توسط تگ هاي رنگي كه در قسمت آبدومنتال پشتي ميگو مستقر مي شود انجام مي گيرد ، اغلب تگ دربدن میگو حرکت نمی کند مگر اينكه تگ در محل يا جايگاه خود قرار نگرفته باشد ، در اين صورت مشكلي كه بوجود خواهد آمد جابجايي و محو شدن تگ هاست و یا ممكن است در زمان پوست اندازی ميگواز بين برود بنابراين باید دقت شود تگ در داخل عضله واقع شده درقسمت پشتي آخرين بند شكمي (بند ششم) كه داراي عضله سفت و شفاف بودن ( قابل رويت ) قرار گيرد ، عمق ( گودي ) درعضله كه تگ قرارميگيرد تقريبا یک ميلي متربوده ودوراز پوسته ( پوشش خارجي ) است و با عمل پوست اندازي تاثيری بر علامت ندارد.به عبارتي ديگر ماندگاري تگ حتي بعد از پوست اندازي نيز مورد تائيد است.

تشخيص تگ در ميگو هاي علامت گذاري شده در طبيعت تا ۱۰ ماه بسيار آسان است استفاده از اين تگ براي ميگو هاي با سايز كمتر از ۱ گرم نيز عملي است اما مقادير الاستومر رنگي تزريقي به دليل كوچك بودن ميگو هاي كم بوده و امكان تشخيص تگ رنگي تا وزن ۳۰ تا ۴۰ گرم محدود مي نمايد
تگ هاي چند رنگي يا تركيبي براي ميگو هاي با وزن بالاي ۵ گرم در قسمت آبدومنتال در آخرين بند امكان پذير مي باشد اما بايد مراقب بود تا زخم روده بوجود نيايد البته به نظر مي رسد كه ميگو هاي با سايز بالاي ۵ گرم تزريق الاستومر در محل هاي ديگر بدن ميگو نيز امكان پذير باشد اما تزريق در محل هاي ديگر مستلزم انجام آزمايشات متعدد مي باشد.

مدت زمان نگهداري محلول رنگي الاستومر حدود ۱تا ۲ سال مي باشد و درجه حرارت مناسب براي نگهداري بين ۵ تا ۱۰ درجه سانتي گراد بوده بنابراين لازم اين ماده در هواي خشك و خنك و دور از تابش مستقيم نور خورشيد نگهداري شود .

نتیجه نشانه گذاری میگو

رهاسازی بچه میگو در آبهای جنوبی کشور از سال ۱۳۷۶ با رهاسازی بچه میگو گونه سفید هندی در زیستگاه مربوطه ( حوزه شرقی هرمزگان ) با هدف بازسازی ذخایر و تامین مولدین مورد نیاز مراکز تکثیر و پرورش انجام گرفته است ، در ادامه با توجه به ضرورت بازسازی ذخایرگونه های بومی خلیج فارس ودریای عمان ،ازسال ۱۳۸۲ کار رهاسازی سایر گونه های درمعرض خطر نیز در دستور کار شیلات ایران قرار گرفت به نحوی که در سال ۱۳۸۳ بیش از ۷۰ میلیون قطعه بچه میگو با وزن بالای یک گرم در آبهای جنوبی رهاسازی گردید دراین راستا تعداد ۶۱۵۰۰ قطعه ازگونه موزی دراستان هرمزگان با دستگاه الاستومر تگ ( با رنگ قرمز، نارنجی ، زرد ، سبز)مورد علامت گذاری گردید و در مناطق تیاب جنوبی و کولغان با متوسط وزن ۵-۲ گرم رهاسازی شد.

در همان سال با شروع فصل صید ( مهرماه ) و با اطلاع رسانی و آموزش صیادان منطقه، تعدادی از میگوی علامت دار با متوسط وزن ۲۳-۱۷ گرم به رنگ نارنجی، زرد ، وسبز درمنطقه هرمز صید گردید.

در همین رابطه در سال ۱۳۸۴ نیز برنامه نشانه گذاری بچه میگو گونه موزی و سفید هندی به روش الاستومر تگ در ابعاد وسیع تربه مورد اجرا گذاشته شده است ومقرر گردیده نتایج آن با کمک جامعه صیادی همانند سال قبل( صید و جمع آوری میگو های علامت دار وتحویل به شیلات ) اعلام گردد.

منبع:

• شیلات