کمپوست
کود گیاهی ای که قارچ در آن رشد می کند.بقایای مواد آلی تحت شرایط دما، رطوبت، اکسیژن و غذا توسط یک سری میکروارگانیسم ها به مواد کاملا پوسیده و هوموسی بنام کمپوست تبدیل می شود
بلوک: بسته بندی های ۶۰×۴۰ سانتیمتری کمپوست را میگویند.
خاک یا پیت: خاک مخصوص کشت قارچ که در زمانی خاص روی کمپوست ریخته می شود و قارچ روی این خاک رشد می کند.
تقسیم بندی کمپوست از نظر مدت زمان عمل آوری آن:
۱.تهیه کمپوست به روش بلند مدت
۲.تهیه کمپوست به روش کوتاه مدت
انواع کمپوست
کمپوست‌ها از از نظر نوع مواد تشکیل‌دهنده به دو گروه کلی طبیعی و مصنوعی تقسیم می‌کنند.
کمپوست طبیعی
ترکیبی از کود اسب و کلش گندم است که از کود اسب‌های مسابقه‌ای استفاده می‌گردد. تهویه بهتر، بافت یکنواخت و رشد میسلیوم قارچ از مزایای این نوع کمپوست است اما به دلیل نبود کود اسب مسابقه در ایران، کمپوست طبیعیتولید نمی‌شود
مزایای کمپوست طبیعی :
۱) تهویه بهتر
۲)بافت یکنواخت تر
۳) رشد میسیلیوم قارچ در آن
کمپوست مصنوعی
اساسی‌ترین ماده در تهیه کمپوست کلش گندم است و آن را با موادی دیگر نظیر کود مرغی، پودر سنگ گچ و غیره مخلوط می‌کنند. در ایران تنها کمپوست مصنوعی تولید می‌گردد.
کمپوست سازی در دو فاز انجام می گیرد فاز I معروف به فاز تخمیر و فاز II معروف به فاز پاستوریزاسیون می باشد.
فاز I:
تخمیر
در این مرحله ابتدا آماده‌سازی کمپوست صورت می‌پذیرد که مواد خام و موجود را با هم ترکیب می‌نمایند. اغلب در هوای آزاد این کار انجام می‌گیرد.
انواع تخمیر:
۱) تخمیر بیوشیمیایی : تا دمای ۶۰ درجه سانتی گراد توسط میکروارگانیسم ها انجام می شود.
۲) تخمیر شیمیایی : با افزایش دمای توده کمپوست به بیش از ۶۵ درجه سانتی گراد کلیه تخمیر های بیوشیمیایی متوقف شده و تخمیر های شیمیایی آغاز می شود.
یکی از تخمیر های شیمیایی که باعث قهوه ای شدن رنگ کلش کمپوست می شود ، سوختن برگها یا کارامیلز شدن می گویند.
مواد موردنیاز جهت تهیه کمپوست قارچ دکمه‌ای
- کلش گندم ۶۰۰۰ کیلوگرم (محیط اصلی )
- کود مرغی ۳۵۰۰ کیلوگرم ( مکملها )
- ملاس ۱۰۰ کیلوگرم ( مواد غذایی کنستانتره )
- اوره ۱۰۰ کیلوگرم ( مواد شیمیایی )
- گچ هیدراته ۴۰۰ کیلوگرم (مواد معدنی )
فرمول مناسب برای کمپوست سازی در ايران:
۱:کود مرغی ۶۰درصد
۲:اوره ۸/ درصد
۳: ملاس چغندر ۵/درصد
۴:سولفات کلسیم ۱۵درصد
نکات کود مصرفی :
.۱ از کود مرغ گوشتی استفاده می کنیم زیرا اولا در جیره غذایی مرغان گوشتی پروتئین بیشتری وجود دارد. ثانیا میزان رطوبت کود مرغ گوشتی کمتر از رطوبت مرغ تخم گذار می باشد.
.۲رطوبت کود مصرفی ۲۰ الی ۲۵ درصد باشد.
.۳ رنگ کود مصرفی روشن باشد . (رنگ کود تازه نوک مدادی روشن است)
.۴ کود مرغی نسوخته باشد ( فعالیت میکروارگانیسم ها در آن در حد کمی بوده تا مواد غذایی آن از بین نرود. به طور کلی عمر انبار داری کود مصرفی کمتر از دو ماه باشد).
.۵در داخل کود ، کودهای به هم چسبیده (توده ای) نباشد در غیر این صورت خرد شود و سرند شود .
.۶کود مصرفی ناخالصی نداشته و میزان ازت آن (N) 3/5 الی ۵ درصد باشد.
.۷ کود مصرفی حتما مخلوطی از کود مرغی و سبوس باشد.
.۸ چون منبع انواع میکروارگانیسم های مفید جهت کمپوست سازی کود مرغی می باشد . اگر کود از مرغداری خریداری شود که در جیره غذایی مرغان خود آنتی بیوتیک کمتری مصرف کرده باشد ، بسیار عالی است.
طرز تهیه و آماده‌سازی کمپوست قارچ دکمه‌ای
۱. خیساندن کلش گندم
برای شروع کلش گندم را بر روی سطح بتونی که دارای زه کش هست، پاشیده و توسط شلنگ، آب پاشی می‌کنند. سپس آبی که از زه کش بیرون می‌ریزد و به آب کثیف معروف است، دوباره روی کلش‌ها پمپ می‌نمایند. برای هر تن کلش گندم حدود ۵۰۰۰ لیتر آب نیاز است. زیرا در اوایل آب را به سختی جذب می‌کند.
خصوصیات کلش گندم مصرفی :
.۱از کلش گندم آبی استفاده شود. ( به دلیل خشبی بودنش)
.۲ساقه گندم (کلش) هر چقدر ضخیم تر باشد بهتر است.
.۳طول کلش مصرفی ۲۰ تا ۳۰ سانتی متر باشد.
.۴ پرس های کلش آب نخورده باشد .( زیرا اولا مقداری آب توسط کلش جذب شده و قیمت آن بیشتر می شود. ثانیا احتمال بروز انواع کپک به خصوص کپک سیاه زیاد می شود)
.۵ کلش مصرفی ناخالصی نداشته باشد. ( ناخالصی ها عبارتند از : خاک ، مدفوع حیوانات ، ساقه علفهای هرز چند ساله)
کلش خیس‌خورده به دلیل احتمال بروز کپک و گرانی مناسب نیستند. همچنین کلش باید عاری از هر گونه ناخالصی مانند خاک، مدفوع حیوانات و ساقه علفهای هرز باشد.
۲. مخلوط کردن مواد کمپوست
پس از آماده سازی کلش گندم، تمامی مواد ذکر شده به غیر از گچ را با هم ترکیب کرده و بر روی بستر بتونی زه‌کش دار قالب می‌زنند. طول بستر بسته به میزان کمپوست در تمام فصول بجز زمستان ارتفاع و عرض ۱.۲ متر و در زمستان ۱.۵ متر متغییر است.
۳. برگرداندن مواد
ادامه کار در مرحله اول ، تهیه کمپوست قارچ دکمه‌ای نیاز به زمانی بیست روزه دارد که هر ۴ روز یکبار و در مجموع چهار مرتبه مواد برگردانده می‌شوند. تنها نکته‌ای که وجود دارد که در برگرداندن سوم و چهارم گچ را به ترکیب اضافه می‌نمایند.
به ترتیب زیر این مرحله به اتمام می رسد:
۱) روز اول : مخلوط و انباشت کردن
۲) روز چهارم : اولین برگرداندن
۳) روز هشتم : دومین برگرداندن
۴) روز دوازدهم : سومین برگرداندن
۵) روز شانزدهم : چهارمین برگرداندن
۶) روز بیستم : شروع فاز II
در برگردان سوم و چهارم گچ را نیز اضافه می کنیم
فاز II :
پاستوریزاسیون
در این مرحله کمپوست اماده شده در فاز I وارد تونلی که تمام شرایط تحت کنترل است به منظور پاستوریزاسیون (کشتن کلیه میکروارگانیسمهای بیماریزا ) و کاندیشن یا همان شیرین کردن ( حذف آمونیاک و تبدیل آن به نیترات ) می شود.
در این مرحله در ابتدا دما را به ۶۰ درجه سانتیگراد به مدت ۸ ساعت می رسانند سپس دما را تا ۵۲ درجه سانتیگراد پایین می آورند و برای شیرین کردن به مدت ۷ روز دیگر در این دما می ماند. پس از رسیدن به دمای محیط آن را بذر زنی می کنند.
در این مرحله گروهی از میکروارگانیسمهای گرما دوست، به منظور، کیفیت بهتر کمپوست قارچ دکمه‌ای در آن به شکل رگه‌های سفید ترموفیل، ظاهر می‌شود. چنانچهکمپوست سفید یک دستی از این مرحله به دست آید وارد مرحله سوم شده که امکان آلودگی در آن کم و ارزش اقتصادی بالایی دارد. اما متاسفانه هنوز در ایران اجرا نشده است.
اهداف پاستوریزاسیون :
الف) هضم انواع عوامل بیماری زا (پاتوژن ها) و آفات
ب) فعال نمودن میکروارگانیسم های گرما دوست (ترموفیل)
نکات:
۱)کمپوست توسط بخار ۶۰ درجه سانتی گراد در مدت ۸ ساعت پاستوریزه می شود.
۲)خاک پوششی توسط بخار آب ۶۰ درجه سانتی گراد در مدت ۶ ساعت پاستوریزه می شود.
۳)کمپوست آماده شده باید بوی علف تازه چیده شده بدهد و هرگز اثری از آمونیاک در آن نباشد.
۴)هر کلش باید ترد باشد و هرگز سفت نباشد.
۵)کمپوست نباید دست را کثیف کند.
دو عنصر غذایی اصلی در تغذیه قارچ :
۱) کربن (C)
۲) نیتروژن (N)
جهت تولید موادی که حاوی عناصر نامبرده باشد باید به دو نکته توجه نمود:
۱) مصرف مواد اولیه مقرون به صرفه باشد.
۲) مواد مصرفی دائما در دسترس باشد
کمپوست پس از آماده شدن باید بلافاصله مصرف شود. در غیر این صورت فاسد می شود.
اجزاي تركيبي کمپوست به همراه مكمل‌هاي مجاز بر طبق درصد ازت موجود در آنها:
گروه ۱: ازت بالا، فاقد ماده آلي
سولفات آمونيوم(۲۱ درصد ازت)
اوره (۴۶ درصد ازت)
نيترات آمونيوم (۲۶ درصد ازت)
به مقدار حداكثر ۱۱ كيلوگرم در هر تن کمپوست خشك
تمام اين مواد، معدني بوده و به سرعت گاز آمونياك توليد مي‌نمايند. از اين مواد اغلب براي نرم كردن كاه در کمپوست‌هاي مصنوعي استفاده مي‌شود. موقع استفاده بايد توجه كرد كه تمامي اين مواد را به طور كاملاً يكنواخت با هم تركيب نمود. در صورت استفاده از سولفات آمونيوم؛ بايد به اندازه سه برابر حجم آن از كربنات كلسيم (caco3) (کود اسبی) استفاده نمود تا محيط، خنثي گردد. از اين گروه در ساخت كمپوست‌هاي طبيعي نبايد استفاده گردد.
گروه ۲: ۱۰-۱۴ درصد ازت
پودر خون (۵/۱۳ درصد ازت)پودر ماهي (۵/۱۰ درصد ازت)
اين مواد سرشار از پروتئين بوده اما به دليل قيمت بالا مصرف كمي دارند
گروه ۳: ۳-۷ درصد ازت
جوانه مالت (۴ درصد ازت)
غلات (جو) (۳-۵ درصد ازت)
پودر پنبه دانه (۵-۶ درصد ازت)
كود مرغ (۳-۶ درصد ازت)
تفاله انگور (۵/۱ درصد ازت)
تفاله چغندر قند(۵/۱ درصد ازت)
پوره سيب‌زميني (۱ درصد ازت)
تفاله سيب درختي (۷/۰ درصد ازت)
ملاس چغندر قند (۵/۰ درصد ازت)
غوزه پنبه (۱ درصد ازت)
تمامي اين مواد افزايش دهنده حرارت بسيار خوبي بوده و به اين دليل براي تمامي کمپوست‌ها توصيه مي‌گردد. مقدار مصرف آن ۵/۱۲ كيلو در هر تن از تركيبات خشك مي‌باشد.
گروه ۵: كود حيواني (ازت خيلي كم)
كود گاوي (۵/۰ درصد ازت)
كود خوك (۳/۰ تا ۸/۰ درصد ازت)
از اين مواد تنها در مناطقي كه فاقد اسب يا مرغ مي‌باشد، استفاده مي‌گردد.
گروه ۶: علوفه خشك
يونجه (۲-۵/۲ درصد ازت)
شبدر (۲ درصد ازت)
علوفه براي افزايش دماي اوليه (تحريك فعاليت ميكروبي) کمپوست‌هاي مصنوعي بسيار مفيد بوده و حاوي مقاديري هيدرات كربن است كه در افزايش جمعيت ميكروبي كمك فراواني مي‌كند. از اين مواد مي‌توان به مقدار ۲۰ درصد ماده خشك مواد اوليه کمپوست استفاده نمود.
گروه ۷: مواد معدني
۷- الف: سولفات كلسيم (گچ: caco4 )
