اصول و مراحل پرورش قارچ دکمه ای
داشتن امکانات و مواد اولیه مناسب به همراه اطلاعات کافی، میتواند تولیدی خوب را نوید بخشد.
اصول پرورش قارچ خوراکی
بذر خوب:
بذر خوب همانند یک ستون ساختمان است که اگر خوب و محکم ساخته شود، میتوان به استحکام کل بنا امیدوار بود گام نخست در امر پرورش قارچ تهیه بذری خوب و با کیفیت مناسب است.
این بذر باید باتوجه به نوع و شرایط آب و هوای منطقه پرورش، زمان پرورش و ذائقه مردمی که از محصولات استفاده میکنند، گزینش شود.
خصوصیات یک بذر قارچ خوب:
۱- توده بذرقارچ کاملاً سفید و شبکه میسیلیومی اطراف تمامی دانه ها را پوشانده باشد.
۲- رنگ اسپان تازه ( بذرقارچ ) سفید است، اگر قهوه ای بود نشانه کهنه و مانده بودن بذرقارچ است.
۳- توده بذر قارچ بایستی فاقد هر گونه کپک و لکه های رنگی باشد.
۴- بوی ترشیدگی ندهد.
انتخاب بد مطمئناً منجر به بروز معضلاتی در امر پرورش و فروش قارچ خواهد شد.
پرورش صحیح:
داشتن امکانات و مواد اولیه مناسب به همراه اطلاعات کافی، میتواند تولیدی خوب را نوید بخشد.
پرورش قارچ کاری نیست که بتوان آن را بدون داشتن هیچ گونه پیش زمینه ای عملی یا علمی یا حتی یکی از آنها محقق ساخت. خواندن کتب و جزوات آموزشی، به تنهایی نمیتواند از یک فرد تازه کار، پرورش دهنده ای موفق بسازد.
بلکه این امر زمانی امکان پذیر است که وی، علاوه بر کسب اطلاعاتف به طور عملی نیز در این زمینه فعالیت کند.
همچنین بازدید از سالن های پرورش قارچ نیز میتواند در ایده دهی به افراد و راه اندازی درست سالن آنها موثر باشد.
اگر کسی علم و عمل را با هم درآمیزد، میتواند در نخستین گام، موفقیتی بزرگ نصیب خود کند؛ موفقیتی که دیگان شاید پس از سال ها به آن دست نیافته باشند. آزمایش ایده های نوین، به کار گیری نیروه های بالقوه و استفاده از تجربیات مثبت دیگران نیز میتواند راه موفقیت را هموارتر سازد.
برای پرورش صحیح:
باید یک سالن مناسب و تمیز همراه با تجهیزات و وسایل موردنیاز و داربست آماده کنیم. سپس سالن را برای مبارزه با آفت ها ضدعفونی کرد؛ و در مرحله بعد ساخت کمپوست (ترکیب و آماده سازی مواد اولیه ی مورد مصرف در بستر قارچ) است. سپس نگهداری کمپوست است. و و در آخر زمان برداشت محصول و مقدار آن است.
مراحل پرورش قارچ دکمه ای
مراحل پرورش قارچ دکمه ای را باید پس از ورود کمپوست به سالن های پرورش قارچ دکمه ای، قدم به قدم با اصول پیش رود و از طرفی شرایط محیطی لازم نیز به خوبی تامین گردد تا موفقیت در پرورش حاصل شود. به طور کلی با ورود کمپوست به سالن ها، ۴ مرحله طی می‌شود که شامل مرحله ی ریسه دوانی در کمپوست، ریسه دوانی در خاک پوششی، هوادهی و باردهی می باشد. زمانی که کمپوست وارد سالن ها می شود باید کیسه ها را با دقت و بدون پاره شدن به روی قفسه ها انتقال داد.
پس از باز کردن درب بلوک های کمپوست باید شرایط محیطی لازم برای رشد بذرها را فراهم نمود تا بذرها شروع به فعالیت کنند و به اصطلاح کمپوست سفید کند.
۱- دوره ریسه دوانی در کمپوست (اسپان ران)
- به مرحله ریسه دوانی که به آن اسپان ران هم می گویند، ۱۴-۱۷ روز طول می‌کشد. در این مرحله دمای ۲۵ تا ۲۶ درجه سانتی گراد را برای میسیلیوم ها فراهم نموده تا در کمپوست رشد کنند و به‌اصطلاح به‌خوبی سفید کند.
- در این مرحله رطوبت محیط حدود ۹۰ تا ۹۵% در نظر گرفته می‌شود تا علاوه بر تأمین رطوبت مورد نیاز کمپوست از خشک شدن نیز جلوگیری شود. در طول این مدت باید سطح کمپوست با روزنامه پوشیده شود و سطح روزنامه‌ها با آبپاش آبیاری شود.
- معمولاً میزان Co2 در این مرحله در بستر ۵۰۰۰-۱۰۰۰۰ ppm می‌باشد. با شروع فعالیت بذرها و ایجاد ریسه‌ها و تنفس آنها، co2 تولید و میزان غلظت آن در سالن افزایش پیدا می‌کند که خود باعث فعالیت بیشتر کمپوست خواهد شد.
- غلظت Co2 در طول ریسه دوانی با افزایش دمای کمپوست افزایش می‌یابد، درواقع بین دما و Co2 رابطه‌ی مستقیمی وجود دارد. در این مرحله میزان Co2 برای رشد رویشی میسیلیوم ها ضروری است و بهتر است در طول این مدت هوای تازه تا جایی که دما را کاهش دهد در اختیار کمپوست قرار ندهیم.
۲- دوره ریسه دوانی در خاک‌پوششی
پس از سفید شدن کمپوست، ادامه‌ی رشد رویشی میسلیوم ها باید در خاک‌پوششی صورت گیرد، بنابراین باید خاک پوششی به بستر اضافه گردد. افزودن خاک پوششی به چند دلیل مهم صورت می گیرد:
- تامین آب مورد نیاز میسیلیوم ها
- خاک پوششی باکتری های لازم برای فاز زایشی قارچ را دارا می باشد.
- خاک به عنوان تکیه گاه برای ادامه رشد میسلیوم ها محسوب می شود.
- و …پس از قرار گیری خاک در سطح بستر، کمپوست و خاک باید با یکدیگر مخلوط شود؛ نحوه ی مخلوط شدن و زمان آن متفاوت است که بسته به آن، عمل مخلوط شدن خاک و کمپوست را رافلینگ یا ککینگ می گویند.
۳- مرحله هوادهی
پس از سفید شدن میسیلیوم ها در خاک پوششی، باید از رشد رویشی میسلیوم جلوگیری کنیم و آن را وادار کنیم تا وارد فاز زایشی شود؛ به همین دلیل هوادهی می‌کنیم یعنی دما و co2 را کاهش داده و شرایط محیطی ویژه‌ای برای میسلیوم ها فراهم می‌کنیم تا وارد فاز زایشی و تولید اندام بارده قارچ شوند. در فاز زایشی اندام‌های باردهی قارچ در شرایط شوک دهی تشکیل می‌شود و رشد می‌کند و حفظ شرایط رشد میسلیوم و اندام‌های باردهی، مهم‌ترین کاری است که باید انجام شود.
۴- مرحله باردهی
پس از ۷ روز بعد از شوک دهی قارچ وارد مراحل ته سنجاقی و رشد و نمو اندام باردهی قارچ می‌شود. با تشکیل اندام بارده، باید شرایط را برای رشد و نمو آن فراهم کنیم تا تبدیل به قارچ شوند.
دما، رطوبت و غلظت Co2 از مهم‌ترین فاکتورهای محیطی برای تشکیل اندام بارده قارچ هستند. بهترین دما برای تشکیل اندام بارده قارچ ۲۰ درجه سانتی گراد در کمپوست و دمای ۱۸ درجه سانتی گراد برای هوا می‌باشد. غلظت Co2 ناشی از میزان تولید Co2 از میسلیوم ها و میزان Co2 موجود در هوای تازه می‌باشد. غلظت کل Co2 برای تشکیل اندام بارده بین ۲۰۰۰-۶۰۰۰ ppm باشد.
علاوه بر مراحل فوق مراحل کشت قارچ به صورت روزانه به شکل زیر است:
مراحل روزانه کشت قارچ:
- ضدعفونی کردن سالن
- ورود کمپوست به سالن و چیدن آن در قفسه ها
- صاف کردن سطح بلوکهای کمپوست بدون بریدن کیسه
- میسلیوم رانی (پنجه دوانی)
- بریدن کیسه های روی بلوکها و تخته کوبی (تخت کوبی)
- خاکدهی و آبیاری خاک
- انداختن روزنامه روی بستر و مرطوب نگه داشتن آنها
- رافلینگ (پنجه کشی)
- برداشتن روزنامه ها و شوکدهی روز اول
- شوکدهی روز دوم
- شوکدهی روز سوم
- فلش یک (اولین محصول دهی)
- فلش دو (دومین محصول دهی)
- فلش سه (سومین محصول دهی)
- تخلیه کمپوست و نظافت
