برنج ایرانی و انواع آن

برنج ایرانی در دنیا جزو برنج‌های ممتاز به شمار می‌آید که دارای ارقام مختلف است. برهمین اساس در نقاط مختلف کشور ارقام مختلف برنج مانند طارم ، صدری ، هاشمی، پرمحصول و … کشت می‌شود تا علاوه بر حفظ کیفیت برنج، عملکرد(سطح زیرکشت) آن نیز افزایش یابد.

۱. انواع برنج ایرانی طارم

برنج طارم که مبدأش شمال ایران است، از صدری قدری کوتاه تر و چاق‌تر بوده اما تقریبا دارای همان چربی برنج صدری است. برنج طارم ساعت ها پس از پخت خوشمزه و با کیفیت می ماند. همچنین یکی از مرغوب ترین انواع برنج طارم برنج دم سیاه است که از ویژگی های بارز آن می توان به عطر و پخت بسیار مناسبش اشاره کرد. دانه های این برنج بعد از پخت به اندازه کافی قد کشیده و حجیم می شوند. این برنج بعد از پخت تا دو الی سه بار گرم کردن نیز کیفیت اولیه خود را حفظ می کند. برخی از برنج‌های طارم در شمال زیر کشت نمی‌روند زیرا هزینه بهره‌وری از آن تقریباً زیاد است. برنج امیری و سنگ جو نیز در کنار برنج‌های عنوان‌شده جز برنج‌های طارم محسوب می‌شوند.

• موسی طارم

طول این نوع از برنج طارم پیش از پخت حدود ۷٫۵ میلی متر است که بعد از پخت به حدود ۱۳ میلی متر می رسد. مقدار متوسط عملکرد شلتوک برای برنج موسی طارم حدود ۳۹۰۰ کیلوگرم در هر هکتار می باشد. به دلیل قیمت بالای فرآوری زیر کشت این محصول در شمال نسبت به سایر برنج‌ها کمتر است.

•  طارم دیلمانی

برنج طارم دیلمانی که این رقم در برخی نقاط غرب مازندران مانند نوشهر، چالوس، تنکابن و رامسر کشت می شود پروتئین برنج دیلمانی ۸  درصد است و در رده برنج‌های دانه بلند قلمی قرار دارد. طول دانه های این برنج قبل از پخت حدود ۷٫۹۰ و پس از پخت نیز  به ۹٫۲۴ میلی متر می رسد.

• طارم رشتی

برنج طارم رشتی که در بعضی از مناطق مازندران به خصوص فریدونکنار کشت می شود و کیفیت و عطر و طعم بسیار عالی دارد. به لحاظ مورفولوژیکی مصرف نهاده‌های کشاورزی شبیه طارم محلی است.

• اهلمی طارم

برنج اهلمی طارم که در بعضی از مناطق لرستان، اصفهان، خوزستان و فارس کشت و همچنین از برنج صدری کوتاه‌تر و چاق‌تر است ولی تقریباً همان درصد چربی را مثل برنج صدری دارد. برنجی است که بعد از پخت بسیار نرم می‌شود و ماندگاری بسیار بالایی دارد.

• سنگ طارم

این برنج در شرق مازندران کشت می‌شود و رنگ کدر و تا حدی متمایل به نباتی دارد. این برنج از برنج هاشمی و دم‌سیاه ریزتر است و بانام‌های طارم عطری، طارم استخوانی و طارم محلی نیز شناخته می‌شود. میزان پروتئین موجود در برنج سنگ طارم حدود، ۸٫۸ درصد است. به همین خاطر این برنج دارای ارزش غذایی بسیار بالایی نیز می باشد.

• طارم محلی

برنج طارم محلی، دانه‌هایی بلند و رنگ سفید متمایل به کرم دارد و یکی از خوشپخت‌ترین ارقام برنج می‌باشد که برنج طارم محلی یکی از برگزیده‌ترین برنج‌های خطه شمال محسوب می‌شود. از منظر تغذیه‌ای بسیار برنج خوشمزه‌ای است، زیرا در پرسه کشت آن از هیچ کود شیمیایی استفاده نمی‌شود.

• عنبربو

برنج عنبربو در شهر خوزستان و بیشتر اطراف شوشتر زیر کشت می‌رود. این برنج سبک است و معده را اذیت نمی‌کند و می‌توان آن را به‌صورت آبکش یا کته استفاده کرد. و در رده برنج هاشمی می باشد.

 

برنج صدری طول زیاد و عرض کم، ظاهری کشیده، و رنگی استخوانی دارد. و همینطور از نظر عطر، طعم و خاصیت پخت بسیارعالی می باشند. بهترین مناطق برای کشت برنج صدری مناطق مرکزی و شرقی گیلان است. برنج صدری شرایط کشت بسیار دشواری دارد و هزینه های کشت آن بسیار بالا است.

• صدری سالاری

برنج سالاری در گیلان، لاهیجان و آستانه‌اشرفیه زیر کشت می‌رود. یکی از ارقام بومی و کیفی برنج می باشد که طول دانه خام ۷.۴ ، و پس از پخت۱۲.۳ میلیمتر و نسبت طویل شدن دانه ۱/ ۸ می باشد. عرض دانه رقم سالاری ۱ / ۹ میلی متر می باشد.

• صدری حسن سرایی

برنج صدری حسن سرایی در رده برنج‌های گران‌قیمت مجلسی  است و نسبت به سایر برنج‌های ایرانی عطروطعم بهتری دارد. این برنج در مازندران و قائم‌شهر کشت می‌شود.

رقم انتخابی از توده محلی منطقه قائمشهر استان مازندران که از ارقام بسیار کیفی و دارای پخت و طعم عالی و مشخصات ظاهری آن شبیه طارم محلی و از عطر خوبی نیز برخوردار است و از آنجایی‌که هزینه بهره‌وری این برنج بالا است در همه کشور به‌ راحتی نمی‌توانید آن را برای مصرف پیدا کنید، زیرا کشت آن محدود است. ظاهر کشیده، عطر عالی، طعم مطلوب و رنگ مناسب برخی از ویژگی‌های این برنج محسوب می‌شود.

• صدری دم ‌سیاه

برنج دم سیاه یا طارم دم سیاه هم گفته می شود از جمله برنج های نسبتا مرغوب ایرانیست که در عموما استان گیلان کاشته و برداشت می شود. این برنج جز محصولات با کیفیت و خوش عطر شمال ایران بوده و مختص شهرهای رشت، آستانه اشرفیه، لاهیجان و حومه این شهرها می باشد.

این برنج عطری بعد از پخت، نرم بوده و شکل ظاهری آن مناسب و مزه آن نسبتا خوش طعم است. رنگ دانه آن سفید مایل به کرم می باشد و طول دانه خام برنج دمسیاه ۷.۵ میلی متر، طول دانه پخته آن ۱۲.۱۵ میلی متر و عرض دانه خام آن ۱.۸۷ میلی متر است.

• صدری دم‌سفید

از انواع برنج صدری مرغوب و کیفی محسوب که در استان گیلان ، (مناطق رشت و کوچصفهان کشت شده ، طول دانه خام ۳/۷ پس از پخت ۲۴/۱۱ و عرض دانه خام ۹/۱ میلی متر و نسبت طویل شدن دانه ۵/۱ می باشد. همچنین تشخیص این برنج‌کار سختی است و تنها کسانی که تخصص این کار رادارند می‌توانند به تشخیص این برنج بپردازند.

• صدری دم سرخ

برنج صدری دم سرخ در گیلان، رشت، لاهیجان و ولشت زیر کشت می‌رود. عطروطعم و شکل و اندازه این برنج شبیه برنج دم‌سیاه است و طرفداران مخصوص به خود دارد.

• صدری علی کاظمی

در شهرستان صومعه سرا و فومن استان گیلان کشت می گردد. طول دانه قبل از پخت ۷ و پس از پخت ۱۱.۹ میلی متر و عرض دانه خام ۲.۱ میلی متر بوده و نسبت طویل شدن دانه ۱.۶ می باشد. عطردانه متوسط و طعم برنج پخته شده بسیار خوب و مناسب است .

• صدری شاه‌پسند

یکی از ارقام بومی کیفی و بلند ترین دانه در بین ارقام محلی را دارد که در مازندران و استان‌های شمالی زیر کشت می‌رود. همانند سایر نمونه‌های برنج صدری این برنج رنج قیمتی بالایی را به خود اختصاص داده است.

• صدری هاشمی

از سال ۱۳۷۸ کشت آن در مازندران متداول و در اصل از توده محلی گیلان بوده و در حال حاضر بیشترین سطح زیر کشت را در ارقام بومی و کیفی شمال کشور دارد. شکل ظاهری مناسب، بازار پسندی زیاد، خوش پخت و خوراک بسیار خوب از دلایل افزایش سطح زیر کشت این رقم می باشد.

 

 

برنج پرمحصول به دلیل اصلاح نژادی در برخی مناطق کیفیت بالا و در برخی مزارع کیفیت خیلی مطلوبی ندارد. در برابر کمبود آب و مقاومت در برابر آفت‌ها از خود مقاومت خیلی بالایی را نشان می‌دهد و بسیار برنج مغذی و باکیفیتی است.

• خزر

برنج خزر از جمله ارقام پرمحصول برنج است که از تغییر ژنتیکی برنج های ایرانی به دست آورده شده است. برنج خزر اغلب در استان گیلان و شهر های تالش و آستانه کاشته می شود، اما در بعضی از نقاط مازندران نیز به خاطر انطباق پذیری بالای آن، کشت محدود این برنج مشاهده می شود. این برنج پس از پخت کمی سفت بوده و فاقد عطر و بوی خاصیست.

• فجر

برنج فجر از اقلام پرمحصول برنج ایرانی است و در مناطق شمالی کشور کاشت می شود. تفاوت این برنج با سایر اقلام پرمحصول معرفی شده تا آن زمان در وجود کمی عطر و بو بود که به عطر برنج طارم شبیه بود.

• ندا، سپیدرود

برنج ندار و سپیدرود ارزش غذایی متوسط رو به پایینی دارد. بعد از پخت تا حدودی نرم است ولی خاصیت و ماندگاری خوبی بعد از پخت دارد محل کشت این برنج مازندران است. برنج سپیدرود نیز ترکیب بین رقم بومی صدری گرم و رقم پر محصول IR۲۸ است که در استان‌های شمالی کشور و گیلان کشت آن دنبال می‌شود.

• آمل ۳

آمل سه یکی از پرمحصول ترین ارقام برنج معرفی شده در ایران می باشد که به روش انتخاب انفرادی از توده رقم sona که از منابع بذور دریافتی از فیلیپین بوده بدست آمد مبدا اصلی رقم سونا، هندوستان می باشد. ویژگی های عمده این رقم عملکرد بالا و مقاوم به بیماری بلاست و خوابیدگی است.

• ساحل

برنج ساحل یکی از برنج‌های ایرانی است که در رده دسته‌بندی برنج‌های باسماتی قرار دارد در سال ۱۹۹۲ به ایران ارسال آن دنبال شد و به‌تازگی در کشور کشت آن دنبال می‌شود. محل کشت این برنج در شهر مازندران و استان‌های شمالی کشور ذکرشده است.

• شفق

برنج شفق یکی از برنج‌های است که پیش از کشت در ایران به‌صورت وارداتی مورداستفاده قرار می‌گرفت و در رده دسته‌بندی برنج‌های باسماتی هندی قرار داشت. در حال حاضر این برنج در مازندران زیر کشت می‌رود. رقم شفق نسبت به رقم نعمت، ندا و سپیدرود دارای کیفیت بالاتر و هم چنین زودرس تری، می باشد. این رقم در مقایسه با رقم فجر و ساحل دارای عملکرد بیشتر و خرده برنج کمتری است.

• کادوس

برنج کادوس پس از دورگه گیری به خلوص رسیدن کامل از موسسه ابری فیلیپین به ایران ارسال شد و از ارقام وارداتی زیر کشت در کشور محسوب می‌شود. به‌تازگی روند بهره‌وری این برنج اصلاح‌شده در گیلان دنبال می‌شود.

• دشت

برنج دشت ترکیب بین ارقام ایرانی و پرمحصول خارجی است و از کیفیت پخت مناسبی برخوردار است. این برنج عطروطعم مناسبی دارد و هم‌راستا با برنج‌های اصیل ایرانی خودنمایی می‌کند.

• زاینده‌رود

برنج زاینده‌رود در اصفهان و فارس کشت می‌شود. کشت این برنج به دلیل خشکی زاینده رو با آب‌های زیرزمینی دنبال می‌شود که این امر به محیط‌زیست آسیب جدی وارد می‌کند زیرا کشت برنج به آب زیادی نیاز دارد.

• کوهرنگ

برنج کوهرنگ از اقلام پرمحصول در چهارمحال بختیاری کشت می‌شود. برنجی اصلاح‌شده و باکیفیت که عطروطعم خوبی را بعد از پخت برای شما فراهم می‌کند.

•  یاسوج ۱

برنج یاسوج هم از اقلام پرمحصول در شهر کهکیلویه بویر احمد زیر کشت می‌رود و عطروطعمی هم‌راستا با برنج‌های اصلی ایرانی مثل برنج هاشمی را برای شما فراهم می‌کند. به دلیل اصلاحات در بهره‌وری این برنج مزه خوبی را نیز با خود به همراه دارد.

• آمل ۲

در سالهای اولیه در مازندران سطح قابل قبولی به کشت این رقم اختصاص یافت ولی در حال حاضر از سطح زیر کشت آن به شدت کاسته شده است و در سایر استان ها به خصوص استان کهگیلویه و بویراحمد با راندمان بسیار خوب در سطح مناسبی کشت می شود. از ویژگی های این رقم راندمان بالای عملکرد، کوتاهی قد و مقاومت به بلاست است.

• شیرودی

این نوع برنج، محصول استان مازندران بوده و کشاورزان آمل، چالوس و تنکابن بیشتر از سایر مناطق به کشت آن روی آوردند. نام دیگر این برنج، استخوانی شیرودی است. اهمیت اینگونه محصولات در افزایش بهره‌وری زمین‌های کشاورزی و برداشت بیشتر محصولات غذایی است.

• چرام ۳

برنج چرام سه در شهر کهکیلویه و بویر احمد زیر کشت می‌رود. این برنج هم نام با شهرستان چرام است که یکی از مناطق مهم در جنوب کشور محسوب می‌شود و از قدیم با این نام شهرت گرفته است. برنج‌های زیادی در این منطقه زیر کشت می‌روند و یکی از این نمونه‌ها با عنوان چرام سه به‌مراتب بیشتر از سایر محصولات زیر کشت می‌رود.

• نعمت

برنج رقم نعمت یکی از ارقام اصلاح پرمحصول است که از سال ۱۳۶۴ تلاقی آن بین آمل ۳ و سنگ طارم می باشد.