کمبود سلنیوم در گوسفند
برای آگاهی از وضعیت سلنيوم در گوسفند می‌توان مقدار آن را در سرم، پلاسما و یا گلبول‌های قرمز اندازه‌گیری نمود. اندازه‌گیری سلنیوم کلی خون نشان‌دهنده میزان دریافتی از طریق غذا می‌باشد.
برای آگاهی از وضعیت سلنيوم در گوسفند می‌توان مقدار آن را در سرم، پلاسما و یا گلبول‌های قرمز اندازه‌گیری نمود. اندازه‌گیری سلنیوم کلی خون نشان‌دهنده میزان دریافتی از طریق غذا می‌باشد. سلنیوم کل خون میزان سرمی واریتروسیتی سلنیوم در خون را نشان می‌دهد.
میزان طبیعی سلنیوم کلی خون ۰.۱ تا ۰.۵ میلی‌گرم در لیتر است. میزان سلنیوم پلاسما وضعیت فعلی و مقدار سلنیوم اریتروسیت‌ها وضعیت سلنیوم حیوان در ۳ ماه گذشته را نشان می‌دهد. چون سلنیوم در نشخوارکنندگان در شکمبه توسط میکروب‌های موجود بصورت غیرمحلول درمی‌آیند.
در نشخوارکنندگان جذب سلنيوم حدود ۳۵٪ و در غیرنشخوارکنندگان ۸۵٪ می‌باشد. در هردو گروه سلنیوم از روده جذب می‌شود. تاکنون ۳۰ سلنوپروتئین شناسایی شده که کار ۱۲تای آنها مشخص گردیده است. یکی از این سلنو پروتئین‌ها آنزیم‌های گلوتاتیون پروکسیداز (GSH_Pxs) می‌باشد.
سلنیم بصورت معدنی در تخته‌سنگ‌ها و بصورت آلی در گیاهان یافت می‌شود. سلنیت سدیم (Na2Se03) و سلنات سدیم (Na2Se04) اشکال معدنی و متیونین سلنيوم شکل آلی سلنیوم بوده که در گیاهان یافت می‌شود.
متیونین سلنيوم در روده باریک از طریق سیستم انتقال متیونین و سلنات و سلنیت سدیم بشكل پاسیو جذب می‌گردند. سلنیوم از هر نوع که جذب شود باید به‌صورت سلنید {(_selenide (Se2} درآیند که در ترکیب سلنوسیستئین (Se_ (Cys شرکت نموده وارد ساختمان سلنوپروتئین‌ها می‌شود.
میزان مورد احتیاج سلنیوم در دوره‌های متفاوت تولیدی Se mg/d
علل کمبود سلنیوم در بره‌های مرتعی
چهار عامل سبب کمبود سلنیوم در گوسفندان مرتعی می‌شود:
۱. چرا در زمین‌های شنی، اسیدی بازالت اگرانیت
۲. بارندگی سالیانه بالای ۴۵۰ میلی‌متر
٣. چرا در مراتع با میزان بالای شبدر
۴. استفاده طولانی مدت از کودهای سولفوره و سوپرفسفات
کمبود سلنیوم زمانی‌که سلنیوم خاک کمتر از ۰.۵ میلی‌گرم سلنیوم در هر کیلوگرم خاک وکمتر از ۰.۱ میلی‌گرم در کیلوگرم علوفه باشد اتفاق می‌افتد. میزان سلنیوم خون در بره‌های بیمار کمتر از ppm 0.04 می‌باشد.
بیماری‌های حاصله از کمبود سلنیوم گوسفند
| بیماری | سن ابتلا | علائم کلینیکی | توضیحات |
| بیماری عضله سفید مادرزادی (Congenital white muscle Newborn lambs disease) |
بره‌های نوزاد | مرگ ناگهانی، لنگش، عدم تمایل به حرکت |
در مراتع غنی شبدر، چراگاه‌های غالب شبدر در فصول سرسبز |
| بیماری عضله سفید یا دیستروفی عضلانی (Delayed white muscle disease) |
۱ تا ۳ ماهه | لنگش، عدم تمایل به حرکت، فلجی |
در مراتع غنی شبدر، چراگاه‌های غالب شبدر در فصول سرسبز |
| عدم رشد کافی از شیرگرفته‌ها (Weaner ill thrift) |
از شیر گرفته‌ها | رشد ضعیف و کاهش تولید پشم | لزوماً با WMD همراه نیست |
| بیماری اسکورینگ (Scouring) |
دام‌های جوان | اسهال آبکی و مشکلات روده‌ای | رشد ضعیف براثر کمبود سلنیوم |
| ناباروری (Infertility) |
میش‌ها | خشکی میش بدنبال سقط جنین | فقط در شرایط WMD رخ می دهد |
علائم کلینیکی کمبود سلنیوم گوسفند
کمبود سلنیوم در بره‌ها به اشکال مختلف دیده می‌شود
۱. شکل مادرزادی: در این حالت بره‌ها دارای رشد ناقص و مرگ ومیر می‌باشند. بره‌ها ممکن است مرده متولد شوند و یا اینکه چند ساعت بعد از تولد تلف گردند.
٢. بیماری عضله سفید تاخیری یا سندرم بره‌های خشک (stiff lamb disease): در بره‌های ۱ تا ۳ ماهه مشاهده می‌شود. خشکی عضلانی ممکن است در پاهای عقب یا جلو و یا در هر ۴ پا دیده شود. حیوان خشک راه رفته و کمر را قوز نگاه می‌دارد. حیوان اکثرأ تمایل به خوابیدن روی جناغ سینه داشته و تا ازجا برمی‌خیزد دوباره می‌نشیند. در این حالت عضلات اندام‌ها و گاهی قلب دستخوش تغییرات دژنراتیو می‌شوند.
۳.رشد ناقص (ill – thrift): در این حالت بره‌های از شیر گرفته از رشد خوبی برخوردار نیستند و ممکن است هیچ‌گونه علائمی از بیماری عضله سفید در آنها مشاهده نشود.
میوپاتی تغذیه‌ای در بره‌های از شیرگرفته (Weaner nutritional myopathy)
میوپاتی تغذیه‌ای در بره‌های از شیرگرفته جوان دیده می‌شود. بیماری با گیجی، ضعف و خروج کف از بینی و دهان مشخص می‌شود. بیماری را بیشتر به کمبود ویتامین E مربوط می‌دانند. اگرچه ضایعات ماکروسکوپیک در عضلات آنها دیده نمی‌شود ولی تغییرات دژنراتیو در ماهیچه‌های مخطط آنها مشهود است.
برنامه درمان کمبود سلنیوم گوسفند
| بیماری عضله سفید | تجویز ۵ میلی‌گرم سلنیوم به میش‌ها ۱ ماه پیش از بره‌زایی یا استفاده از پلت‌های سلنیوم هر دو سال یکبار ۱ میلی‌گرم سلنیوم برای بره‌ها زمان اولین واکسیناسیون |
| رشد ناقص براثر کمبود سلنیوم و بیماری اسکورینگ | ۲ دوز شامل ۱ میلی‌گرم سلنیوم در هر ۱۰ کیلوگرم وزن دام زنده در فواصل ۲ تا ۳ ماه یا در سن ۳ یا ۴ ماهگی از پلت‌های سلنیوم استفاده شود. |
| ناباروری در میش‌ها | ۵ میلی‌گرم سلنیوم برای میش‌ها ۱ ماه پیش از جفت‌گیری یا استفاده از پلت سلنیوم هر ۲ سال یکبار |
