«کشاورزی هوشمند»؛ تنها راه مدیریت منابع محدود

در پی طرح تجهیزات کشاورزی هوشمند که نیازمند تکنولوژی قابل دسترس و کاربردی است، شایان ذکر است با قرار دادن سرمایه ای عظیم در این بخش برای کشت بهتر محصول و انرژی های تجدیدپذیر به مقادیر کلانی از محصول با کیفیت بالا و کمیت بیشتر دست پیدا خواهید کرد.

کشاورزان با هوشمندسازی و استفاده از اینترنت اشیاء(iot) در زمین های زراعت خود، سرعت را در کشاورزی افزایش داده اند و با نصب سیستم های هوشمندسازی اشیاء و تجهیزات کشاورزی هوشمند به منظور نظارت بر روی فرآیندهای در حال انجام، فعالیت های انسانی را به حداقل رسانده اند.

یک کشاورز تنها با انجام چند فرآیند ساده می تواند به صورت غیرحضوری و از راه دور کنترل کار خود را به دست گیرد و بر همه چیز نظارت کافی داشته باشد که این مزیت تفاوت زیادی با روش های سنتی و قدیمی ایجاد کرده است. این نکته را نیز باید درنظر داشت که هوشمندسازی تجهیزات کشاورزی به مراتب کاری سخت و پیچیده است.

بنابراین بر آن شدیم تا بدانیم در کمیته تخصصی «استان هوشمند» که باید طبق ماده ۳۲ قانون نقشه راه دولت الکترونیک و به منظور توسعه خدمت‌رسانی الکترونیکی و استان الکترونیک تشکیل می شد، چقدر کشاورزی هوشمند در استانی که کشاورزی اش حرفی برای گفتن دارد، مورد توجه قرار گرفته است؟

در این راستا نشست «چگونگی تحقق کشاورزی هوشمند ۱» را با حضور رئیس اداره مکانیزاسیون سازمان جهادکشاورزی استان همدان و یکی از اساتید حوزه کشاورزی دانشگاه بوعلی‌سینا برگزار کردیم و درنظر داریم این نشست تخصصی را ادامه دهیم.

کار خاصی در زمینه هوشمندسازی حوزه کشاورزی همدان انجام نشده است

رئیس اداره مکانیزاسیون سازمان جهادکشاورزی استان همدان در این نشست که در دفتر خبرگزاری ایسنا برگزار شد، با بیان اینکه «نقشه راه هوشمندسازی حوزه کشاورزی» تنها در قالب یک نامه به منظور دعوت به جلسه به ما ابلاغ شده است، اظهار کرد: تا جایی که اطلاع دارم این سند ابلاغیه دارد اما هنوز در استان همدان کار خاصی برای آن انجام نشده است.

مهدی جهانگیری با بیان اینکه مدیریت هوشمندانه کشاورزی باید در اولویت قرار گیرد، مطرح کرد: با توجه به رشد جمعیت جهان و محدودیت استفاده از منابع و نیاز به تأمین مواد غذایی باید به این موضوع توجه داشته باشیم که در حوزه های خاک، آب، ادوات کشاورزی، انرژی، فناوری‌های کشاورزی و آموزش چالش‌های زیادی داریم و باید با درنظر گرفتن همه این موارد به سمت افزایش بهره وری کشاورزی حرکت کنیم.

وی با اشاره به اهمیت موضوع آموزش تأکید کرد: بیشتر متخصصانی که در عرصه کشاورزی هوشمند و فناوری های مورد استفاده در این موضوع فعالیت داشته اند، با  اصول کشاورزی و مطالب مرتبط آشنایی ندارند و همین موضوع موجب اتفاقاتی شده است؛ به عنوان مثال در موضوع سمپاشی با استفاده از پهپاد از متخصصانی استفاده می شود که فقط به پرواز پهپاد احاطه دارند و متأسفانه دارای دانش حداقلی در رابطه با سم شناسی، انواع آن، ویژگی ها و دستورالعمل استفاده نیستند و همین موضوع باعث هدررفت سموم وآسیب به محیط زیست می شود در حالیکه می توان با گسترش تولید ماشین های کشاورزی به سمت کاهش استفاده از سموم حرکت کرد.

وی در ادامه متذکر شد: با توجه به تنوع در مواردی از جمله اقلیم، آب‌ و هوا، محصولات، روش کشت و موضوعاتی که در کشاورزی مورد توجه قرار می گیرند و هر کدام از حوزه ها نیاز به مختصص دارد، همین مطلب موجب شده تصمیم گیری با توجه به شرایط موجود نیاز به یک فعالیت پیچیده، گسترده و تخصصی داشته باشد همچنین ممزوج کردن این موضوعات متخصص خود را می طلبد و می توان برای این موضوع از نرم افزارها، سنسورها و … کمک گرفت، این شخص متخصص را می توان به عنوان «مدیر مزرعه» تعریف کرد تا بتواند همیار کشاورز باشد که این فرآیند می تواند در کشاورزی هوشمند صورت گیرد.

جهانگیری با اشاره به اینکه متأسفانه در کشاورزی اجماع نظرات کارشناسی نداریم و این اختلاف نظرها آسیب هایی در همین عرصه وارد کرده است، خاطرنشان کرد: بروکراسی خاصی در مواجهه با این قبیل موضوعات در کشور تعریف نشده است و اگر کسی در مورد این موضوعات فعالیتی می کند به طور خودجوش اتفاق می افتد.

وی در ادامه یادآور شد: در محیط های بسته نظیر مرغداری‌ها، گاوداری‌ها و گلخانه‌ها مشکلی در رابطه با کشاورزی هوشمند نداریم و قابل کنترل است اما در محیط های باز پروژه های قابل توجهی وجود ندارد و ‌یا ارائه نشده، حتی اگر هم ارائه شده باشد به طور پراکنده بوده است.

رئیس اداره مکانیزاسیون سازمان جهادکشاورزی استان همدان بیان کرد: هنوز شرکت و ‌یا تیمی که در این باره تحقیقات انجام داده باشد و یا برنامه ای در این زمینه داشته باشد، ندیده ام، در این موضوع اگر تحقیقی هم صورت بگیرد مشتاقیم تا اطلاع پیدا کنیم.

وی تشریح کرد: درباره چگونگی ورود تحقیقات به بدنه اجرایی کشور شاید اختلافاتی با بدنه دانشگاهی وجود داشته باشد اما باید مسائل و مشکلات را پیدا کرده و همراه با تأمین اعتبار به افراد دانشگاهی بسپارند تا تحقیقات و پژوهش های لازم صورت پذیرد و موضوعات حل شود که متأسفانه این روش در کشور جایگاهی ندارد.

جهانگیری تصریح کرد: ما در ‌بدنه اجرایی کشور باید از خروجی پژوهش‌های دانشگاه‌ها و مراکز علمی استفاده کنیم و آنها را به‌کار گیریم، دغدغه داریم که نظرات این مراکز را جمع‌آوری کنیم تا شاید در مرحله اجرا بتوانیم به توافقاتی هم برسیم.

ساختاری برای مسأله محوری تعریف نشده است

وی اظهار کرد: در سیستم بروکراسی کشور برای مسأله محوری ساختاری تعریف نشده است، در بخش دولتی شما نمی توانید انتظار داشته باشید با نبود انگیزه، فعالیت هایی در این جهت صورت بپذیرد، حتی اگر هم این روش وجود دارد، براساس علاقه است، شاید هم در مواقعی به صورت مناسبتی فعالیت های صورت بگیرد اما این موضوع قسمتی از اولویت ها و رویکردها  قرار نمی‌گیرد که در این موضوع باید تجدیدنظر شود.

رئیس اداره مکانیزاسیون سازمان جهادکشاورزی استان همدان تصریح کرد: شاید اساتیدی در حال تحقیق و پژوهش روی این موضوع باشند اما به‌ندرت‌ دیده ام خروجی تحقیقاتشان به بازار برسد و خروجی کاربردی داشته باشد.

وی گفت: در محصولات صادراتی کشاورزی ارزیابی با توجه به خواسته های کشور مقصد اتفاق می افتد اما در محصولات داخلی در مرحله ارزیابی محصولات داخلی نیستیم و باید در زمینه فرهنگسازی و ترویج تولید محصول سالم کشاورزی گام برداریم چراکه در تولید محصولات کشاورزی توجه به سمت درآمدزایی است که موجب استفاده غیراستاندارد از نهاده های شده است.

جهانگیری یادآور شد: متأسفانه کشاورزان از فناوری های نوین کشاورزی مطلع نیستند و این نیاز به ترویج دارد البته کشاورزی هوشمند نیازمند زیرساخت هایی چون اینترنت پرسرعت و فناوری هایی نظیر این نیاز است.

کشاورزی هوشمند افزایش عملکرد مزرعه را به همراه دارد

به گزارش ایسنا، مدیرگروه مهندسی بیوسیستم دانشگاه بوعلی‌سینا نیز در این نشست بیان کرد: مفهوم کشاورزی هوشمند به معنی استفاده از تکنیک ها و روش هایی برای افزایش بهره وری، کاهش استفاده از نهاده ها مانند سم، کود و بهینه کردن مصرف آب، به منظور  افزایش عملکرد مزرعه است.

دکتر حسین باقرپور ادامه داد: در حدود بین سال های ۱۹۰۰ تا ۱۹۲۰ با ورود کشاورزی مکانیزه هر کشاورز می توانست غذای حدود ۲۵ نفر را تامین  کند اما در سال های بعد با ورود روش های اصلاح ژنتیک در محصولات کشاورزی، این آمار تقریباً به عدد ۱۵۶ نفر رسید. با توجه به رشد جمعیت، در سال ۲۰۵۰ پیش بینی می شود که جمعیت جهان به حدود ۱۰ میلیارد نفر برسد بنابراین برای تأمین مواد غذایی این جمعیت، با درنظر گرفتن محدودیت منابع و وجود مسائل زیست محیطی چاره ای جز استفاده از روش های نوین و هوشمند در کشاورزی نیست.

وی در رابطه با تکنولوژی های این موضوع گفت: با توجه به اندازه مزرعه ها در ایران و سطح زیرکشت و همچنین نگرش کشاورزان به هوشمندسازی، لازم است قبل از ورود به حوزه کشاورزی دقیق تصمیمات و برنامه ریزی دقیقی در مورد نوع تکنولوژی های قابل استفاده و نحوه استفاده آنها در مزارع ایران و متناسب با اندازه مزارع اتخاذ کرد بنابراین در مقوله واردات تکنولوژی از این کشورها باید به این موضوع توجه ویژه ای کرد.

باقرپور اضافه کرد: از طرفی با ورود شرکت‌های پیشرو در این زمینه، ترویج مناسبی در حوزه استفاده از ابزارهای نوین در کشورهایی چون هند و پاکستان در حال انجام است اما فناوری‌های موجود در بعضی از این کشورها متناسب با وسعت مزارع ایران طراحی نشده و توسعه یا وارد کردن این تکنولوژی به ایران بدون توجه به خیلی از موارد می تواند ضررهای زیادی را به دولت یا بخش کشاورزی وارد سازد. کما اینکه وزارت جهادکشاورزی در برهه ای به خرید ماشین آلات کشاورزی سنگینی اقدام کرد اما به علت اینکه به این موضوع توجه نکرد، ماشین های خریداری شده بلااستفاده ماند.

وی درباره فناوری‌های‌ این موضوع مطرح کرد: باید از تکنولوژی هایی استفاده کنیم که براساس اندازه مزرعه باشد، می توان به فناوری خیلی ساده مانند سنجش سبزینگی گیاه اشاره کرد که از یک فاصله نزدیک می تواند گیاهان را از نظر سطح کودی ارزیابی و بررسی کند و زمان مناسب برای اعمال کود به مزرعه را گزراش کند همچنین با حسگرهای ساده بررسی مقدار رطوبت می توانند زمان مناسب آبیاری را متوجه شوند و از مصرف زیاد و بی رویه آب جلوگیری به عمل آید. در کل می توان به ابزارهای کم هزینه و اثرگذاری اشاره کرد که در عین ساده بودن بتوانند اثرات قابل توجهی بر نگرش کشاورزان در زمینه پذیرش این فناوری ها داشته باشند.

امکان بومی‌سازی فناوری‌ها در کشور وجود دارد

این استاد دانشگاه تأکید کرد: فناوری هایی که برای کشاورزی هوشمند نیاز است، در کشور امکان بومی سازی آنها وجود دارد اما متأسفانه با توجه به نداشتن الزامات قانونی در ارزیابی محصولات و مزارع کشاورزی که این موضوع از نبود قوانین بالادستی در حوزه سلامت مواد غذایی نشأت گرفته، نه‌ تنها کشاورزان بلکه صنایع نیز به این سمت حرکت نکرده اند.

وی با بیان اینکه در ایران امکان بهره گیری از سیستم های نرخ متغییر(VRT) که در بیشتر کشورهای اروپایی مورد استفاده است، فراهم است، به آینده پژوهی های‌ صورت گرفته و اینکه محیط زیست امانت آیندگان نزد ماست، اشاره کرد و یادآور شد: باید به سمت استفاده کمتر از نهاده ها و همچنین افزایش بهره وری در تولید مواد غذایی برویم تا بتوانیم محیط زیست خود را برای نسل های بعدی حفظ و به سلامتی جامعه کمک کنیم.

وی درباره سطح دانش کشاورزان نیز اظهار کرد: سطح دانش کشاورزان کشور ما با توجه به کشورهای‌ دیگر قابل مقایسه نیست و این موجب شده نتوانند از تکنولوژی بهتر استفاده کنند که این موضوع نیازمند ترویج است تا با این فناوری های روز کشاورزی آشنا شوند و به سمت کشاورزی هوشمند حرکت کنند.

مقاومت کشاورزان به علت عدم فرهنگسازی  

باقرپور خاطرنشان کرد: متأسفانه ترویج این موضوعات توسط جهادکشاورزی مشاهده نشده در حالیکه ترویج باید به این موضوعات ورود جدی کند که این امر باعث فرهنگسازی و افزایش بهره وری در کشاورزی خواهد شد، در واقع همین عدم فرهنگسازی باعث شده کشاورزان در این‌باره مقاومت هایی داشته باشند و با دلایلی چون هزینه های زیاد به این سمت حرکت نکنند.